Pelgrimsreis naar Hemelstad

Het was op 26 juni 1991, bij het afscheid van groep acht van de basisschool, dat ik een kleine uitgave cadeau kreeg van De Christenreis naar de eeuwigheid. Nog altijd staat het boekje in mijn boekenkast. Dat er ook een Christinnereis bestond, was mij op dat moment niet bekend.

Later vertrouwde mijn moeder me toe dat ze, toen ze de Christinnereis voor het eerst las, zó vertroost was. Omdat ze van jongs af was ‘overladen’ met de Christenreis, maar voor haarzelf de leeuwen op de weg als grote angstaanjagers was gaan beleven…

Spanningsveld

Met deze twee inleidende opmerkingen beoog ik meteen iets van het spanningsveld weer te geven. De status die de Christenreis van John Bunyan in sommige kringen heeft gekregen, losgemaakt van de context waarin dit boek is ontstaan en functionerend als een model voor geestelijk leven, heeft veel van het goud van deze bijzondere allegorie doen verbleken.

Dankbaar ben ik dan ook dat mijn leermeester prof. dr. A. Baars, emeritus hoogleraar van de Theologische Universiteit Apeldoorn, na een uitgave van de Christenreis, ook een hertaling van de Christinnereis van een inleiding en aantekeningen heeft voorzien. De aantekeningen in voetnoten gaan soms in op de historische achtergrond, maar zijn ook belangrijk om misverstanden in bijvoorbeeld naamgevingen te voorkomen.

In de onderhavige uitgave zijn ook de oorspronkelijke kanttekeningen van Bunyan opgenomen in de kantlijn, wat voor veel verheldering zorgt. In een prachtig uitgevoerde uitgave wordt deze klassieker op een manier voor het voetlicht gebracht die helder inzicht geeft in de bedoeling en de achtergrond van wat de schrijver voor ogen had.

Sleutel

De naam van de hoofdpersoon van de Christinnereis wordt door prof. Baars weergegeven met ‘Christiana’. De vertaler legt deze naam uit tegen de achtergrond van de geschiedenis van de martelaren in de Vroege Kerk en duidt de persoon van Christiana in het Woord vooraf als ‘een vrouw die oprecht christen is en dat van harte belijdt voor God en voor mensen, ondanks alles wat daar mogelijk op af komt’.

Op de vraag waarom Bunyan de Christinnereis als vervolg op de Christenreis geschreven heeft, destilleert dr. Baars in de ruim zeventig pagina’s tellende inleiding maar liefst tien motieven. Hieronder is het gegeven dat de Christinnereis een ‘sleutel’ bedoelt te zijn voor zaken die in de Christenreis onduidelijk zijn gebleven. Bijvoorbeeld als het gaat om de verhouding tussen de Enge Poort en het kruis. Niet pas bij het kruis, maar ook bij de Enge Poort is de plaats van Christus volgens Bunyan allesbepalend.

Naast die sleutelpositie wijst de schrijver van de inleiding ook op ‘Correctie van misverstanden’. Een misverstand dat vanuit de Christenreis zou kunnen ontstaan, is dat de wereld uitsluitend vijandig gebied is. Vanuit de Christinnereis wordt echter duidelijk dat de wereld ook de plaats is waar de gemeente van Christus ontstaat, groeit en van betekenis blijkt voor de samenleving. De wereld zelf blijkt de plaats te zijn waar God Zijn Koninkrijk vestigt.

Geestelijke leiding

Enkele andere motieven voor het verschijnen van de Christinnereis zijn volgens de vertaler meer oog voor ‘De gemeenschap der heiligen en de kerk’, ‘De plaats en de taak van de dienaar van het Woord’, ‘De voorbereiding op het sterven’ en ‘Verschillen in geestelijke leiding’. Laat ik wat dat laatste betreft één voorbeeld noemen dat mij trof.

Zowel in de Christen- als in de Christinnereis komen de pelgrims bij het Moeras Moedeloosheid. Maar er is nogal wat verschil in de manier waarop zij daar doorheen komen. Christen valt in het moeras en ploetert er een tijd rond. Ook Christiana glijdt een aantal keren uit. Maar Barmhartigheid, de jonge vrouw die met Christiana is meegegaan, steunt op de ‘stapstenen’ die de Koning in het moeras heeft laten plaatsen. Deze ‘stapstenen’ zijn de beloften van God. Barmhartigheid waagt het met de beloften en komt het sterkst getroost door de moedeloosheid heen.

Later blijkt zij niet of nauwelijks iets te kunnen vertellen als het gaat om de omkeer die in haar leven heeft plaatsgevonden. Ze zegt: ‘Mijn gebrek aan ondervinding maakt dat ik liever zwijg en vervult me ook met vrees dat ik uiteindelijk alles nog tekort zal komen.’ Vanuit het Woord wordt zij echter bemoedigd, als één van Gods dienaren (Uitlegger) haar laat zien hoe haar weg lijkt op die van Ruth. Hoe verschillend Gods leidingen ook zijn, de Poortwachter (dat is Christus!) zegt tegen Barmhartigheid: ‘Ik bid voor allen die in mij geloven, op welke manier zij ook tot mij komen.’ Bunyan merkt zelf in een aantekening in de kantlijn op: ‘Het hart van Christus staat open voor alle pelgrims.’

Onderwijs

De neiging is groot op deze plaats allerlei aspecten te noemen die van groot geestelijk inzicht getuigen bij de schrijver van de pelgrimsreizen. Bijzonder in de Christinnereis is voor mij de rol van Grootmoedig. Deze ‘dienaar van het Woord’ heeft tot taak de kudde die aan hem is toevertrouwd, te beschermen. Hij neemt het op voor de zwakkeren in het reisgezelschap, maar weet zich vooral ook geroepen tot het geven van onderwijs. Hij ontmaskert huichelachtigheid en toont zich de ervaren reisgids, die de wegenkaart van het Woord gebruikt om de pelgrims te leiden naar de Hemelstad.

Ontdekkend is hoezeer verschillende keren vanuit het onderwijs van Grootmoedig duidelijk wordt dat de pelgrims ontvangen naar de mate van hun gebed en van hun geloof. Niet dat de kracht of de hoeveelheid van het gebed en geloof bepalend is voor hun staat voor God, maar de mate van het geloof en de vrijmoedigheid in het gebed blijken wel veelbetekenend te zijn voor de wijze waarop de moeilijkheden op de pelgrimsreis worden overwonnen.

Geen modelweg

De vertaler concludeert hoezeer het bij de twee pelgrimsreizen van John Bunyan ten diepste om één boodschap gaat en dat de boeken niet los van elkaar gelezen of uitgelegd mogen worden. Ook de

Christinnereis beoogt geen ‘modelweg’ te schetsen, maar wil de lezer aanmoedigen en meenemen om ook zelf op pelgrimstocht te gaan naar de Hemelstad. Al met al is het een gouden greep van vertaler en uitgever om deze klassieker op deze wijze opnieuw het licht te doen zien. Blijft wat mij betreft wel staan dat een zekere rijpheid nodig is om de inhoud van deze boeken met stichting te lezen. Zomaar cadeau doen aan een willekeurige groep belijdeniscatechisanten zal in veel gevallen tot gevolg hebben dat het boek alsnog ongelezen in de boekenkast verdwijnt. Wie echter bereid is zich in te spannen om de geestelijke lessen van deze Godsgezant uit de zeventiende eeuw tot zich te nemen, leze beide pelgrimsreizen vanuit deze hernieuwde uitgave. Tot zegen voor het hart en tot genezing van verkeerde (eerste) indrukken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen