Vrijheid, omdat Gods vijanden vergaan

Temidden van allerlei vrijheidsbeperkingen vieren wij Bevrijdingsdag. Zo ziet de viering van 75 jaar Bevrijding eruit in ons land, maar eigenlijk is het ook best een nauwkeurige samenvatting van het christelijke leven. De christelijke Bevrijdingsdag is de dag van de opstanding, die we elke zondag gedenken. Bevrijd van schuld en dood zouden juist christenen als vrije mensen moeten leven. Toch spat de vrijheid niet altijd van christenen af. Friedrich Nietzsche schreef daarom spottend dat die ‘bevrijde’ christenen er wel eens wat “bevrijder” uit mochten zien.

De fundamentele vraag is: wat is vrijheid eigenlijk? De liberale denker Isaiah Berlin maakt onderscheid tus sen negatieve en positieve vrijheid. Negatieve vrijheid betekent dat externe obstakels voor vrijheid worden weg genomen. De Duitse bezetting was zo’n extern obstakel, bijvoorbeeld. Positieve vrijheid gaat om het autonoom inrichten van je eigen leven, om zelf verwerkelijking en zelfontplooiing. Die laatste vorm van vrijheid is steeds belangrijker geworden: op 5 mei viert Nederland vooral de vrijheid om zichzelf te kunnen zijn. Maar ja, wie zijn we dan? En als we onszelf verwerkelijken, wat is dan eigenlijk het goede leven? Op die vragen heeft het liberale verhaal geen omvattend antwoord, omdat ieder individueel moet bepalen wat voor hem of haar het vrije leven is. Je hebt zelf het stuur van je zelfverwerkelijking in handen.

Het is leerzaam om hier de preek bij te betrekken die K.H. Miskotte op 9 mei 1945 ter gelegenheid van de bevrijding hield. Het thema van de preek over Psalm 92 is: ‘Gods vijanden vergaan’. Miskotte aarzelt niet om het demonische in het nazisme aan te wijzen. In de ondergang van nazi-Duitsland vergingen Gods vijanden. Dat is stevige taal. Miskotte stelt zichzelf de vraag of het niet bedenkelijk is om zo te spreken. Is het afschilderen van ónze vijanden als Góds vijanden in de geschiedenis niet te vaak en te gemakkelijk gebeurd? Toch houdt hij vol dat het hier om Gods vijanden ging, omdat zij Israël wilden uitmoorden. Hun haat was een ‘opstand tegen God, die vreemde Indringer, die eisen aan ons stelt en ons troosten wil in ons zondaarsbestaan en in ons stervenslot. Die heeft de heiden niet nodig en het liefst zou hij Hem uit de weg ruimen. Doch God is niet te grijpen en daarom grijpen zij toe om het teken van zijn openbaring af te tuigen.’

Heidendom is: jezelf willen zijn en blijven. Israëls God is echter degene die je altijd roept uit de plaats waar je bent naar het land dat Hij je wijzen zal. Gods roeping leidt tot het tegendeel van zelfverwerkelijking: tot bekering.

Drie gedachten, 75 jaar na Miskottes preek. Ten eerste: zelfverwerkelijking maakt ons niet vrij. Israëls God doet dat wel, maar zonder bekering zal dat niet gaan. Echte vrijheid ontstaat in de gehoorzaamheid aan de levende God. Ten tweede: weten wij nog wat de vijand is? Miskotte kon de vijand identificeren en durfde dat ook. Tegenwoordig lopen we het gevaar dat Miskotte al zag: dat we onze tegenstanders tot Gods vijanden verklaren en dat we vooral onze eigen zaak dienen. Richtinggevend is wat de Heidelbergse Catechismus in antwoord 52 belijdt over Christus als Rechter over ‘al Zijn en mijn vijanden.’ Omdat ze vijanden van Christus zijn, zijn ze mijn vijanden – dat werkt nooit andersom. Het luistert nauw, persoonlijk en kerkelijk. Ten derde: het is een veeg teken dat het antisemitisme in Europa weer toeneemt. Het neemt soms subtiele vormen aan. Neem nu de populaire Netflixserie Unorthodox, waarin wordt getoond hoe een jonge, Joodse vrouw haar vrijheid vindt door los te breken uit een ultra-orthodox Joods milieu. Het multiculturele Berlijn met zijn seksuele vrijheden is haar beloofde land. Het frame is even oppervlakkig als duidelijk: om vrij te zijn, moet je van God en gebod los en religie en Jodendom zijn vijanden van de vrijheid. Hopelijk weten we wel beter.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen