Herman Witsius

amii* iddel les. steil doel stJ n ,1 ruetJ ks tJ met f oijj n toi L laar geleden kreeg Goes een predikant m ds. Witsius (1666). naar een gewone dominee, zolonderden waren en nog zijn, hand die ver boven de middel- Ltak. Ds. J. van Genderen, Chr. ledikant te Zutfen, is op een fut over ds. Witsius in 1953 jreerd (hij is nu professor te 1). Zijn vader, die wel eens naakte, maakte deze lofzang, Jeine Herman 2 dagen na zijn gedoopt werd (men doopte vlug): tfjeren op, o lieve Heer,

n toi ker f achtj len" [ der j en, f gJ tfjeren op, o lieve Heer, JU geschenk, dit spruitje teer. m dit door Uw Geest regeren, [het leef, Uw naam ter eren. ' Uw Geest, o Heer, vereend 'or de doop met Uw gemeenf.

f gJ Wel tanj insj ogdj macl ht il voorj meef slooL noJ wejf schl 41 maat! deij .^ ^ hij bij de geboorte maar zwak ^was, is hij toch voorspoedig sid. Als jongetje van 15 jaar naar de universiteit van ^Hier was de bekende Voetius lar, die grote invloed heeft gelde jonge Herman. Veel heeft nan Witsius te danken aan de ge predikant Van den Bogaard, erd en godvruchtig man. Deze ^m ingeleid in het binnenste 'n, terwijl hij voordien maar in Jiof vertoefde. Hij heeft hem fnederig neer te zitten aan de Van de hemelse Leermeester en finknjk Gods te ontvangen als Deze diepgaande verandering leven viel op het laatst van zijn fntijd.

.^ ari l Westwoud en Warmer

mkel uizel n. ^as nog maar 21 jaar, toen hij nt werd te Westwoud, een dorp- Hoorn en Enldiuizen. Zonder m varing kwam hij in een streek, (ar voor een predikant ontzettend veel li&jF ^°en was. Grote onkunde JBBer. Men kwam wel eens in de HÜpaar wist bitter weinig van de bel en de godsdienst af. „Men is niet If zo wi]s als op andere plaatsen nderen van 6 jaar. Dat komt onge u fl^eld daarvandaan, dat men zich niet u i'oefend heeft op de catechisatie," zei T eens van de preekstoel. Daarom ,'ong^ij er sterk op aan de catechibezoeken. Hierdoor en door art; l'TOSBffiêdiking iS' er veel verbeterd, " r°^^ onder de jonge mensen, er was nog meer werk voor de f "86 dominé van Westwoud. Het ech 1 Christelijk leven liet veel te wensen p i^gj.^ jjg zondag werd misschien nog en •ger ontheiligd - dan tegenwoordig. - Op - l e dag werde men zonder enig bevaar „de afgodische, vervloekte, ja Nl-'^e en duivelse kermissen". 'y<ïe's de kerkdienst zochten velen chtzlnnig vermaak in de herberg. [en hinderde de kerkgangers door op e openbare weg te kaatsen. Ook ging omi,gjj ^ zondag in het hooi werken en iiTQoi verkopen.

•^°** '^eeft ds. Witsius door zijn ver %anendé prediking en zijn onderwijs norgu je jeugd niet zonder vrucht in dit STestfriese land gearbeid. Drie jaar e veeft hij als vrijgezel in de pastorie geroond. In 1660 trouwde hij met Aletta gean Borchorn, dochter van een koop Ts/ian uit Utrecht die daar ouderling d i'as. ,

Het volgend jaar vertrok hij naar Vormer, een heel wat grotere gemeen ae. IBèr kreeg hij als collega ds. Cleur, e'lie 2 jaar geleden als candidaat zijn Slotrede had gedaan. Hij heeft weinig dezier van hem beleefd. Bij de ker- ireraad kwamen klachten over hem bin et nieuwjaar dron rf °P "^e preekstoel was gekomen. De Hif'^^Si ^3" ^et H. Avondmaal moest el?*^Si worden uitgesteld. Later is hij Se zijn zware zonden" afgezet. s "» does. n

e Te Goes d Coles' had in die tijd 4 predikants

d Coles' had in die tijd 4 predikants oïilaatSBn, waarvan er begin 1666 één va- _cant was. De Goese magistraat gaf het advies een predikant uit Zeeland te beroepen: het was winter, een moeilijke eitüd dus om verweg predikanten te gaan beluisteren.

o Uit een achttal met verscheidene g-Zeeuwse namen werd evenwel ds. Wit sius gekozen. De oudste predikant uit ^°es, ds. Barenzonius, ging naar Wor mer om met de predikant en de ker- s keraad te spreken. Met als resultaat dat °f. Witsius verklaarde in de vreze OcGo<J|iSe roeping te aanvaarden. K'^rgelijking met de twee vorige

K'^rgelijking met de twee vorige e'femeeSiten was Goes een oase te mid e moeilijkheden die hij had meegemaakt. Meermalen heeft hij later -gezegd, dat hij nooit een rustiger en ?,^"869amer tijd heeft gehad dan in KS °

u jgg .rust en lust nam ik het werk " mg aa'' in de bloeiende ge- ) van °°es. Goes, dië die mij, na de vele u elders, tot een liefelijke ™ verstrekte. Ik zag daar onder ?° en door de dienst van mijn oef- medehelpers: alleriei devote - l°ei, de kracht der god zal^fieid in groei, de gemoederen in eendracht en de uitverkorenen Gods hand aan hand met ijver op de hemel- Ondankbaar zou ik zijn, zo ik het ' verrat en trouweloos tegen het ge- sla^f van QQ^S kinderen, zo ik het verheelde met welk een liefde en toe genegenheid ik daar ontvangen, beje gend en tot het eind toe overladen werd."

y^^^aar een loffelijk getuigenis over zijni^meente.

„J^ "^et zijn collega's kon hij best opsölieten. Dat waren de oudere pre aikaöten Barenzonius en Van Dorth en een jongere, ds. Leydecker. Ze hebben ^ «rie bijzonder lang in Goes ge ^taan, 35 a 40 jaar. Wel een verschii met ds. Witsius, die er nauwelijks 2 ^^ bleet.

..fflöjn medebroeders vond ik samen m eai zo heilige eensgezindheid ver- «locht, dat ik twijfel, of er wel een ^«rk m Nederiand is, die zich daarop Deroemen kan. Geen strijd kenden wij ^s van liefde onder elkander, van ijver voor het goede en van haat tegen de zonde. Nijdigheid en jaloezie, krakelen en kibbelingen waren bij ons onbekende en verfoeide namen," getuigt hij van zijn collega's. Ook de Goese gemeente hield van

Ook de Goese gemeente hield van haar predikant „dewijl zijn persoon zeer aangenaam en zijn dienst zeer vruchbaar is in deze gemeente." De liefde was dus wederkerig, er was

De liefde was dus wederkerig, er was een geestelijk contact tussen leraar en gemeente. Ds. Witsius voelde zich thuis bij het Zeeuwse piëtisme.

Hoogleraar

Van Goes vertrok ds. Witsius naar Leeuwarden, waar hij 7 jaar heeft gewerkt. In 1675 werd hij benoemd tot hoogleraar te Franeker. De hogeschool in dit kleine, stille Friese stadje bloeide niet bijzonder, het aaatal studenten werd elk jaar kleiner.

Vijf jaar later werd hij benoemd tot hoogleraar te Utrecht, waar hij 30 jaar geleden student was. In zijn oratie „De voortreffelijkheid van de evangelische waarheid" wees hij er op, dat de kerk en academie van Utrecht hem tot grote zegen zijn geweest. Wat hij eens aan Utrecht ontleende hoopte hij met rente terug te geven. Een van zijn collega's was een Zeeuw:

Melchior Leydekker, afkomstig uit Middelburg, die de kerken van Renesse en Noordwelle op Schouwen enkele jaren had gediend. Een van zijn studenten de Goesenaar Bemardus Smijtegelt, wiens geboortedag van drie eeuwen geleden verleden jaar herdacht is.

Na een periode van 18 jaar te Utrecht werd Witsius in 1698 hoogleraar te Leiden, waar hij in 1708 gestorven is, ruim 70 jaar oud.

Middelburg. L. van Wallenburg.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen