De Zeeuwen in Amerika
Zeeuwse wandelingen
Er was eens een spotprent op de landverhuizers verschenen: „Op reis naar Nieuw - Luilekkerland". Maar het was helemaal geen gezellig vakantiereisje dat ze maakten. Ze gingen naar de stad Holland, maar toen ze er aankwamen was er zo goed als niets te zien dat op een stad leek. Waar waren de kerken met hun torens en de grote gebouwen? Ze zagen alleen een groot bos en kregen als woning vijf loodsen, door Van de Luyster en Steketee gereed gemaakt. Dat was het enige wat deze voorlopers hadden gedaan, de moed was er helemaal uit. Maar toen de Zeeuwen verenigd waren was het vooral Ds. van der Meulen, die aanpakte. Is er geen stad — ze zullen er een stichten.
Pioniers-werk.
Druk werk vangt aan in het door Van de Luyster aangekochte woud: bomen rooien, blokhuizen bouwen, iedere dag opnieuw. Vóór zijn domineestijd was Van der Meulen aannemer van bouwwerken geweest en dat komt hem nu goed te pas. Evenals Paulus zich bezig hield met een handwerk (tenten maken), zo ontziet hij zich niet om zijn eigen huis te bouwen.
Wel is hij door de lange reis vermoeid en afgemat, maar zijn voorbeeld vuurt de anderen aan.
Zijn vrouw Elisabeth v. d. Roovaard is hem daarbij tot grote steun. Ze gaat de nederzetting rond en helpt en verzorgt de zieken, die lijden aan malaria, pokken en typhus. Een dokter is er niet, geneesmiddelen ontbreken eveneens. De vele stervenden is ze in hun laatste uren tot troost. Ook zij hebben er twee kinderen verloren, hun dochtertjes Sara en Anna.
Maar behalve „architect" is de vroegere Goese predikant ook koopman. Hij trekt er op uit om voedsel te verkrijgen voor zijn kudde. Hij is de leider van de hele kolonie.
Zijn herderlijk werk gaat natuurlijk ook door. ledere zondag predikt hij, voorlopig bij gebrek aan een kerk in „de tempel van Gods schepping, in de wouden van JVIichigan". Een boomstomp is de preekstoel, afgezaagde bomen zijn de banken. In de open lucht wordt ook het Avondmaal bediend, het eerste huwelijk bevestigd. Bij slecht weer komt men samen in de pastorie, later in het huis van Wabeke, het grootste van de toekomstige stad. Op het eind van dat jaar is de nieuwe blokkerk gereed.
Goede resultaten.
De Zeeuwse spreuk „luctor et emerge" hebben deze Amerikaanse Zeeuwen daadwerkelijk beleefd. Ze hebben geworsteld om de wouden tot cultuurgrond om te vormen, de moerassen droog te leggen, bruggen te slaan en huizen te bouwen. Maar reeds een paar maanden later zien we ze opduiken uit de golven van ontbering en gebrek. Ze hebben een paar zaagmolens en koren- molens, kunnen handel drijven zo nodig om de kwaliteit van het primitieve huisraad (eigen fabrikaat) en het karige voedsel wat op te voeren.
Maar ook het geestelijk leven wordt onder al deze beslommeringen voor de zorg van het dagelijks brood niet verwaarloosd. De eerste blokkerk is na een paar jaar te klein en er wordt een flink godshuis gebouwd.
Ook de kinderen zijn een voorwerp van voortdurende zorg. Behalve catechetisch onderwijs krijgt jong Zeeland na de overkomst van onderwijzer R. M. de Bruin uit Nederland eigen schoolonderwijs.
Een paar keer per jaar wordt een classicale vergadering gehouden, meestal in het plaatsje Zeeland als centrum.
Afscheid Ds. v.an der Meulen.
Toen eenmaal het leven in de nieuwe landstreek wat geordend was, heeft Ds. Van der Meulen op bijna 60-jarige leeftijd het beroep aangenomen naar Chicago (1859). Het was maar een kleine gemeente, meest landverhuizers, bij zijn bevestiging waren er slechts 70 mensen in de kerk. Chicago was een aangroeiende wereldstad, waar ook veel Hollanders werkten, die niet bij een kerk aangesloten waren. Hieronder werkte hij ook.
Droeve gebeurtenissen in zijn gezin zijn hem niet bespaard. Behalve de reeds genoemde twee jongste dochtertjes is in Amerika ook zijn oudste dochter Elisabeth gestorven, ze was getrouwd met de emigrant Oggel en liet 5 nog jonge kinderen achter. De zwaarste slag in zijn leven was wel het sterven van zijn flinke vrouw. Toen student Moerdijk een beurt voor hem vervulde en hij als toehoorder op het platvorm luisterde, stierf ze plotseling in de kerk (1869). Hij had toen Chicago verwisseld met Grand Rapids.
Maar er waren ook blijde dagen in zijn leven. Zijn twee zonen heeft hij als predikant mogen bevestigen, een dochter werd de echtgenote van Ds. De Pree, afkomstig uit Axel. Een paar maanden na de dood van
Een paar maanden na de dood van zijn vrouw verlaat hij voor enige maanden zijn nieuwe vaderland. Hij is n.1. afgevaardigd door de Amerikaanse kerken om de Synode te Middelburg bij te wonen, die in juni 1869 in de bekende Gasthuiskerk gehouden wordt. Oude vrienden ontmoet hij in zijn oude vaderland. Het behoeft nauwelijks vermeld, dat bij in zijn bekende Ter Goes voor de gemeente optreedt, zoals trouwens in verscheidene andere plaatsen in Zeeland.
Na een toenemende aftakeling gedurende de laatste jaren verlaat hij in 1876 zijn tweede vaderland voorgoed om te gaan naar een beter, het hemelse Jonge predikanten van de gestichte hogeschool „Hope College" nemen het werk der ouderen over. In het Amerikaanse Zeeland wordt ïiij met grote plechtigheid in het familiegraf begraven.
Het zijn maar enkele korte trekken, die ik van deze predikant heb kunnen vertellen. Ds, F. Staal (bij zijn leven o.a. predikant te Colijnsplaat) heeft een boekje over hem geschreven, waarin hij hem noemt de „Apostel van Zeeland". Het is uitverkocht, maar in de Prov. Bibliotheek alhier heb ik er een middag aan besteed om het voornaamste eruit over te nemen. Ongeveer 20 jaar geleden verschenen er van de bekende schrijver P. J. Risseeuw twee boeken: „Vrijheid en brood" en „De huilende wildernis". In vertelvorm (met een liefdesgeschiedenis er doorheengevlochten) behandelt hij vooral het moeilijke werk der emigranten als ze in de Nieuwe Wereld zijn aangekomen. Tegelijk is er een flinke brok kerkgeschiedenis in verwerkt, onmisbaar om het „waarom" van de uittocht te kunnen begrijpen.
Middelburg L. van Wallenburg.
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 22 september 1967
Eilanden-Nieuws | 10 Pagina's
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 22 september 1967
Eilanden-Nieuws | 10 Pagina's