De gedoopte kerk

Het gaat binnen de Gereformeerde Bond regelmatig over zorgen aangaande de Protestantse Kerk, onze kerk. Vanwege de zorgen om het belijden van de Nederlandse Hervormde Kerk zijn we ooit opgericht, vanwege die zorgen bestaan we in de Protestantse Kerk nog steeds. Bij tijden vrees je dat er in de kerk zo weinig overeind blijft van wat eeuwenlang onder ons vast en zeker is geweest. Gesprekken in synode en classis laten een grote verdeeldheid zien. Ik denk aan thema’s als verzoening, ambt, vormen van kerk-zijn en aan de verse thema’s van seksualiteit, gender en huwelijk.

Als dat alles me aanvliegt, denk ik tot mijn grote troost terug aan de synodevergadering van september 2008. De synode sprak over doop, kinderdoop, doopgedachtenis en doopvernieuwing. In de voorstellen leek men tegemoet te willen komen aan een wat meer evangelische stroming in de kerk. Hiermee dreigde echter aan de eenmaligheid van de doop en ook aan de kinderdoop afbreuk gedaan te worden. Maar unaniem en krachtig hield de synode de doop overeind, mede door een stevige lutherse inbreng. Ik besef dat het te zwart-wit is, te ongenuanceerd, maar zo beleef ik het bij tijden wel: de doop is een van de weinige dingen die in onze kerk nog overeind staan. Zoals dat trouwens ook in mijn eigen leven bij tijden het geval is.

Betekenis voor kerk

Nu is het niet zozeer de kerk die de doop overeind houdt – de doop houdt de kérk overeind. En hélpt haar ook weer overeind – zoals de doop ook mijzelf overeind houdt en helpt – want de doop is niet alleen een inzetting van Christus voor ons persoonlijk leven. Dit laatste is trouwens al heel wat: de doop betekent en verzegelt Gods verbond aan ons, verbindt ons aan Christus en is ons gegeven tot verzekering van het heil en tot troost in dagen van duivelse aanvechting. Er is een vloed aan goede en minder goede lectuur voorhanden over de doop als moment in ons leven waarop alles is gezegd.

Te weinig aandacht is er daarentegen voor de betekenis van de doop voor de ecclesiologie, voor wat wij belijden aangaande de kerk en de gemeente. De doop is namelijk niet alleen een sacrament bij de inlijving in de gemeente als lichaam van Christus. De doop is ook niet alleen een initiatierite waarbij een zondig mensenkind in de gemeenschap der heiligen wordt geplaatst.

De doop drukt de identiteit van de kerk uit. In het doopwater ziet de kerk haar wezen, haar geloof, haar roeping en haar leven weerspiegeld – namelijk dat zij volk van God is, lichaam van Christus en tempel van de Heilige Geest. De titel van de nieuwe visienota van de kerk luidt Van U is de toekomst. Ontvankelijk en waakzaam leven van genade. Dat is een en al taal van de doop.

Ik zou de stelling wel willen verdedigen dat alle thema’s in onze ambtelijke vergaderingen benaderd moeten worden vanuit de doop. Wat niet benaderd kan worden vanuit de doop en wat zich niet verdraagt met de doop, hoort op een kerkelijke vergadertafel niet thuis. De doop is immers een samenvatting van het hele Woord van God, het woord van apostelen en profeten en daarom ook uitdrukking van het hele werk van God drie-enig. Een kerk en een gemeente zijn geestelijk gezond naar de mate waarin zij haar doop verstaat in leer en leven.

Zou het daarom waar kunnen zijn dat waar een kerk of gemeente de doop niet overeind houdt, zij gedoemd is onderuit te gaan? Zou het eveneens waar kunnen zijn dat waar een kerk in noodweer verkeert en als een schip over de golven slingert, zij vanuit haar doop koers en hoop vindt?

Eenheid

In dat licht worden de zogenoemde eigenschappen van de kerk rijk en belangrijk. In haar oudste belijdenissen zegt de kerk dat zij één, heilig, katholiek en apostolisch is.

De eenheid van de kerk is met haar doop gegeven. Wie denkt niet aan de bekende woorden uit Efeze 4: één Heere, één geloof, één doop. Er is maar één Heiland en Zaligmaker, Jezus Christus, en al wie Hem toebehoren, behoren Hem toe als één lichaam met één Hoofd. Met eerbied gesproken: in de kerk zijn wij allen met hetzelfde sop overgoten. Jezus gaf Zijn bloed voor de één niet meer of minder dan voor de ander.

De doop betekent en verzegelt de eenheid van kerk en gemeente en verbiedt alle vormen van scheuring en schisma. De dichter van het bekende gezang ‘Eén Naam is onze hope’ of in een nieuwere berijming ‘De ware kerk des Heren’, Samuel Stone, maakte in de negentiende eeuw dit lied niet uit verlangen naar eenheid maar uit zorg voor scheuringsgezindheid, een om gaan met de kerk alsof zij mensenwerk is, en dus breekbaar werk.

Door de doop is de kerk van Godswege tot eenheid geroepen.

Heiligheid

Niet minder is zij geroepen tot heiligheid. De kerk is ek-klesia, de uit-de-wereld-geroepene, zoals Abraham uit Ur en Israël uit Egypte werden geroepen. Omdat het Hoofd van de kerk, Christus, heilig is, is ook Zijn lichaam heilig. Geroepen tot heilige gehoorzaamheid, niet aan zichzelf, niet aan de wereld, maar aan Hem Die haar kocht met Zijn dierbaar bloed. Voor wat de kerk is, gelooft en belijdt, is alleen Zijn Woord bron en norm. De doop herinnert de kerk dus aan haar wereldvreemde oorsprong en haar wereldvreemde toekomst. Samuel Stone zag de kerk niet alleen bedreigd door scheurmakerij – ook zag hij de verwoestende kracht van ketterij. Waar kerk en gemeente haar identiteit vanuit de doop miskennen, worden zij vatbaar voor allerlei wind van leer. Is haar leven geen leven in de zicht- en vruchtbare gemeenschap van de Gekruisigde en Opgestane. Met wie zij voor zichzelf en de wereld gekruisigd is – om mét Hem door de Heilige Geest in een nieuw leven te wandelen. Is de Protestantse Kerk en zijn haar gemeenten, ook de hervormd-gereformeerde, zichtbare gestalten van stervend en opstaand leven? Het is verrassend hoe Paulus de Korinthiërs herinnert aan de doortocht door de Rode Zee. Er is een parallel tussen het volk Israël dat in Mozes gedoopt is, en de gemeente die in de Naam van Christus gedoopt is. De Rode Zee en het doopwater vormen een zichtbare waterscheiding tussen oud en nieuw, tussen Egypte en het beloofde land, tussen de wereld en het eeuwige leven, tussen de werken van het vlees en de vrucht van de Geest. Gods volk is een heilig volk, heiliger naarmate zij overeenkomstig haar doop leeft en wandelt. Door de doop is de identiteit van de kerk een radicale identiteit. Hier vallen beslissende woorden voor de catechetische en missionaire roeping van de kerk.

Katholiciteit

Vanuit de doop verstaan we ook de katholiciteit van de kerk. De kerk is de kerk der eeuwen, zij belijdt het geloof dat eenmaal aan de heiligen is overgeleverd. Bij dat geloof blijft zij, al verandert de wereld en wisselen haar tonelen. Wij belijden hetzelfde geloof als allen die vóór ons in de Naam van de Vader en van de Zoon en van de Heilige Geest gedoopt zijn.

Het is veelzeggend dat de oudste belijdenissen dóópbelijdenissen zijn. In het sacrament van de doop bewaart de Heilige Geest de gemeente door de eeuwen heen dus ook bij het enige, ware christelijke geloof. Een leer, een prediking in de kerk die zich niet verdraagt met de inhoud van de doop, hoort in de kerk daarom niet thuis. We kunnen ook eenvoudig zeggen dat het doopformulier, waarin de kerk zich belijdend uitspreekt over de betekenis van dit heilige sacrament, de inhoudelijke toonhoogte aangeeft van katholieke prediking. In de hervormde traditie hebben de klassieke liturgische formulieren een gezag dat gelijk is aan dat van de belijdenis – waarvan acte.

Apostoliciteit

Ten slotte zegt de doop alles over de apostoliciteit van de kerk, die enigszins raakt aan haar katholiciteit. De apostelen zijn heengezonden om te prediken en te dopen. Via de apostelen gaat de prediking van het Evangelie en de bediening van de doop terug op het gezag van Christus. De kerk gaat dankbaar en wijs om met wat haar de eeuwen door is overgeleverd. Als zij in nieuwe tijden nieuwe wegen zoekt, weet zij zich daarbij schatplichtig en gebonden aan de geloofstraditie sinds de apostelen.

Noden in onze tijd

De Protestantse Kerk en haar gemeenten verkeren in een tijd van duizend-en-een vragen en noden. Hoe moet het met de secularisatie? Wat is ons antwoord op de krimp? Hoe moet het met onze missionaire roeping? Hoe gaan we om met eenheid en verscheidenheid? Hoe gaan we de weg tussen traditie en vernieuwing? Welke boodschap heeft de kerk in haar verkondiging, zowel naar binnen als naar buiten? Hoe worden in de kerk geloof, hoop en liefde levend gehouden? Hoe blijft een wankelende kerk overeind? Hoe staat zij na de zoveelste struikeling weer op? Welke ecclesiologie kan ons kerk-zijn inhoudelijk funderen en dragen, ook naar de toekomst toe? Hoe kan de kerk ontvankelijk en waakzaam leven van genade? Wat ís genade eigenlijk?

Hoop

De kerk is een gedóópte kerk. Dat maakt dankbaar – want we moeten en mogen het van genade hebben. Dat maakt hoopvol – waar de Drie-enige aan begint, dat voltooit Hij in deze wereld. Dat maakt verantwoordelijk. Van het gedoopte Israël is het merendeel in de woestijn omgekomen – de gedoopte christelijke gemeente moet toezien dat het haar niet evenzo vergaat. ‘Maar Mijn volk wou niet naar Mijn stemme horen.’ (Ps.81:13 ber.)

Een christen, een gemeente, een kerk die haar doop verwaarloost en de schatten van doop en verbond niet uitleeft en uitdraagt, gaat te gronde. Een kerk die door geloof uit haar doop leeft, houdt stand en vindt een weg waarop haar voet kan gaan. Zij leeft tot eer van God, is als een moeder die haar kinderen voedt en is in deze wereld een heilige getuige van haar Heiland en Koning. De doop drukt de identiteit van de kerk uit. Met een variant en in aanvulling op Wormser: leer de kerk haar doop te verstaan en zij is niet alleen zelf gered maar zij weet ook anderen te redden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen