God en de coronacrisis

‘Te snel antwoorden op het waarom is niet alleen ongewenst, maar ook ongemakkelijk’

‘Wat straalt de kerk uit in een tijd van crisis?’

De Amerikaanse theoloog John Piper werkt in zijn boek Coronavirus en Christus uit wat God volgens hem met de coronacrisis wil laten weten. Cruciaal in zijn boek staat Gods soevereiniteit: God is de rots, het fundament waarop je bouwen kunt. Hij regeert over de hele wereld, en dus ook over het coronavirus dat ‘door God gestuurd’ is. Dat klinkt misschien hard en rationeel, maar dat is niet hoe Piper het bedoelt. God, die het coronavirus zou kunnen stoppen maar dat niet doet, is namelijk tegelijkertijd de God die in de crisis wil ondersteunen. Als God het virus niet stopt, heeft Hij daar blijkbaar een bedoeling mee. Die bedoeling, die Piper omschrijft als ‘Gods plan met het coronavirus’, bestaat uit verschillende facetten. Zo laat God enerzijds zien hoe gruwelijk de zonde is en roept Hij door het virus op tot bekering, maar brengt Hij anderzijds ook goede werken tot stand te midden van gevaar en maakt Hij ons klaar voor het zendingswerk.

Mooi aan Pipers benadering vind ik de nadruk die hij legt op de almacht van God. Ik ben zelf geneigd om de macht van het virus te zien, en kan me erg druk maken als mensen laks met voorzorgsmaatregelen omgaan of coronafeestjes organiseren. Volgens Piper kijk ik dan niet goed. Ik word opgeroepen om naar boven te kijken, waar onze hulp vandaan komt. Het boek corrigeert dan ook mijn houding. Tegelijkertijd merk ik dat ik het lastig vind om Pipers kijk richting mezelf eigen te maken. Dat heeft, denk ik, met twee dingen te maken. Allereerst vlakt een benadering die God als oorsprong van de crisis ziet, menselijke factoren uit. Zo zachtjesaan is wel duidelijk dat ons gedrag grote invloed heeft op het ontstaan en de verspreiding van het virus. Corona wordt niet voor niets een typische ziekte van mondialisering genoemd. Een te eenzijdige nadruk op Gods soevereiniteit kan menselijke passiviteit in de hand werken.

Daarnaast heb ik er, overigens niet alleen naar aanleiding van Pipers boek, moeite mee om grote woorden te spreken over het waarom en de betekenis van het coronavirus. Al snel verworden onze antwoorden namelijk tot een soort systeem waarmee we God en de wereld om ons heen rationaliseren. Dat is een logische menselijke behoefte, maar het is de vraag of we daarmee recht doen aan de weerbarstige werkelijkheid waarin we leven. En zijn wij in staat om Gods plannen te doorgronden? Laten we terughoudend zijn in onze interpretaties, die voor mij trouwens ook behoorlijk egocentrisch aanvoelen. Waarom willen we nu duiden, nu een ziekte onze westerse wereld raakt? Waarom doen we dat niet bijvoorbeeld naar aanleiding van de verschrikkelijke sprinkhanenplaag die onder andere Oost-Afrika raakt? Of naar aanleiding van een andere ziekte, malaria, die elk jaar ruim 200 miljoen (200.000.000 dus) mensen treft, en waaraan jaarlijks ongeveer een half miljoen mensen sterven? Te snel antwoorden op het waarom is dus niet alleen ongewenst, maar ook ongemakkelijk.

Waar is God in de coronacrisis?

Laten we daarom ook niet vragen naar het waarom, maar naar het waar, zegt coach en theoloog Reinier Sonneveld: Waar is God in de crisis? En waar ben ik? Uitgangspunt voor zijn boek vormen de zeven kruiswoorden van Jezus, die Hij uitsprak in het diepst van de crisis. Deze woorden zijn ‘zeldzaam rijke zinnetjes, die in elke levensfase, en soms zelfs elk jaar, nieuwe betekenissen prijsgeven’. Sonneveld is Jezus gaan kennen ‘als Gods zoon, als God zelf’. Jezus is volgens hem niet alleen de ultieme ‘bron van inzicht over God’, maar ook de bron van inzicht voor ons leven. Door in de crisis naar Jezus te kijken, leren we hoe we in diezelfde crisis leven moeten. Waar is God in de crisis? ‘Mijn God, mijn God, dat weet ik niet.’ Daarom mag ik mij richten op de God van wie ik ‘net-niet-niks’ weet. Waar is God in de crisis? ‘Waar ik ook kom, God was er eerder.’ Daarom begeef ik me nooit op onbekend terrein. Waar is God in de crisis? ‘Zelfs in de extreemste beperkingen kan God nieuw leven brengen.’ Daarom word ik, met al mijn beperkingen, opgeroepen het goede te doen. Een troostrijke gedachte: Jezus gaat ons voor, ook in het lijden. We zijn ‘slechts’ navolgers.

Het is beslist een verfrissende keuze om vanuit Jezus’ kruiswoorden te kijken naar de coronacrisis. Verfrissend – dat wil Sonneveld sowieso zijn, en dat zal wellicht niet iedereen aanspreken. Dat zit ’m niet alleen in bepaalde bewoordingen, maar ook in allerlei ideeën over de betekenis van de menswording en de kruisdood van Jezus Christus die op de achtergrond meespelen. In zijn boek Het vergeten evangelie (2019) legt Sonneveld deze uit. Kortgezegd komt het erop neer dat hij meer de nadruk legt op het feit dat Jezus met zijn dood en opstanding het kwaad overwon (Christus victor) dan dat Hij voor onze zonden aan het kruis stierf (verzoening door voldoening). Ook wanneer je Sonnevelds christologie niet (volledig) onderschrijft of deze eenzijdig vindt, kan dit boekje echter van waarde zijn. Dat heeft niet in het minst te maken met het pastorale en coachende karakter ervan. Hoewel ik de toon soms wat zweverig vind – bijvoorbeeld door zinnen als ‘word ja’ en ‘belichaam het ja’ – kan ik me voorstellen dat dit boek bijdraagt aan zinvol leven in coronatijd.

Wat kan de kerk doen in de crisis?

Tom Wright stelt in zijn boek God en de pandemie de vraag naar het wat van de crisis: Wat kunnen en moeten we doen? Wat is de rol van de kerk in een tijd van crisis? Allereerst mogen we klagen en onze nood en twijfel bij God brengen. We hoeven de woorden daarvoor niet zelf uit te vinden; ze worden ons in de mond gelegd in psalmen en liederen. Daarnaast bidden we het Onze Vader, waarin we vragen om de komst van Gods koninkrijk op aarde. Op die aarde zijn we vervolgens ook gericht. De kerk is ‘geen ontsnappingsmogelijkheid uit de wereld, maar juist een bruggenhoofd in de wereld’. Dat betekent dat we elke manier moeten aangrijpen ‘waarom de levende Heer, die we normaal gesproken in kerkgebouwen aanbidden naar buiten treedt en genezing en hoop brengt tot ver buiten de zichtbare grenzen van het kerkelijke bezit’.

We worden geroepen om te laten zien wie God is. In de wereld, in de stad, in de buurt. Dat is natuurlijk altijd zo, maar in een tijd waarin mensen hun baan of bedrijf verliezen, zich zorgen maken om geliefden en minder sociale activiteiten hebben, is dat des te urgenter. Wright houdt de kerk een spiegel voor. Wie waren en zijn we voor de mensen om ons heen? Wat straalt de kerk uit in een tijd van crisis? Straalden we überhaupt iets uit, of waren we vooral druk met het regelen van de livestream, het promoten van de digitale collecte en het coronaproof-maken van de kerk? En áls we al iets konden betekenen, houden we dat dan vol? Wright geeft ons genoeg huiswerk mee. Zijn boek vind ik van de drie boeken die ik heb gelezen het meest overtuigend. Hij komt niet met (te) snelle antwoorden, biedt een diepgravende theologische reflectie en wijst voor de christelijke gemeente een begaanbare weg.

In een tijd van crisis mogen alle vragen gesteld worden. Waarom? Waar? Wat? Deze vragen kunnen naast elkaar blijven staan. De antwoorden bieden verschillende perspectieven, die verschil lende mensen zullen aan spreken, en zijn niet altijd klip-en-klaar. Ze kún ­ nen dat zelfs niet eens zijn, maar bieden wel stof tot verder nadenken. En vast ook tot verder schrijven.

Naar aanleiding van:

John Piper, Coronavirus en Christus. Geloofstoerusting.nl, gratis (e-book/ luis terboek) of € 9,95 (hardcover), 96 pagina’s, ISBN 978 94 9294 1039

Reinier Sonneveld, Waar is God in de crisis? En waar ben ik? Gideon, Vuurbaak, Buijten & Schipperheijn Motief, € 12,50, 112 pagina’s, ISBN 978 94 6369 0973

Tom Wright, God en de pandemie. Een theologische reflectie op het coronavirus en wat volgt. KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht, € 14,99, 107 pagina’s, ISBN 978 90 4353 5564

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen