Verschuivend stemgedrag

De verkiezingen liggen weer achter ons. Nu de relatieve rust is weergekeerd, is het tijd om even terug te blikken. Los van de concrete verkiezingsuitslagen lijkt er in christelijke kringen een en ander verschoven te zijn. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een onderzoek dat het Nederlands Dagblad en de EO lieten uitvoeren. ‘In het onderzoek zegt 43 procent van de kerkgangers op een christelijke partij te gaan stemmen.’ Slechts 43 procent!

Kontekstueel

Verschuivingen constateer ik ook in het speciale nummer van Kontekstueel ‘Als christenen gaan stemmen…’ . Bijvoorbeeld in het interview met dr. P.J. Visser.

De gedachten die je zojuist ontvouwde, leiden niet logischerwijze tot deze of gene politieke partij. Dus: Je wilt discipel van Jezus zijn en gaat naar het stemhokje. Sterkte. Meer is er niet te zeggen.

‘Met instemming las ik een betoog van Stefan Paas die bepleit dat je bij de komende verkiezingen moet gaan voor die partij die het meest oog heeft voor een stevige aanpak van de klimaatcrisis. Anders hoeven we, schreef hij, over alle andere dingen over een paar decennia niet eens meer te praten. Zo urgent is het. Daarmee onderstreep ik dat je in verschillende tijden tot verschillende afwegingen kunt komen, al naar gelang de actualiteit. Zomaar zeggen dat je moet kiezen voor deze of gene confessionele partij, omdat die tégen dit en vóór dat is, is mij te oppervlakkig – met alle waardering voor iedereen die actief is in een christelijke partij. Maar in 2021 moeten we geen verloren gevechten blijven voeren.’

Zoals?

‘Abortus en euthanasie gelden vaak als sjibbolets. Er is een bepaalde praktijk in de loop van de tijd gelegaliseerd en je weet dat er nooit meer een meerderheid komt om daar iets in te veranderen. Natuurlijk moeten we betrokken blijven op die thema’s, maar de verhitte debatten daarover liggen achter ons. Er zijn nu andere brandende issues die van invloed zijn op het uitbrengen van mijn stem. De klimaatcrisis, de vluchtelingenproblematiek; thema’s die ook raken aan economische vraagstukken, aan recht en gerechtigheid. Wat is heilzaam, voor alle mensen, ook op langere termijn? Ik weet niet of je bij een beantwoording van die vragen bij een confessionele partij dan altijd de beste antwoorden vindt. Bij andere partijen heb je natuurlijk het probleem van bijvangst: standpunten op gevoelige items die je niet allemaal onderschrijft. Dat zij zo. Ook voor stemgedrag geldt: soms moet je vuile handen maken.’

De vraag is dan vooral: hoe bepaal je de urgentie van thema’s?

‘Ik bagatelliseer abortus en euthanasie niet tot verwaarloosbare thema’s. Maar ik leef in een samenleving waarin de meerderheid daar inmiddels andere ideeën over heeft. Het maximale waar het Nieuwe Testament dan over spreekt is ruimte om een ‘godvruchtig leven’ te leiden. Concreet betekent dit, dat er een volwaardige plek blijft voor het gemankeerde leven, vanaf de moederschoot tot in het verzorgingshuis. Dat is urgent, ook in andere zaken, zoals vrijheid van onderwijs of de ethiek over relaties. Want een libertijnse regering is geen garantie voor een tolerante samenleving, met gelijke ruimte voor tegengestelde overtuigingen.’

Heeft de kerk – de landelijke kerk of de plaatselijke kansel – een rol in het ‘stemadvies’?

‘Zeker. Het gaat over thema’s die alles te maken hebben met het burgerschap van het koninkrijk van God. Hoe ga je om met rijk en arm, met de schepping, met werk en vrije tijd, met je geld, met je medemensen dichtbij en ver weg, etc. Je hoort vaak: de kerk doet niet aan politiek, maar dat is natuurlijk onzin. De kerk ontkomt er niet aan om te zeggen wat ze in Godsnaam in deze wereld te zeggen heeft. Dat moet politiek worden doorvertaald, maar dat kan evengoed gebeuren door iemand binnen de CU als door iemand binnen de SP. Kijk naar de wijze waarop de Tweede Kamerleden Omtzigt (CDA) en Leijten (SP) in de debatten over de Toeslagenaffaire gezamenlijk optrokken in hun strijd om recht en gerechtigheid. En de nieuwe partijleider van D66 heeft openlijk in haar ‘Preek voor de leek’ getuigd van haar inspiratie vanuit het evangelie.’

Een opmerkelijk interview. Het klinkt namelijk als een pleidooi voor een nieuwe Doorbraak. Over de Doorbraak na de oorlog schrijft in hetzelfde nummer van Kontekstueel dr. K. Blei. In de jaren na de oorlog moesten de oude christelijke partijen verdwijnen. Christenen moesten zich, politiek gesproken, niet in een getto (de christelijke partij) opslui‑ten maar breed in de samenleving staan. De Doorbraak stond onder invloed van Karl Barth, die zelf een sociaal-democraat was.

Het betoog van dr. Visser herinnert hieraan. Maar dat roept nu juist vragen op. Want komt zo’n doorbraakgedachte anno 2021 niet een beetje laat? Wat valt er nog door te breken in een seculier politiek landschap? Er is al grote opruiming gehouden onder christelijke partijen. Het CDA heeft een grondslag gekozen waarin ook moslims en hindoes zich kunnen herkennen. Ook dat is doorbraak. Nu moeten alleen nog de kleine christelijke partijen doorbreken… De doorbraak die dr. Visser bepleit, krijgt z’n toespitsing op medisch-ethisch vlak. Dat maakt het nog spannender. Abortus en euthanasie, zo lees ik, zijn sjibbolets. ‘De verhitte debatten daarover liggen achter ons.’ ‘Je weet dat er nooit meer een meerderheid komt om daar iets in te veranderen.’

Nederlands Dagblad

Een soortgelijk standpunt kom ik tegen in een hoofdredactioneel commentaar van het Nederlands Dagblad (6 maart).

Ook in Nederland werd, zeker vroeger, bij ‘christelijke politiek’ het eerst aan abortus en euthanasie gedacht. Maar juist daar blijkt de bewegingsvrijheid van de overheid beperkt. Als de abortuswet zou worden aangescherpt, verplaatst de praktijk zich ondergronds of naar het buitenland. Bij euthanasie zullen artsen niet meer melden. Het is veel belangrijker dat er goede palliatieve zorg is. Dat er artsen en geestelijk verzorgers zijn die ‘tevoorschijn luisteren’ wat mensen met een euthanasiewens echt voelen. Dat een medisch-ethicus iets verstandigs zegt. Dat ouders van een gehandicapt kind er niet alleen voor staan.

Er zijn andere kwesties, waar de oplossing juist van de overheid moet komen. Asielbeleid en klimaat bijvoorbeeld. Er kunnen christenen zijn die zeggen: bij deze verkiezingen moet hier een beslissende stap gezet worden, ik kies een partij die daarvoor gaat. Voor die zaken, én voor eerlijk delen, voor bescherming van de democratie en voor nog veel meer, hebben christelijke partijen ook aandacht. Zij willen er juist niet voor one issue zijn. (…) ze vragen vertrouwen van hun kiezers in de keuzes die ze van daaruit de komende vier jaar zullen maken.

De politiek moet zich niet meer zo druk maken om die afgesleten items waarvoor toch geen meerderheid te vinden is. Laat abortus en euthanasie vrij (tot welke leeftijd eigenlijk?) Strijd niet meer tegen abortus en euthanasie, betoogt de redacteur. Want, zegt hij, als je het verbiedt, dan verplaats je het probleem naar het illegale circuit of naar het buitenland. Dat is geen consistente redenering. Je kan met hetzelfde recht zeggen: stop de strijd tegen vrouwenhandel, want met dat gevecht verplaats je het probleem naar het buitenland. Zullen we ook maar stoppen met de strijd tegen criminaliteit? Die is immers altijd al ondergronds geweest. Wat is er eigenlijk mis met de strijd voor de bescherming van het leven? Mag je die strijd ooit opgeven? Wie zich voor kwetsbaar leven inzet, ook van vluchtelingen, bedrijft mijns inziens op een zeer respectabele manier politiek. Maar er gaan nu dus andere stemmen op: allerlei zaken rond bescherming van het leven worden op het bordje van de hulpverlening gelegd. Slim bedacht: dan is de christelijke politiek ervan af en heeft zij de handen vrij om weer deel te nemen aan een regeringscoalitie.

Welkom in de formatiestrijd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen