BESTUREN DRAAIT NIET OM DE LEIDER

‘ De juridische positie van de bestuurder in het onderwijs is vooral afhankelijk van vertrouwen’, concludeerde onderwijsjurist dr. M.F. Nolen in zijn proefschrift (2017). Wat nog precies zijn taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zijn, is volgens hem namelijk ‘niet eenvoudig aan te wijzen.’

Ondertussen staat die bestuurder, ‘zeker als het moeilijk wordt of misgaat, als gezicht en als hoofd van de onderwijsorganisatie in het middelpunt van de belangstelling’. Persoonlijk vertrouwen is in zo’n geval ‘doorslaggevend’, aldus Nolen. Bestuurders hebben dus belang bij een goede verstandhouding met alle betrokkenen om hen heen. Dat bevestigt de persoonlijke kwetsbaarheid van bestuurders, vervolgt hij. ‘Juist het vertrouwen in de persoon van de bestuurder wordt dan immers belangrijk; en niet zozeer zijn bestuurlijk functioneren.’

Middel

Dat roept de vraag op: welke persoon die bestuurder (van een christelijk-reformatorische school) dan moet zijn? Daarover is al vaak nagedacht en veel geschreven. Recent nog door Willem de Potter, bestuursvoorzitter van het Hoornbeeck College en het Van Lodenstein College. Hij schreef het boek Leiden bij de gratie Gods (zie kader).

In deel II zoomt hij in op de persoon van de leider. De Potter zet de leider eerst op zijn plaats. Het draait niet om hem, hij is eerst en vooral een middel in Gods hand. ‘Het is God Zelf Die alles bestuurt.’

Daarbij schakelt Hij mensen in. Dat zijn lang niet altijd geslaagde, competente personen die de top hebben bereikt door hun goede functioneren. Het zijn wel altijd zondaars. ‘God stelt zondige mensen in een leiderschapspositie en rust hen toe met de kwaliteiten die ze nodig hebben.’ Het gaat er niet in de eerste plaats om welke persoonlijkheid leiders hebben, vervolgt de gewezen organisatieadviseur, ‘maar meer hoe en waarvoor deze eigenschappen worden ingezet.’

De Potter constateert dat schrijvers van christelijke leiderschapsboeken nogal eens mensen uit de Bijbel aanhalen als inspiratiebron. Mozes, bijvoorbeeld. ‘In het Bijbelboek Hebreeën worden [echter] niet de (geweldige) eigenschappen van Mozes genoemd, ook niet zijn resultaten, maar alleen zijn geloof.’

Beelddrager

Leiders hebben inderdaad andere eigenschappen dan niet-leiders, kwam De Potter tegen in allerlei studies over de persoon van de leider. ‘Welke eigenschappen het meest effectief zijn, is niet zo duidelijk en hangt ook af van de actuele situatie en de omgeving waarin leiding wordt gegeven.’

Een betere leider, vat de onderwijsbestuurder samen, ‘worden we vooral door Gods liefde in het hart. In die liefde zullen dan ook betere eigenschappen zichtbaar worden, vaak zonder dat de leider ze zelf ziet.’

Zo iemand heeft namelijk een voorbeeldfunctie. ‘De leider die christen is, wordt geroepen om een beelddrager van Christus te zijn.’ Dan laat hij in zijn leven iets zien van gehoorzaamheid aan Gods geboden. Het draait dan ook niet meer om hemzelf, maar om Gods eer.

Daarvoor is wel een Godswonder nodig, onderstreept De Potter: ‘Echt christelijk leven is het resultaat van een fundamentele levensverandering die wordt gekenmerkt door het besef dat “we niet meer van onszelf zijn, maar van Christus”.’

Mooie positie

Nolens analyse riep de vraag op welke persoon de schoolbestuurder moet zijn. De Potter stelt tegen het einde van zijn boek een ‘meer wezenlijke, maar ook persoonlijke’ vraag: is de leider een christen? De onderwijsbestuurder waagt een poging bij zo iemand ‘in het hart te kijken’. Wat is dat voor persoon?

De leider die christen is, ‘heeft een mooie positie (…), maar moet steeds inleven dat hij in zichzelf uiteindelijk niets heeft en niets is. Hij is, net als ieder ander mens, onbekwaam tot enig goed en geneigd tot alle kwaad.’ Zo’n leider erkent een middel in Gods hand te zijn, maar weet zich tegelijk verantwoordelijk voor zijn handelen. ‘Hij legt met liefde verantwoording af, maar eerst aan God.’

Hiërarchisch gezien staat de leider boven zijn medewerkers, ‘maar door genade mag hij er soms ook onder staan.’ Richting hen is hij vergevingsgezind, omdat hij zichzelf kent als zondaar die verzoening nodig heeft.

De leider die christen is, hangt – om nog iets te noemen – niet aan zijn positie. De bestuurstaak is hij liever kwijt dan rijk als die hem van God afhoudt of aanzet tot zondigen. Ook probeert hij zijn verwachting niet op het aardse te richten, ‘maar op het hemelse Vaderland.’

Vertrouwen

Evenals Nolen signaleert De Potter dat besturen ingewikkelder is geworden. Onzekerheid ligt dan op de loer, maar dat is niet nodig: ‘Hoe complexer het leiderschap wordt, hoe meer de leider die christen is zich overgeeft aan God en zijn vertrouwen alleen op Hem stelt.’

Een dergelijke leidinggevende is machtig als hij van zichzelf mag afzien, besluit De Potter. ‘Als de leider mag zien op Christus, de overste Leidsman, dan is er perspectief.’

Leiden bij de gratie Gods

Mede n.a.v.: De Potter, W.J. (2019). Leiden bij de gratie Gods. Een analyse van christelijk leiderschap. Apeldoorn: De Banier.

Dit boek geeft een kritische analyse van christelijk leiderschap: het maakbare ervan, de eigen invulling die vaak aan de Bijbel wordt gegeven. Naast kritiek is er ook waardering: christelijk leiderschap biedt tegenwicht aan egoïstisch leidinggeven en hanteert waarden en normen die aan de Bijbel zijn ontleend. De auteur legt het accent niet op de christelijke leider, maar op de leider die christen is. Dat is geen superleider, maar een kwetsbaar mens die leeft in de spanning van twee werelden..

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen