TAALPRAATJE

Een tijdje geleden schreven we een paar Taaipraatjes over onbekende zegswijzen. Hier volgen er. op verzoek van enkele lezers van deze kolom, opnieuw een aantal

Er zijn meer huizen dan kerken. Dit werd vroeger gezegd om iemand te bemoedigen, die een andere woning zocht. In deze tijd van nog steeds heersende woningnood schiet men er weinig mee op. Van iemand die in spanning of angst

Van iemand die in spanning of angst verkeert zegt men: zijn hart is zo klein als een hazelnoot. Ook: zijn hart is geen boontje groot, of zijn hart kan wel in een Duits doosje. De herkomst van de laatste zegswijze hebben we niet kunnen vinden.

Een mens is geen puthaak, vaak met de toevoeging: hij kan niet altijd krom liggen. Een enkele maal mag een mens het er wel eens van nemen, mag hij wel een verzetje hebben. Vergelijk: de boog kan niet altijd gespannen zijn.

De puthaak was een stok met een ijzeren haak, waarmee bij polderwerken de kruiplanken werden gelicht en verplaatst. Waarschijnlijk is hiervan de uitdrukking: over de puthaak getrouwd zijn, afkomstig.

zijn, afkomstig. Betekenis: samenwonen zonder wettig getrouwd te zijn. Onder de polderwerkers schijnt de gewoonte te hebben bestaan een huwelijk te sluiten ten overstaan van de putbaas. Het paar werd geacht in de echt te zijn verbonden, als het over de puthaak was gestapt.

Vechten tegen de bierkaai: Op de bierkaai (kade) werden vaten bier opgeslagen. De mannen die deze vaten uit de schepen losten, waren sterke kerels. Een gevecht tegen hen ging altijd verloren en was dus onbegonnen werk. Oud is de zegswijze: Geen voet wijken, voor niets toegeven. Vergelijk: geen duimbreed wijken.

Op geen voeten of vamen. Dat betekent: op geen stukken na. Hij preekt voor de ganzen: Hij praat voor dovemansoren, hij verspilt zijn tijd. De roede staat voor de schouw. In vroeger tijden hing de roede, zichtbaar klaar voor kastijding, voor de schoorsteen en bij de hand, als bedreiging voor stoute kinderen.

Een tegenstelling vormt de zegswrljze: De roe in het vuur werpen: Met kastijden ophouden. De kinderen zijn te oud geworden om klappen met de roe te krijgen.

Daar zijn de ratten in de winkel geraakt: De klandizie loopt erg terug, meestal door slechte bediening of slechte waren.

Er lopen ratten op het dak. Ook wel: Er zitten ratten op het huis: Iemand waarschuwen dat hij voorzichtig moet zijn in zijn spreken, omdat er ongewenste toehoorders zijn.

Bekend is: Twaalf ambachten, dertien ongelukken. Telkens een nieuw middel van bestaan zoeken, maar er altijd slecht afkomen.

Sterker is de zegswijze: Hij kent veel ambachten, maar bedelen is het laatste: Hij is zo vaak van werk veranderd, dat hij tenslotte aan de bedelstaf is geraakt. Vergelijk: als nietsdoen een ambacht was, koos hij dat. Ook: die veel ambachten tegelijk leert, leert er zelden één goed.

Het zijn de zoetste beetjes (hapjes) die men diefsgewijs gaat snoepen: Verboden vruchten smaken het lekkerst. Wie olie meet, krijgt smerige handen: Slecht gezelschap is besmettelijk. Vergelijk: wie met pek omgaat, wordt met pek besmet.

Er is geen olie meer in de lamp. Er is geen geld meer om de noodzakelijkste levensbehoeften te kopen. De beurs is leeg.

Tenslotte: De booi is baas. Ook: De booi is keukenmeester. De betekenis hiervan is, de ondergeschikten regeren daar en doen wat ze willen. Het is daar de omgekeerde en verkeerde wereld. Dit „booi" is afkomstig van bode of dienstmeid.

(NADRUK VERBODEN)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen