Pastoraat in het psychisch lijden

Er r is lichamelijke nood en psychische nood. Lichamelijke nood wordt veroorzaakt door allerlei lichamelijke beperkingen, bijvoorbeeld artrose of een hernia. Maar nu gaat het over psychische nood. ‘Het is psychisch’, zeggen we dan..., ‘het zit tussen je oren’. Oorzaken komen soms van binnenuit: er ontbreekt dan ‘gewoon’ een stofje in je hersenen. Maar soms zijn er oorzaken van buitenaf: zoals pestgedrag of traumatische ervaringen in je jeugd.

Bij psychisch lijden moeten we denken aan problemen die verband houden met het gedrag, de beleving van jezelf en het denken over jezelf. Daarnaast is ook de relatie met anderen (zoals ouders, man of vrouw, kinderen, gemeente, vrienden en werk) van grote betekenis. In veel gevallen gaat het om complexe problemen, die diep ingrijpen in het leven. Allerlei stoornissen kunnen zich voordoen, zoals een angststoornis, depressiviteit, dwanggedachten, een ontwikkelingsof persoonlijkheidsstoornis, een onverwerkte traumatische ervaring enzovoort.

Zwakte, vermoeidheid, eindeloos tobben, besluiteloosheid, innerlijke conflicten, schaamte, angst, somberheid, minder-waardigheidsgevoelens, eenzaamheid en een gestoorde communicatie: dat zijn kernwoorden in het leven van mensen die psychisch lijden. Soms wordt het leven zo zwaar dat men opgenomen moet worden.

Draaglast - draagkracht

Wat iemand aankan, wordt wel de draag- kracht genoemd. Iemands draagkracht wordt mede bepaald door zijn karakter en hoe hij geleerd heeft problemen op te lossen. De innerlijke bagage die iemand meedraagt, kunnen we zijn draaglast noe men. Elk mens heeft zijn beperkingen en zijn grenzen. De ene mens kan meer op zijn schouders nemen dan de andere. Wanneer iemand meer taken en verantwoordelijkheden op zich neemt (draaglast) dan hij aankan (draagkracht), raakt het evenwicht verstoord en raakt zo iemand psychisch en/of lichamelijk uit balans. In een gezonde situatie zijn draagkracht en draaglast met elkaar in evenwicht. De draaglast kan verhoogd worden door wat ons van buitenaf aangedaan wordt (bijvoorbeeld ontslag), of doordat ons iets overkomt (een ongeluk, een chronische ziekte, het overlijden van iemand die ons dierbaar is). Ook kan de draaglast toenemen doordat men zich laat leiden door verwachtingen en eisen van de omgeving. Als de balans, als het evenwicht chronisch verstoord is, kan dit leiden tot problemen op het psychische vlak.

Hoe gaan we om met mensen die psychisch ziek zijn? De volgende dingen zijn van belang:

1) Onze innerlijke houding

Onze innerlijke houding is het belangrijkste in ons contact met mensen die psychisch lijden. De Zwitserse psychiater Samuel Pfeifer, auteur van het lezenswaardige boek: ”Psychische stoornissen en bijbelse zielszorg”, zegt ergens: ‘Het helpende gesprek begint al nog voordat het eerste woord over de lippen van de hulpverlener of de ambtsdrager komt.

Het begint bij onze innerlijke houding ten opzichte van de zieke. Jezus is hier het grote Voorbeeld. Wat een liefde toonde Hij voor mensen die Zijn hulp zochten. Op verschillende plaatsen lezen we: En Hij, de scharen ziende werd met innerlijke ontferming bewogen. Zijn medelijden was een innerlijk meevoelen. Als Jezus naar de scharen gaat, als Hij hen nadert in hun ellende, schuld, angst, godverlatenheid, u kunt invullen wat u wilt, wat zien we dan?

Zien we dan dat er staat: En Jezus de scharen ziende, sprak? ? Nee, er staat iets tussen, iets heel wezenlijks, er staat: en Jezus de scharen ziende - nu komt het: werd met innerlijke ontferming bewogen en sprak... Dat! Met innerlijke ontferming bewogen’. De Heere Jezus treedt de zwakken, de (psychisch) lijdenden met barmhartigheid en liefde tegemoet. Hij is de grote Helper aan Wie we ons altijd moeten spiegelen bij contacten met onze lijdende naaste. Deze barmhartige houding is de belangrijkste voorwaarde voor het troostende en ondersteunende gesprek met psychisch zieken.

2) Bereidheid om te luisteren

Luisteren betekent: je naar de ander toewenden. Er helemaal zijn voor de ander, luisteren, jezelf openstellen. Niet direct bedenken wat je zult gaan zeggen, als hij of zij stopt met praten. Jakobus vermaant zijn lezers: ‘Een iegelijk mens zij ras om te horen, traag om te spreken’.

Wij spreken zo graag en zoveel, en vaak wordt ook van ons verwacht dat we iets zeggen. Maar eerst moeten we luisteren en nog eens luisteren. Vervolgens is er misschien plaats voor bescheiden, verhelderende vragen. En alstublieft geen pasklare antwoorden, verklaringen en adviezen, hoe goed bedoeld ook.

Er is veel invoelingsvermogen en geduld nodig, om de goede toon te treffen. Houd er rekening mee dat psychisch zwakke mensen vaak erg gevoelig zijn. Je moet je altijd weer afvragen: Hoe en met welke woorden kan ik deze jongen, dit meisje, deze man of vrouw het beste bereiken?

3) Nabijheid en trouw

Nabijheid en trouw zijn de pijlers in de omgang met mensen die psychisch lijden. Het dichtbij zijn, is zo belangrijk! Het hartelijk meeleven, het medelijden, het meelijden, het meedragen. Niet een enkele keer, maar voortdurend. Waar mogelijk en waar nodig. Er zijn zoveel mensen die de hand uitsteken om geholpen te worden, en er zijn zo weinig mensen die de hand uitsteken om te helpen. Toch heeft Jezus ons de opdracht gegeven: ‘Draagt elkanders lasten en vervult alzo de wet van Christus’. Toen Jezus het grote wereldgericht aan het einde van de tijden beschreef, vroeg Hij niet naar woorden, maar naar daden. De rechtvaardigen riep Hij toe: ‘Voor zoveel gij dit een van deze Mijn minste broeders gedaan hebt, zo hebt gij dat Mij gedaan’.

Pastoraal bezoek is bezoek in Naam van de grote Ambtsdrager, de Heere Jezus Christus. Hij heeft het Zelf gezegd in Matthéüs 25, het aangrijpende hoofdstuk over de wederkomst: ‘Ik ben krank geweest, en gij hebt Mij bezocht’.

Wat hebben mensen die psychisch lijden nu nodig? Aandacht en begrip! Regelmatig kom ik mensen tegen die erg teleurgesteld zijn vanwege het ónbegrip dat ze, ook binnen de christelijke gemeente, ontmoeten. Nu is het ook moeilijk om je te verplaatsen in iemand die psychisch lijdt. Kunt u zich voorstellen wat het is om dag in dag uit te leven met de gedachte: ‘Ik ben waardeloos, voor de mensen en voor God?’ Te leven met zo’n innerlijke pijn of beschadiging dat men tot automutilatie (zelfverwonding) komt. Dat geeft uiterlijke pijn om de innerlijke pijn maar niet te hoeven voelen. Te leven, zelfs met dwanggedachten tot de dood.

Dat we psychisch lijdenden niet altijd (kunnen) begrijpen, nemen ze ons niet zo gauw kwalijk. Laten we het ook maar eerlijk zeggen: ik vind het zo moeilijk om me in jouw strijd en nood in te leven. Anders wordt het wanneer onbegrip en onkunde leiden tot zwaarwegende woorden en/of zelfs tot (ver)oordelen. Vooral denk ik hier nu aan het verband dat wel gelegd wordt tussen psychische gesteldheid en geestelijke staat. De psyche en de ziel van de mens worden dan vereenzelvigd. Het blijkt voor te komen dat van iemand die in zwaar depressieve buien tot automutilatie komt, gezegd wordt dat hij/zij geen kind van de Heere kan zijn. Het komt ook voor dat tegen iemand, die door psychische zwakheid maar één dienst op zondag kan bijwonen, gezegd wordt dat hij/zij daarom niet aan het Avondmaal des Heeren kan gaan.

Kort samengevat wordt er nogal eens gezegd: Psychische nood is gebrek aan waar geloof. Want vanuit een levend geloof zou je wel anders praten. Zo spreekt en doet een kind van God niet.

Zo worden mensen soms keihard afgeschreven. De Heere schrijft echter niet af, maar Hij schrijft aan...

Ga maar met je hart

Omzien naar elkaar, dat is de taak die de Heere op de schouders van mensen heeft gelegd. Begeleiden in het lijden. Dat is verre van eenvoudig.

Dat is ook mijn ervaring in het werk dat ik voor de Stichting Hulpverlening in de PS Zuid mag doen. Pastoraal bezoek is bezoek in Naam van de grote Ambtsdrager, de Heere Jezus Christus. Hij heeft het Zelf gezegd in Matthéüs 25, het aangrijpende hoofdstuk over de wederkomst: ‘Ik ben krank geweest, en gij hebt Mij bezocht’.

Jezus vereenzelvigt Zich met hen die hongerig, dorstig, ziek en gevangen zijn.

Pastoraat aan psychisch zieken kan soms uitzichtloos lijken. Maar het moet wel gebeuren! Het mag gebeuren, in gehoorzaamheid aan de Koning Die op de jongste dag zal zeggen: ’Voor zoveel gij dit een van deze Mijn minste broeders gedaan hebt, zo hebt gij dat Mij gedaan’.

PRAKTISCHE TIPS:

• Neem mensen altijd serieus

• Leef hartelijk mee: een telefoontje, een kaartje, attentie met verjaardag/ kerst

• Verdiep je in de problematiek! Lees de boekjes van ds. A. Elshout e.a.

• Bezoek trouw, niet te lang: klein stukje lezen, kort gebed

• Denk aan familieleden en mantelzorgers

Allen die psychisch lijden, degenen die hen in liefde omringen en hen die pastorale steun willen bieden, wens ik van harte de woorden van Psalm 81:12 toe:

‘Opent uwen mond;

Eist van Mij vrijmoedig,

Op mijn trouwverbond;

Al wat u ontbreekt,

Schenk Ik, zo gij ‘t smeekt,

Mild en overvloedig’.

(wordt vervolgd)

G. van Veldhuisen, Waarde pastoraal werker voor de Stichting Hulpverlening in de Particuliere Synode Zuid

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen