De Koning opent de nieuwe liaven van Middelburg
Zeeuwse wandelingen
Die opening van Middelburgs nieuwe haven had precies 150 jaar geleden plaats: op 9 augustus 1817. Het was de derde haven van de Zeeuwse hoofdstad. Met de eerste twee was het sukkelen geweest.
De eerste haven was de Ame, eigenlijk een soort riviertje, dat vermoedelijk ontsprong aan de voet der duinen ergens in de buurt van Oostkapelle. Met veel kronkelingen stroohide het in de Lemmer, een van de wateren tussen de eilanden Walcheren en Zuid-Beveland, die later de algemene naam Sloe dragen. Aan de mond (mude) lag de voorhaven Arnemuiden. Maar voor de mond van de Arne ontstond de zandbank Amemuiderzand. Het bochtige riviertje werd steeds moeilijker bevaarbaar voor grotere schepen — en Middelburg moest beslist een nieuwe, betere haven hebben.
Die het ook gekregen heeft van onze landsheer Karel V. Hij liet een kanaal graven van de stad naar het kanaal van Welsinge, een van de wateren van het Sloe (1535). Weer na verloop van tijd hetzelfde als bij de Arne: zowel havenmond als haven verzandden. Slechts met hoge baggerkosten weet men de haven enigszins bruikbaar te houden. Middelburg was nodig aan een nieuwe, een derde haven toe.
De nieuwe haven.
In de Franse tijd heeft men wel wat anders te doen dan aan havens te denken, hoewel de Franse koning Lode wijk Napoleon er nog een beloofd heeft met ruim een miljoen gulden erbij voor de graafkosten. Maar er is niets van gekomen, zijn broer keizer Napoleon lijfde heel ons land bij Frankrijk in en het nieuwe-havenplan werd vergeten.
Toen ons land van de Fransen bevrijd was en we in Willem I weer een eigen vorst uit het huis van Oranje hadden gekregen, bezocht deze reeds in 1814 Middelburg. Daar hoorde hij natuurlijk de klaagliederen over de haven naar het kanaal van Welsinge. Ook hij was ervan overtuigd dat Middelburg een nieuwe haven niet kon missen. Hij beloofde de stad een renteloos voorschot van één miljoen gulden, waarvan ieder jaar 25.000,— moest terugbetaald worden.
De nieuw geprojecteerde haven liep in een geheel andere richting dan de vorige, n.1. naar Veere. Ongeveer een km ten zuiden van dit stadje liep de haven bij de hofstede Wulpenburg in het Veerse gat uit.
Op 29 juni 1815 werd de eerste spade in de grond gestoken door de gouverneur van Zeeland J. H. Schorer (nu zegt men: commissaris der Koningin). Een fraai versierde kruiwagen werd geladen en weggereden. Het begin was er en na precies twee jaar werken was het havenkanaal voltooid. De Koning had zich bereid verklaard zelf de nieuwe haven te komen openen. De dag hier van werd bepaald op 9 augustus 1817.
De Koning komt.
De hevige regenbuien konden niet verhinderen, dat ook velen buiten Middelburg naar de hoofdstad waren getrokken om de Koning, vergezeld van Prins Frederik, te zien. Het koninklijk jacht met bijbehorende vaartuigen was het eerste dat het nieuwe kanaal binnenvoer. Een erewacht te paard reed als begeleiding langs de dijk.
Naar oude gewoonte werden hem in Middelburg de sleutels der stad aangeboden en aan toespraken ontbrak het vanzelf niet. Des middags verleende hij audiëntie in de Abdij, 's Avonds woonde hij in de schouwburg de voorstelling van een toneelstuk bij, waarin zinnebeeldig de opening van de haven werd voorgesteld, getiteld „Mercuur en Ceres." (Mercurius was de Romeinse god van de handel en Ceres de godin van de landbouw: de handelsstad Middel-burg midden in het landbouwgebied Walcheren).
Ook maakte hij diezelfde avond nog een rondrit door de geïllumineerde stad, maar de hevige wind had een deel der verlichting vernield.
De volgende dag 10 augustus was een zondag, 's Morgens woonde de Koning in de Nieuwe Kerk de godsdienstoefening bij, waarna hij een rondrit door Walcheren maakte.
's Maandags bezocht hij het museum en 's middags vertrok hij over Vlissingen naar Breskens en vandaar naar Brussel, de residentie voor dat jaar (Nederland en België waren toen tot één koninkrijk verenigd). Zo was de opening van de haven nog geworden tot een driedaags bezoek van Willem I aan Walcheren.
Penning en monument.
Vooral de kooplieden verwachtten veel van Middelburgs nieuwe haven. Als herinnering aan de opening lieten ze een gedenkpenning slaan. De ene zijde stelde de haven voor met het koninklijke jacht voorop, gevolgd door een driemaster en verscheidene andere vaartuigen. Aan de keerzijde zit de stedemaagd van Middelburg onder de Oranjeboom met de hoorn des overvloeds aan haar voeten, 't gezicht gewend naar de stad met haar torens en molens. Het randschrift zinspeelt op de Oranjeboom: „Onder zijne schaduw herleeft mijne welvaart." Van deze penning werd aan de Koning een gouden en aan Prins Frederik een zilveren exemplaar aangeboden.
Ook was er bij het bezoek van de Koning een houten voorbeeld te zien van een gedenkteken, dat men later hoopte op te richten. Twee jaar daarna heeft men bij de ingang van de haven een hardstenen gedenknaald opgericht met de wapens van Zeeland en Middelburg en deze woorden ingebe^teld: „Aan den Koning bij het openen der Nieuwe Haven IX Augustus MDCCCXVII." Dit monument staat er nog, maar ik vermoed dat veel Zeeuwen en zelfs heel wat Middelburgers niet weten, wat dit gedenkteeken voorstelt en waarom het hier staat.
Bloei bleet uit.
De koninklijke schepen werden die zaterdag gevolgd door het fregat „Middelburgs Nieuwe Haven", het eerste zeeschip dat van deze nieuwe haven gebruik maakte. Op de dag van 's Konings vertrek liep het schip „Middelburg" de Zeeuwse hoofdstad binnen met een lading thee uit Kanton. Het was reeds een paar maanden geleden in Veere aangekomen en had daar gewacht tot de haven naar Middelburg klaar was.
Waren dit voortekenen van nieuwe handelsbloei voor Middelburg? Helaas neen, de stad zou nooit meer de welvaart van vorige eeuwen bereiken. De eerste jaren gingen er slechts gemiddeld vijftig schepen per jaar de haven in en uit. Nog niet eens de helft van wat er vóór de Franse tijd door de oude haven in Middelburg kwam.
Het nieuwe kanaal door Walcheren, dat in 1873 werd geopend, heeft de plaats van deze haven ingenomen. Alleen het laatste stuk langs Wulpenburg is niet gebruikt en heeft men later ingepolderd. Men heeft dit kanaal tot vlak langs Veere geleid.
Middelburg.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 4 augustus 1967
Eilanden-Nieuws | 8 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 4 augustus 1967
Eilanden-Nieuws | 8 Pagina's