Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Groeien in passend onderwijs door anders organiseren

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Groeien in passend onderwijs door anders organiseren

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

In deze rubriek iedere maand een opiniërende bijdrage van een kritische denker die betrokken is bij het onderwijs. Het artikel is bruikbaar voor bespreking in docenten- of managementteam. Deze maand: Dr. Neely Anne de Ronde- Davidse Lector inclusieve klassen bij Driestar educatief

Veel scholen zoeken nog volop hoe ze passend onderwijs beter kunnen organiseren. Logisch: zonder visie op passend onderwijs is het namelijk heel lastig om te bepalen waarin en hoe je je dan verder moet ontwikkelen. In dit essay ga ik in op het doel van passend onderwijs en deel ik enkele praktijkvoorbeelden van anders organiseren. Hopelijk inspireert het u om naar nieuwe mogelijkheden te kijken.

Uit de evaluatie passend onderwijs1die deze zomer is afgerond, blijkt dat er veel goed gaat. Het stelsel staat, binnen veel samenwerkingsverbanden is er een dekkend aanbod en steeds meer ouders en leerlingen zijn tevreden.

Uiteraard zijn er nog knelpunten. De samenwerking tussen onderwijs en jeugdzorg kan beter en het aantal thuiszitters is de afgelopen jaren gestegen, net als het aantal verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs. Leerkrachten geven aan dat het aantal zorgleerlingen in het regulier onderwijs is toegenomen.

De wil is er wel om passend onderwijs in praktijk te brengen, maar het blijft lastig. De klassen zijn groot en veel leerkrachten voelen zich tekortschieten. Hoe kan ik aan alle leerlingen en hun behoeften recht doen? Daar bovenop komt de ervaren hoge werkdruk. Er lijkt steeds meer op de bordjes van scholen terecht te komen. Hoe kun je dan toch een stap verder komen met het realiseren van passend onderwijs?

Dat er nog zo veel vragen zijn, komt doordat het bij de invoering van passend onderwijs onduidelijk was wat er van scholen werd verwacht. Dan is het lastig keuzes maken over bijvoorbeeld nascholing. Bovendien was het vooral een bestuurlijke reorganisatie. Het duurt een aantal jaar voordat je dat terugziet in scholen. Daar bovenop komt dat het de laatste tijd veel gaat over inclusiefonderwijs, dat is net weer wat anders. Hoog tijd voor verduidelijking.

fr SOCIALE EXCLUSIE

Wat betekent de slogan “Regulier waar het kan, speciaal waar het moet” in de praktijk? Het is nodig om het aantal verwijzingen en thuiszitters terug te dringen. Daarnaast is er vraag naar meer inclusie (zie bijvoorbeeld de recente publicatie hierover van de Onderwijsraad2). Maar wie includeer je dan en waarom? En wie niet?

Inclusie is een breder vraagstuk, omdat het gaat om gelijke kansen voor ieder kind, om toegankelijk onderwijs voor ieder kind, waarbij je sociale exclusie wilt terugdringen (Ekins, 20163). Dat reikt dus verder dan inclusie van zorgleerlingen in het regulier onderwijs: het gaat ook over kansengelijkheid, integratie van migrantenkinderen in het onderwijs et cetera.

Ik beperk me nu tot inclusie van zorgleerlingen. In de publicatie Perspectief op inclusief in het onderwijs van Sardes4 staat een schema met acht graduele inclusieniveaus in het onderwijs (zie tabel).

Met uitzondering van niveau 8 gaat het bij alle niveaus om ontmoeting tussen leerlingen uit het regulier onderwijs en leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben en soms in het speciaal onderwijs zitten. Die ontmoeting draagt bij aan inclusie. Ter inspiratie deel ik drie praktijkvoorbeelden van scholen die zich binnen een niveau hebben ontwikkeld.

^ COACHENDE ROL

De week voor de eerste lockdown bezocht ik de School met de Bijbel in Sint-Annaland. Bevlogen hebben directeur Theo Baaij en zijn adjunct Ivo Troost mij verteld waarom ze het klassieke jaarklassensysteem over boord hebben gegooid en zijn overgestapt op het zogeheten unitonderwijs.

Kenmerkend voor unitonderwijs zijn de eenheden (units). Voor deze school zijn dat rond de vijftig leerlingen per unit. Op Sint-Annaland zijn dat de kleuterunit, de unit groep 3-4-5 en de unit groep 6-7-8.

Binnen de unit werkt een gedifferentieerd team van leerkrachten en onderwijsassistenten. Leerkrachten zitten veel meer in een coachende rol in het leerproces en sturen onderwijsassistenten aan. Op Sint-Annaland is het zo georganiseerd dat er bijvoorbeeld in de unit 6-7-8 twee leerkrachten staan en één onderwijsassistent. De school straalt ondanks de units rust uit. Er is structuur. Het beeld van drukke leerpleinen was daardoor bij mij meteen weg. De schuifdeuren tussen de verschillende groepen kunnen open en dicht, maar ze staan vaker open dan dicht; er zijn zelfs muren compleet verwijderd. Dat bevordert letterlijk de samenwerking tussen de verschillende groepen binnen de unit. Het maakt differentiëren op niveau een stuk makkelijker, doordat groepsdoorbrekend werken wordt bevorderd.

Door hun manier van organiseren is er meer tijd en geld voor leerlingen beschikbaar die intensievere begeleiding nodig hebben. Door te starten met stille leestijd en een gezamenlijke dagopening per unit (verzorgd door één teamlid), is er tijd voor de leerkrachten en onderwijsassistenten om overleg te plegen.

Uit hun werkdrukmonitor bleek dat de ervaren werkdruk door dit concept enorm was afgenomen. Hun manier van werken biedt ook meer ruimte om leerlingen op hun eigen manier, en soms ook op een door hen zelf gekozen plek binnen school, te laten leren.

KLEIN BEGINNEN

Uit onderzoek onder scholen in Nederland die met dit concept werken, is bekend dat het de autonomie van leerlingen bevordert - en daardoor neemt hun motivatie toe. Uit datzelfde onderzoek blijkt echter ook dat het niet op alle scholen is gelukt om deze manier van werken succesvol in te voeren, bijvoorbeeld vanwege te veel personele wisselingen.

Scholen die enthousiast zijn, geven aan dat de manier van werken oplossingen biedt voor passend onderwijs, voor de werkdruk en voor het lerarentekort (je kunt personeel slimmer inzetten). Door het werken in units en de open deuren tussen lokalen, ontstaat er gezamenlijke verantwoordelijkheid. Er is ruimte voor vernieuwing en input van collega’s. Juist dat is nodig bij passend onderwijs. Zo’n verandering kost jaren. Je kunt ook klein beginnen met groepsdoorbrekend werken op gezette tijden.

fr UITW ISSELING

Op de basisschool van onze kinderen zijn ze begonnen om in de bovenbouw een aantal lessen in alle groepen op hetzelfde tijdstip te geven. Leerlingen uit bijvoorbeeld groep 7 die het vak begrijpend lezen al op het niveau van groep 8 aankunnen, mogen meedoen met de les van groep 8. Omgekeerd mogen leerlingen uit groep 8 meedoen met groep 7 als dat beter bij hen aansluit. De sfeer in de groepen is al dusdanig dat de leerlingen deze uitwisseling heel normaal vinden.

Het vergt in het begin wel wat van de leerkrachten. Er is geen uitloop mogelijk omdat de lessen gelijk moeten blijven lopen in alle betrokken groepen. Dat leidt er soms toe dat er wat blijft liggen o f wordt doorgeschoven in de overdracht: ‘Wil jij dit morgen nog bespreken?’ Ondanks die inspanningen zien de leerkrachten dat het de leerlingen goed doet.

fr TIJDELIJKE PLAATSING

Voor leerlingen met complexere problemen is het niet eenvoudig om toe te werken naar inclusiever onderwijs. Een mooi voorbeeld uit de eerder genoemde bundel van Sardes is een schoolbestuur dat de focus legt op de expertise van de leerkracht en minder op wat de leerling nodig heeft. Gaat de leerling weg, dan verlies je namelijk kennis als de leerkracht onvoldoende ondersteund is. Dit bestuur zet financiële middelen in voor ondersteuning en kennisuitwisseling tussen leerkrachten en creëert ruimte voor hen om bij elkaar in de klas te kijken.

Eerst stellen zij de vraag: waarom zou het in het sbo voor deze leerling wel lukken om onderwijs te volgen? Van daaruit zetten ze de stap naar hoe ze dat dan in hun reguliere onderwijs kunnen organiseren. Dat geven ze vorm via een tijdelijke plaatsing van twintig weken in het sbo. Die school werkt dan nauw samen met de betrokken leerkrachten van de reguliere school. Door coaching en input vanuit het sbo krijgen zij meer kennis en vaardigheden. Dat helpt om de leerling te kunnen terugplaatsen op hun eigen school.

Er is veel mogelijk. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van anders organiseren die bijdragen aan inclusiever onderwijs. Belangrijk is dat u ergens mee begint wat past bij waar uw school voor staat en wat het team nodig heeft.

Eindnoten:

O 1. www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/07/03/evaIuatie-passend-onderwijs-publiekssamenvatting

O 2. www.onderwijsraad.nl/pubIicaties/adviezen/2020/06/23/steeds-incIusiever

o 3. Alison Ekins (2016). Reconsidering Inclusion. Sustaining and building inclusivepractices in schools. New York: Routledge.

O 4. www.sardes.nl/C78-N400-Sardes-SpeciaI-perspectief-op-incIusief-onderwijs.htmI


BESPREKEN

Onderstaande vragen zijn bedoeld als handvatten om dit essay in groepsverband te bespreken.

► Bekijk op basis van het schema weLk(e) incLusieniveau(s) van toepassing is/zijn op uw school en of u daarin wat zou kunnen/wiLLen veranderen.

► Welke opvattingen hebt u over de term "zorgleerling"?

► Hoe kunt u met behulp van het speciaal onderwijs de expertise op schooL vergroten?

Dit artikel werd u aangeboden door: De Reformatorische School

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 december 2020

De Reformatorische School | 48 Pagina's

Groeien in passend onderwijs door anders organiseren

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 december 2020

De Reformatorische School | 48 Pagina's