Op z'n Flakkees gezeit... "

Hein, over wie 'k 't in m'n vorige stikjes had, heit zelf noait op de Openbaere Schole (de „Gemeenteschool" stond er op) gegae, mar op de Christelijke schole an de Nieuwewegt.

In zien tied vochte zo noe in dan de kinders van den Christelijken „bak" mit die van den Openbaeren „bak" zoas de Stellendammenaers mit te Melissantenaers vochte.

In dan versperden de kinders van de Chr. Schole die van de Openbaere den toegang, zodat de leste te laete kwamme, mar niet minder natuurlijk de êêrste. Door ingriepen van de beide Hoofden,

Door ingriepen van de beide Hoofden, dhr. Bakker in Van der Wal, wier dan 't korte oorlogje weer tot stilstand gebrocht... en was 't-er weer langen tied vrede onder de jeugd en leije ze mekoare gêên stroabréèdte in de wegt, in gienge ze geweun mit mekaore om.

Den Hervormden Hein, maekende as jongen, meester Bakker en meester Van Heek dan nog mee in de Groate Kerke, waer beiden als voorlezer optraden.

Soms kwam Hein wel es in de Openbaere Schole, naemelijk as daer 's Zondagsmiddags 't mannekoor onder leiding van A. V. d. Spaon (Aeren van Krientje) zong. As je dan 'n stuver betaelende, mog je de rippetiesjes bieweune, waer 'n krootje jongelui gebruuk van maekende. Laeter kwam Hein nog wel es in die schole as daer Schietoefeningen van de Bijzondere Vriewillige Landsturm ingehouwe wier, in de brêêje „hal" in gange. Ik mearke hier tussen haekjes bie op: de gedachte dat 't 'n schoolgebouw ten dienste van de gemeenschap mot stae, is er niet één van dezen tied. (Mit de Christelijke Schole was dat net zo. Daer hieuwe de jeugdvereniging vergaeriengs, daer kwamme sprekers voor de A. R. Partiee). Overigens kwam Hein niet in de noe

Overigens kwam Hein niet in de noe jubilerende Openbaere schole. Waerom ik dan naer anleiding van

Waerom ik dan naer anleiding van 't Eeuwfeest van de Openbaere Schole dit stikje in 'n serietje over Hein schrieve?

Wel, omdat ik de in 1880 gebouwde Schole wil zieje as de voortzetting van de „Ouwe Schole" waer Heins vaoder in moeder allebeie opgegae hadde.

We motte altied 'n mens beschouwe in z'n historische verband met z'n voorgeslacht. Hein is onder meer geworre wat-en geworre is, door 't onderwies wat z'n ouwers op die Ouwe Schole genote hao. Die Ouwe Schole stieng op den Hoek mit 'n onderwiezersweuning, neffen 't gemêêntehuus. In den tied vóór de Hervorming was

In den tied vóór de Hervorming was die schole 'n kearkje, mit een vierkanten toren in een stompe vierkante spitse, waer de Roamsen in kaerkende. Toen mot daer in een Broeder Kome

Toen mot daer in een Broeder Komelis gepreekt hao.

Hie was al aerdig vaere in z'n predekaosje gevorderd, toen en, deur de ruten kiekende, 'n paer vaerkes in 't koren zag loape. „Ba, goe Lien, wat zal ik langer staan

„Ba, goe Lien, wat zal ik langer staan kouten, laat ons de varkens uit het koren jagen", zo sprak hie, liep de preekstoel of, 't veld in, en joeg de beesten Het land uut, waemae en weer op de „stoel" vrom kwam, in z'n preek vervolgde; mar voorof zei en: „Ba, mijn beminde Catholieken, wat hebben wij daar een goed werk gedaan". Hie stierf 14 juni 1581, dus da's 'n hélen hort geleeë gebeurd. Hein z'n vaoder had dit verhael uut 't boek over Goeree en Overflakkee, waeruut ik oak ienkele diengen voor dit stikje haelende. (Och dat dat boek nog es herdrukt wier. Daer zoue meerdere maensen wat voor over hao!)

Nae de Hervorming zalle de Roamse daerin niet gekaerkt magge hao, want de Roamse eredienst mog niet publiek uutgeoefend worre, mar d'r is wel schole in gehouwe. Tot 1828 mozze de dominees van Dirks

Tot 1828 mozze de dominees van Dirksland vier kêêr in 't jaer er in gae preke, voor de meansen die daer weunende in die kearkelijk bie Dirksland, het Durp, hoarende. In 1829 wier dit kerkje gehèêl tot

In 1829 wier dit kerkje gehèêl tot schole verbouwd, in 't bleef daervoor diene, totdat er in 1880 'n nieuwe schole gebouwd wier die noe d'r Eeuwfeest viert, 't Viel niet mee om. bie deze „Ouwe Schole" te kommen, Tot 1835 bezat Melissant gêên straete;

Tot 1835 bezat Melissant gêên straete; wat m'n nog „straete" noemende, was 'n kleiweg langs de huzen, van Bovendieke óf, tot an de schole. Bie droag in moai weer, was deze wegt wel te gebruuken, mar in de winter zakkende m'n om zo te zeggen tot an de knieën in de modder. Hein z'n vóórvaodertjes in vóórmoedertjes, wiste d'r dan haest niet deur te kommen. Toen was Melissant nog echt „'n Slikdurp"!

Mar vóór 1840 was de straete (de vóórstraete), die op den Hoek uutkwam, gelokkig helemael gerêêd gekomme.

Oak wier d'r op de schoolzolder 'n uurweark, in 'n wlesderbord an 't torentje-op-de-schole, angebrocht, in omdat er al in 't torentje n' klokke was, konne noe ouwers in kinders den tied ofleze, in hoare luje. (Of de klokke toen al lujende om 8 uur, 12 uur, en saevens 8 ure, zoas laeter, weet ik niet).

Op deze schole gienge noe Heins vaoder in moeder, allebei tot d'r achtste jaer.

Niet in denzelfden tied, want ze schoe elf jaer. Heins vaoder gieng van 1862- 1865 op schole, in z'n moeder van 1873- 1876. 'n Jóón gieng deugemêên mit z'n achtste jaer naer 't land, in 'n meisje mos oak mit ter achtste jaer an de slag, 't zie thuus, 't zie butenshuus. Toch lerende de kinders in dien korten tied d'r „gebruuk": l^ze, schrieve, rekene, m.i. goed, in sekuur.

In 'k hao den indruk dat hun oak netheid en beleefdheid biegebrocht wier. Nae z'n achtste jaer gieng 'n jongen

Nae z'n achtste jaer gieng 'n jongen naer de aevendschole. Die groate sloeven lerende d'r dan nog hêêl wat bie! Hein had mit vea^vondering 2 reken

Hein had mit vea^vondering 2 rekenschriften van z'n ^oder gezieë, waerin die de oplossingen had neergeschreve, keurig netjes, van de Eerste en Tweede verzameling van rekenkundige voorstellen voor de hoogste klasse der lagere scholen, door A. L. Boeser, 1865. Z'n vaoder lei die vraegstikken graeg an Heins meester voor as die op bezoek kwam en die had er geweun weg moeite mee, vooral mit de „regel van drieën".

Laet 't noe weze dat Heins vaoder die sommen pas op de aevendschole kreeg, in dat en 'n begaefdheid had, dat en deur had kenne lere( wat niet kon, omdat en noadig mee mos gae verdienen, mit zien vaoder die ƒ 3,60 per week kreeg...), die niet ieder had. ('n Inkele lerende mar deur. Zo b.v. Mels Touw, 't laetere Hoat van de schole te Stellendam en Teeuw van Vliet, laeter Hoat te Herkingen), Hein kreeg in uut z'ns vaoders en uut z'ns moeders prestaoties respect voor 't onderwies op de Ouwe Schole.

As je alleen al es neemt, dat geweune niet-bestudeerde maensen. Ouwe schrievers in den ouwen druk (Gothische letter) konne leze, waerin menig moeilijk woord voorkwam, pleit dat oak voor de degelijkheid van 't onderwies dat desties gegeve wier.

De gêêst op die Ouwe Schole was beslist niet ongodsdienstig, laet staen anti-godsdienstig. Meester Van den Berg gieng in de

Meester Van den Berg gieng in de deure tussen de twéé lokaolen stae in bad dan. Meugelijk had 't onderwies iets uut

Meugelijk had 't onderwies iets uut den tied van de braeve Hendrik. Heins moeder kreeg van meester Van den Berg 't schrijf voorbeeld: Steel noait al is 't mar één beschuit.

Steel noait al is 't mar één beschuit. Dieverij komt altijd uit. De liederen verzwegen ook Gods Naam

De liederen verzwegen ook Gods Naam niet: Schemering daalt op de dreven...

Schemering daalt op de dreven... Straks staat Gods Naam weer geschreven. Schitterend in sterre bij ster...

Schitterend in sterre bij ster...

Van die meester Van den Berg en van juffrouw Van den Berg. (Slechts de vrouw van den Dominee, de Notaris, de Burgemeester, sprak men as mevrouw an, de „geweune" meansen wiere bie d'r voomaem genoemd, de vrouw van den boer hiette: de vrouwe) vertelden Heins vaoder en moeder 't tragische levenseinde aan hem.

Meester Van den Berg was voorzinger in de Groate Kerke. In op de onmenierlijke stemme van de forse voorzinger, dreef de hele gemêêntezang... Alléén... d'r klonk in de meester z'n

Alléén... d'r klonk in de meester z'n oaren, as dissonant, 't tegenzingen van één kerkganger, Jantje K (z'n naem zal ik ma miet noeme, mar Heins ouwers noemende die wel).

Noe was meester Van den Berg, hoe 'n uutstekende leermeester oak, 'n man, die niet veul vele kon, in zeker niet zo'n concurrensje as en noe mos ondervinde bie z'n voorziengers.

Hie won z'n eige innerlijk vreselijk op, z'n hoat wier road as vier, in hie gieng er noe bie 't ziengen extra hard tegen an om dat veantje te over zingen...

Hein z'n vaoder hoart die stemme in die anti-stemme nog in z'n oaren. Nog gespannen liep de meester mit z'n vrouwe naer huus.

In siedaer, nog mar net thuus, bleef hie doad

Hêêl Melissant was verslaege, toen 't van mond tot mond gieng. „De meester heit z'n eige doadgezonge". Mar 't durp stieng helemael van de

Mar 't durp stieng helemael van de constemaosje overende, toen 's maendags daerop juffrouw Van den Berg, 'n kalm meansje, oak plotselieng doad bleef van de droefheid om d'r man. De dubbelde begraefenis van 't jaer

De dubbelde begraefenis van 't jaer 1880 hadde Heins ouwers noait vergete, ze zieje nog voor zich hoe hêêl Melissant noe „achter 't liek gieng". 1880: 't Jaer van 't bouwen van de

1880: 't Jaer van 't bouwen van de nieuwe schole, „onder den diek", neffen de in 1863 gebouwde Hervormde Kaerke. Of meester Van den Berg de opening

Of meester Van den Berg de opening nog meegemaekt heit, weet ik niet.

Mar bie de herdienkieng van die opening, magge we gerust nog es dienke an hem, en an die Ouwe Schole, die an de jubilerende voorofgieng, en an 't degelijke onderwies daer gegeven, waervan Hein indirect, via z'n ouwers nog de vruchten geplokt heit, in zoveulen mit hem, die laeter op de Openbaere en Christelijke Schole (die is van 1909) onderwezen binne.

Opmerkingen:

I. Wil de feestcommissie van meester Van den Berg en van juffr. V. d. Berg 'n foto hoa, dan kenne ze die van m'n kriege, want ik hao er van ieder twêê. (M'n adres is bie Eilandennieuws bekend).

II. „Doadgezonge". Natuurlijk is 't niet mit zekerheid te zeggen, dat dit sterven veroarzaekt wier deur dit ziengen in — opgewondenheid. 'k Geve mar weer wat de „volksmond" zei, III. Jaerenlang was in de Ouwe Schole

III. Jaerenlang was in de Ouwe Schole 't postkantoor gevestigd. Juffrouw Rooij zei me eens, dat ze aan 't schrift op de poststukken, altied kon zieë of de ofzender op de Christelijke of Openbaere Schole had gegae. ledere schole had d'r eige schriefstijl. Noe 'k 't daer over 't schrieven hao,

Noe 'k 't daer over 't schrieven hao, wil ik nog even vermelde, dat Hein op de Hellevoetse kweekschole schoanschrift beoefende in Van 't Hof's Schrijfcursus voor Kweek- en Normaalscholen, Voortgezet Onderwijs en Zelfonderricht, no. 2 en 3 en die Van 't Hof was hoat van de schole die noe d'r Eeuwfeest viert.

'n Oud Melissantenaer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen