Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Geweten in ontwikkeling

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Geweten in ontwikkeling

Sluit aan bij niveau van je kind

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

Een dwarse peuter, een verontwaardigd schoolkind, een eigenzinnige puber… Kinderen gaan regelmatig tegen de regels in. Ongehoorzaamheid. Of is het niet altijd wat het lijkt? Wat kun je van een kind verwachten en hoe ga je om met ongehoorzaam gedrag?

Het woordenboek van de psychologie geeft de volgende beschrijving bij het geweten: ‘Een redelijk samenhangende verzameling van geïnternaliseerde morele principes aan de hand waarvan uitgevoerde of voorgenomen daden op goed of kwaad worden beoordeeld’. De taak van christelijke ouders is het geweten op een Bijbelse manier te vormen, om zo Gods Woord tot het kompas van het leven van hun kinderen te maken. Het proces van gewetensvorming begint al heel vroeg. Aansluiten bij het ontwikkelingsniveau van het kind is hierbij van belang. In dit artikel wordt leeftijdsgewijs ingegaan op een aantal zaken die belangrijk zijn voor de vorming van het geweten.

 

Voorspelbaarheid

Mirthe (drie maanden) heeft haar voeding gekregen en daarna heeft haar moeder haar geknuffeld en liedjes gezongen. De luier is verschoond en nu ligt ze in de box om zich heen te kijken. Haar ogen vallen soms een beetje dicht. Mama ziet aan Mirthe dat ze moe is, pakt haar op en legt haar in de wieg.

Voorspelbaarheid draagt in belangrijke mate bij aan de veiligheid die kinderen ervaren in het gezin en aan het vertrouwen in zichzelf. Een baby functioneert en ontwikkelt het beste in een voorspelbare omgeving. Doordat een baby ‘weet’ wat er komt, wordt zijn wereld meer begrijpelijk. Voorspelbaarheid is de voorloper van regels en die vormen een belangrijk onderdeel van de gewetensvorming.

 

Niet stout

Daan (2) speelt met zijn autootjes op de tafel. Hij ontdekt dat botsen tegen de vaas met bloemen die op tafel staat, een leuk spelletje is. Mama wil niet dat de vaas omvalt en zegt: “Nee Daan, niet met de auto tegen de vaas. Rij maar met je auto’s over de grond.” Daan gaat op z’n knieën op de grond zitten en speelt verder. Als mama in de keuken is, start hij opnieuw met z’n botsspelletje op de tafel…

Kinderen jonger dan twee en een half jaar kunnen niet ‘stout’ zijn. Zij kennen de reactie van hun ouders en ze kunnen al reageren op ‘nee’. Ze weten dat iets niet mag, maar waarom snappen ze nog niet. Een kind van deze leeftijd heeft nog geen eigen geweten gevormd en begrijpt niet wat stout zijn is. Een kind wordt zich in deze periode wel geleidelijk aan bewust van gedrag dat goed- of afgekeurd kan worden. Als een kind bepaalde dingen niet doet als zijn ouders erbij zijn, wil dat nog niet zeggen dat hij weet dat hij die dingen ook moet laten als de ouders weg zijn. Ouders weg, verbod weg. De ouders zijn voorlopig het geweten van het kind. Het gevoel van stout zijn is rechtstreeks aan de ouders gekoppeld: iets is alleen maar stout als zij het zien. Pas vanaf de tweede helft van het tweede jaar is er een volgende stap in de gewetensontwikkeling: het kind doet ongezien iets wat verboden is en spreekt zichzelf dan toe dat het niet mag. Het is een soort tussenvorm: hij kan het nog niet laten, maar er is toch al enige invloed van de ouders, al zijn die niet aanwezig. Je zou kunnen zeggen: het geweten functioneert nog niet als innerlijke stem, het staat nog naast het kind. Het kind weet dat het moet doen wat er gezegd wordt, maar het begrijpt nog lang niet altijd de bedoeling van een bepaalde regel. 

 

Regels

Anna (6) is heel boos omdat haar broertje toch mag opblijven vanavond, terwijl papa had gezegd dat hij direct na het eten naar bed moest. Dat is niet eerlijk!

Regels geven veel houvast voor een kind. Vier- tot achtjarigen kunnen erg rechtlijnig zijn in het opvolgen ervan en veel vergelijken om te beoordelen of iets wel eerlijk is. Het begrijpen van regels en vragen naar het waarom ervan past bij een zesjarige. Een andere belangrijke ontwikkeling in deze periode is ook dat een kind zich steeds beter in anderen kan verplaatsen, waardoor het rekening met anderen kan houden. Daar kan bij de uitleg van bepaalde regels dus een appel op gedaan worden.

Ruben (10) heeft zojuist een paar boodschappen voor mama gedaan. Hij kon bij de kassa de verleiding niet weerstaan en heeft een rol snoep voor zichzelf gekocht. Maar hoe moet hij dat nu thuis vertellen?

In de leeftijd van vier tot twaalf jaar ontstaat in toenemende mate een eigen aanvoelen van wat goed en kwaad is, er komt dus steeds meer moreel besef. Voorbeelden, eigen ervaringen en uitleg van (mede-)opvoeders dragen hier in belangrijke mate aan bij. Een kind kan zich bij overtreding van de regels schuldig voelen en zich schamen. De zelfstandigheid en de eigen verantwoordelijkheid van een kind neemt in de periode van acht tot twaalf jaar toe en daarom is uitleg bij een regel belangrijk, zodat het kind erover gaat nadenken en zich de regel eigen kan maken.

 

Eigen mening

Eline (13) heeft een flinke discussie met haar ouders. Ze heeft foto’s van zichzelf in bikini op Facebook gezet. Haar ouders voeren tijdens het gesprek veel bezwaren en gevaren aan, maar voor Eline lijkt maar één ding belangrijk: haar vriendinnen doen dit ook.

Normen en waarden worden vanaf de puberleeftijd eigen gemaakt. Daar gaat in de meeste gevallen veel uitproberen, discussiëren en afzetten tegen de ouders aan vooraf. Dat draagt allemaal bij aan het proces om zich een eigen mening te vormen. De groepsregels zoals die gelden in hun vriendengroep en op school zijn erg belangrijk. Toch blijkt uit onderzoeken onder pubers dat de mening van hun ouders veel bijdraagt aan hun vorming. Ouders: blijf dus in gesprek!

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van maandag 1 oktober 2012

Eigenwijs | 24 Pagina's

Geweten in ontwikkeling

Bekijk de hele uitgave van maandag 1 oktober 2012

Eigenwijs | 24 Pagina's