De wet als twistappel

In n deze woorden uit de Voorrede op de Galatenbrief richt Luther zijn pijlen op zijn vroegere vriend Johann Agricola. Deze hield er antinomiaanse ideeën op na. Hij wilde niets van de wet weten voor een christen. Luther neemt de zaak hoogst ernstig op. We geven een korte schets van het conflict en halen er enige lessen voor vandaag uit.

Spagaat

Luther zat in een spagaat. Enerzijds waren er de roomsen die zeiden dat Luther te weinig waardering had voor de wet. Zij ver- weten Luther dat zijn evangelieprediking een vrijbrief was voor uitspattingen, zoals de boerenopstanden die sinds Luther in Duitsland waren uitgebroken.

Aan de andere kant waren er de antinomi- anen die helemaal van de wet af wilden. Johann Agricola was hun aanvoerder. Volgens Agricola moest een lutherse predikant alleen het Evangelie preken. De wet als tuchtmeester tot Christus speelde daarbij geen enkele rol van bete- kenis. Een blik op de liefde van God en het lijden van Christus zou berouw bewerken. Het veroorzaakte het grootste interne conflict in Luthers reformatiebeweging.

Op initiatief van de keurvorst kwam het in 1527 tot een godsdienstgesprek tussen Luther en Melanchton en Agricola. Met name de vrouwen van deze drie vrienden probeerden de zaak te sussen. De vrede was getekend, maar de veen- brand woedde door. Aan het einde van de dertiger jaren laaide het vuur weer hoog op. In een zondagse preek keerde Luther zich openlijk tegen de gedachte dat de wet had afgedaan. De strijd kreeg daarna een steeds meer onverkwikkelijke toon. Tussen 1537 en 1540 verscheen er een hele reeks aan strijdschriften. Luther schreef een boekje ‘Tegen de Antinomianen’ (1539). De breuk tussen de beide vrienden was definitief. Agricola verliet Wittenberg.

De kwestie

In het Voorwoord op de Galatenbrief maakt Luther duidelijk wat het verschil is tussen wet en Evangelie: ‘De wet eist en het Evangelie schenkt’. Agricola zag de wet als een dode letter, die in geen geval tot bekering kon leiden. Volgens deze ‘antino- mianen’ werkt de Heilige Geest niet door middel van de wet maar alleen door het Evangelie. De wet is niet de wegbereider voor het Evangelie. Agricola stelde dat de prediking van de wet in strijd was met het evangelische geloof en dat een lutherse predikant alleen het Evangelie moest prediken. De wet is hoogstens nog nodig voor het stadhuis en de politie, maar niet als tuchtmeester tot Christus. Uit de kring van Agricola’s volgelingen kwam de beroemde uitspraak: ‘De wet is alleen voor het Raadhuis’. Omdat Luther de wet als tuchtmeester tot Christus zeer nodig achtte, was een conflict tussen de twee vrienden onvermijdelijk.

Voor Luther blijft de wet ook voor de wedergeboren mens tot het einde van het christenleven onmisbaar. De mens is en blijft ‘zondaar’. De nieuwe mens leeft uit Christus en is rechtvaardig door het geloof. Vanwege de oude mens blijft de scherpe wetprediking noodzakelijk als een dagelijkse leermeester tot Christus. Luther sprak van een blijvende boete, als een realiteit in het leven van de oprechte christen. Hij opende hier zijn 95 stellingen mee: ‘Toen onze Heere en Meester Jezus Christus zei: ‘Doet boete, wilde Hij dat het hele leven van Zijn gelovigen een voortdurende boete zou zijn’. Van deze werke- lijkheid was Agricola helaas ver vandaan gegroeid.

Actueel

In het geschetste conflict is veel wat ons ook vandaag zorgen baart. Het lijkt soms alsof er een geestesklimaat in de kerken van de Reformatie aan het groeien is waar de overtuigende kracht van de wet ten enenmale gemist wordt. Men spreekt slechts over het vertrouwen in de beloften, een zich verlaten op het Woord, de liefde van God en het kennen van onze zonden aan de voet van het kruis. Het kennen van de zondige aarde door de scherpe wetprediking blijft ongenoemd (Heidelbergse Catechismus, Zondag 2 en 44). Deze ontwikkeling is zorgelijk omdat het de trotse mens buiten Christus houdt. Of om het met Luthers eigen woorden te zeggen: ‘Wanneer wij de overtuiging door de wet verliezen, zullen wij ook het zoete Evangelie verliezen, dat zondaren vrij- maakt van veroordeling’.

(wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen