Verlangen in crises?

‘Weersta ontkenning, oefen waarachtigheid’

‘Situaties overaccepteren; niet negeren of klakkeloos accepteren’

Dat is althans de mening van Samuel Wells. Momenteel worden zijn boeken aan de lopende band in het Nederlands vertaald. Wells is predikant van St. Martin-in-the-Fields, een anglicaanse kerk midden in Londen. Hiervoor was hij hoogleraar ethiek in de VS. Wells is een van degenen die vaak worden gelezen of gehoord als het thema ‘verlangen’ aan de orde komt.

Karaktervorming

Als het aan Wells ligt, was uw karakter de afgelopen jaren zo gevormd dat u de huidige crises niet als crises zou zien maar ‘als vanzelf’ het goede zou doen. Regelmatig haalt hij de uitspraak van de Duke of Wellington aan: ‘De Slag bij Waterloo werd gewonnen op de sportvelden van Eton.’ Daarmee wordt bedoeld dat de Engelse soldaten die vochten in Waterloo wonnen omdat ze op de kostscholen bepaalde eigenschappen hadden geleerd. Op de sportvelden van Eton hadden ze geleerd om een team te zijn en voor elkaar op te komen. En die eigenschappen maakten dat ze op het moment dat het erop aankwam hun mannetje stonden en de dingen deden die gedaan moesten worden.

Wells pleit voor een kerk die een gemeenschap is die ons karakter zó vormt dat wij het leven niet langer als een reeks onoplosbare dilemma’s ervaren. Dat begint ermee dat we gaan letten op wat de Heere God doet, niet op wat wij doen. Wat het gemeenteleven richting geeft, is dat de Heere Zijn kerk alles geeft wat zij nodig heeft om Hem te aanbidden, met Hem te leven in het verbond en bij Hem te zijn (vergeving en eeuwig leven). Dat wekt verlangen om nu al, in het heden en in beginsel, met Hem te leven.

Vrijheid en regels

Je kunt ook vanuit een ander verlangen handelen. Er zijn mensen die zeggen: Doe wat goed voelt, als je een ander maar geen pijn doet. Dat Wells daartegen bezwaar maakt, zal onder christenen niet op veel weerstand stuiten (alhoewel de kerkelijke variant ‘Doe wat je wilt als er maar liefde in je hart is’ ook zo zijn aanhangers heeft). Maar er is nog een derde houding mogelijk. Sommige mensen willen hun doen en laten zo veel mogelijk laten bepalen door duidelijke regels, al dan niet afkomstig uit de Bijbel. Dat Wells daar niet mee uit de voeten kan, ligt misschien lastiger. Wat het nadeel is van zo’n houding maakte dr. G.A. van den Brink in een lezing getiteld ‘Prikkelende pedagogiek’ echter scherp duidelijk: ‘Het probleem onder jongeren is niet dat ze niet weten wat de geboden zijn. Jongeren weten heel goed wat de regels zijn binnen onze gezindte. Het probleem ligt bij het ontbreken van de verinnerlijking. Weinig tot niets van wat we jongeren meegeven hierin maken zij zich eigen. En ook buitenstaanders kijken op een bepaalde manier naar ons. Zij vinden ons moralisten die denken perfect te weten wat goed en fout is. Ze voelen zich afgewezen door onze normen en regels.’

Improvisatie

Vrijheid of regels zijn dus niet de oplossing om goed te leven. Wat dan wel? Wells is niet te beroerd om ons met wat adviezen te dienen. In april schreef hij een artikel (samen met Maureen Knudsen Langdoc) onder de titel: ‘Practices of resistance: How not to respond to the lockdown’ (Oefeningen in verzet: Hoe je niet op de lockdown moet reageren). In dat artikel geeft hij tien aanwijzingen die kunnen helpen om door een lockdown te komen.

Het eerste wat hij noemt is: ‘Weersta ontkenning, oefen waarachtigheid.’ Hij noemt dus twee mogelijke reacties. En daarmee valt er dus te kiezen hoe je reageert. Dat is typisch voor Wells’ benadering: een lockdown, of wat voor situatie dan ook, komt op je af en daar kun je iets mee. Wij hebben de neiging om die dingen als een gegeven te zien, je bent eraan overgeleverd. Wells benadert een lockdown als iets waarop je kunt reageren. Het is geen gegeven maar een gave.

Waarachtigheid oefenen vraagt dat je de situatie eerst in de ‘ogen’ kijkt. Dat doe je door welbewust de balans op te maken: ‘Herken, benoem en accepteer de machteloosheid van je situatie. De uitdagingen van het leven zijn veranderd. Accepteer dat veel van de oude gewoonten en ritmes momenteel niet werken. Erken de diepte van verdriet; het uitdoven van dromen.’

Ontkennen doe je door wat op je afkomt óf te negeren (door net te doen of iets niet bestaat, door steeds te zeggen: ‘Hier doe ik niet aan mee’) óf door je aan elke ‘uitdaging’ over te geven (door allerlei activiteiten te organiseren, door bij elke maatschappelijke vernieuwing te roepen dat we daar in de kerk iets mee moeten). Beide reacties zijn vormen van ontkenning, want in beide gevallen kijk je niet serieus naar wat er speelt en vraag je je niet af wat er echt (met jezelf) aan de hand is.

Wells wil toe naar wat hij noemt ‘overaccepteren’. Je laat een situatie dan toe maar reageert erop vanuit de traditie waarin je staat. Vanuit die traditie, levend uit de vruchten van Gods Geest, kun je een situatie op je eigen, geestelijke, manier benaderen. Een mooi voorbeeld is St. Martin-inthe-Fields zelf. Na de oorlog klopten musici bij de kerk aan of ze het gebouw mochten gebruiken om te oefenen. Door de bombardementen was er verder geen ruimte. Dan kun je die situatie tegenhouden en zeggen dat de kerk alleen voor erediensten is. Je kunt de situatie ook accepteren en de musici de ruimte geven. De gemeente deed echter iets anders: ze nodigde de musici uit om met elkaar te spelen omdat samenzijn iets was wat de kerk aan het avondmaal had geleerd. Het werd het ensemble dat de meeste plaatopnamen in de geschiedenis heeft gemaakt. Dat is ‘overaccepteren’.

Om daar te komen moet je eerst nog een stapje dieper gaan: ‘Vraag uzelf af: wat is de waarheid van mijn situatie? Wat voelt het meest beperkend?’ Niet alleen accepteren dat er iets heel naars op je pad komt maar over jezelf nadenken en nagaan waarom dat je zo raakt en waar dan precies.

Dan begint Wells naar een antwoord te zoeken: ‘Waar verlang ik naar verandering, naar transformatie? Her inner je de veranderingen die plaats vinden in de gevangenis: Jozef wordt opgeroepen om de droom van Farao uit te leggen; Paulus bekeert zijn gevangenbewaarder.’ Hij begint dus door te zoeken naar vergelijkbare situaties in de Bijbel of de kerkgeschiedenis. De traditie van de geschiedenis van de Heere God met Israël en van de kerk die vóór jou al heeft gereageerd op situaties die vergelijkbaar zijn met een lockdown. En dat zijn meer dan alleen maar ideetjes. Wells gaat ervan uit dat we in de kerk, door de Heilige Geest, zo ‘traditioneel’ zijn geworden, zo zijn gevormd dat we de manier waarop de Bijbelheiligen met zo’n situatie omgingen ons eigen hebben gemaakt. Omdat we met hen hetzelfde verlangen delen om met de Heere God te zijn en te leven in een verbondsrelatie met Hem.

Aan het slot van het eerste punt geeft Wells mee: ‘Zeg in een klaagzang: “Dit is wat ik het moeilijkst vind: …”’ Hier komt de liturgie om de hoek kijken. De liturgie (de Psalmen, de gebeden, de sacramenten) vormt ons en leert ons te reageren, in de eerste plaats richting de Heere God. De liturgie vormt ons verlangen tot een verlangen naar de Heere God.

Dit is het eerste advies, op dezelfde manier geeft Wells er nóg negen.

Afleren

Karaktervorming is dus net zo veel, of misschien wel meer, reflecteren en afleren dan groeien en bloeien. Zo bezien komt Wells’ visie dicht bij de beschrijving die de catechismus geeft van de bekering: afsterven van onze oude mens en opstaan in een nieuw mens.

Wanneer in de kerk ons verlangen wordt gericht op de Heere God en Zijn overvloedige genade, mogen we geloven dat we door de Heilige Geest ook leren leven voor Zijn aangezicht. Want de Heere geeft meer dan overvloedig wat nodig is om met Hem te leven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen