Aren lezen . ..

Wélk woord houdt zoveel beloften ia dan het woord: vakantie? Vakantie betekent vrij van school, vrij van het verplichte werk en het biedt bi] gezondheid de mogelijkheid om er eens op uit te trekken. De vrije wereld in. Slogans als „de Veluwe roept", „Kom naar de Ardennen", „Bezoek het goudstrand van Spanje of Bulgarije", en alsof dat niet ver genoeg is, liggen er tal van uitnodigingen gereed voor een bezoek, werkelijk tot in alle hoeken van de wereld. Er is echter ook een tijd geweest dat

Er is echter ook een tijd geweest dat men niet zo ver kon gaan, al wilde men nog zo graag. Oudere mensen herinneren zich nog heel goed, dat, toen zij nog schoolkinderen waren, er niet zovoel spanning jn de klas was, alsde juffrouw Oi meester de laatste uren van de schooldag voorafgaande aan de zomervakantie meestal doorbracht met voorlezen van een boeiend verhaal. Daaivoor waren de schoolborden extra schoongemaakt, het krijt weggenomen, de planten op de gang gezet en zelfs de mooie schoolplaten werden van de muur genomen en in de kast opgeborgen. Totdat de schoolbel door één van de jongens van de „hoogste" klas met de hand werd geluid. Op het plein was het dig daarop ging ieder kind zijns weegs. Reeds de volgende dag gingen heel wat kinderen met een door hen zelf gemaakt karretje op weg naar de graanakkers in de polder, 't Was volop zomer en de vlinders fladderden vrolijk om het in volle bloei staande kaasjeskruid. Zwaluwen zaten bij tientallen op de telefoondraden of scheerden snel en behendig door de open lucht. Op weg naar het gekozen stuk land

Op weg naar het gekozen stuk land was nog meer te zien. Hier kwamen plotseling de natuurplaten van school tot levende werkelijkheid. Tal van waarnemingen waar kinderen ongemerkt de tijd voor namen, vertraagden hun tocht. Maar eenmaal op het veld aangekomen, werd met het werken begonnen. Eerst moest de leeszak worden aangebonden. Deze was gemaakt van licht jute stof waaraan een eindje touw of een oude bretel was bevestigd, teneinde de leeszak om de hals en lendenen te kunnen dragen.

Een aardappelschilmesje werd, ook al om de hals, aan een dun touwtje gebonden om het zoek raken te voorkomen. Zo'n aardappelschilmesje was immers een kostbaar gebruiksvoorwerp. Dan begon het werkelijke lezen. Eén voor één werden de verloren gegane de andere hand verzameld tot een schrank (zie het schilderij van de franse schilder J. F. MiUet getiteld: „Aren lezen"). Al bukkend zochten de lezers tussen de keurig op rijen gezette schoven of hopen tarwe. In het begin van de dag spatten soms nog frisse dauwdruppels tegen armen en benen op. Soms sprong er ineens een kikker verschrikt weg, vooral als men langs de kant van het veld moest rapen. Dat gebeurde ook wel met een pad die meestal verward raakte tussen de met valse meeldauw dik bedekte blaadjes en stengels van het warrig groeiende varkensgras Hier en daar hadden zich groepjes

Hier en daar hadden zich groepjes lezers gevormd. Die waren meestal familie van elkaar. Vrouwen en kinderen en ook wel oudere mannensjouwden zo de hele dag.

Na het veirzamelen van een schrank, die zo vol was dat er bijna geen enkele aar meer bij kon, werd het stro zo dicht mogelijk onder de aren afgesneden. De afgesneden aren werden dan in de leeszak gedaan. Raakte die vol dan werd deze leeg gestort in een grote jute zak, bij voorkeur in een zgn. groenstreep, waarin vroeger kunstmest werd vervoerd.

Tijdens het leegmaken van de leeszak werd er even tijd genomen om wat water uit de flap of fles te drinken. Het drinkwater werd in een schoof weggestopt of bij erg warm weer op de koele bodem van een droogstaande sloot neergezet.

Op zulke rustmomenten werden wat dorpsnieuwtjes uitgewisseld, terwijl, de kinderen enige tarwe-aren met de hand fijn wreven. Daarna blies men het kaf weg en de aldus schoongemaakte korrels tarwe werden dan in de mond genomen. Al kauwende werd tenslotte kauwgom gevormd. Heerlijk was dat. Eln dat is het gelukkig nog.

Na een zeer vermoeiende dag keerden de lezers huiswaarts. De één had een flinke klus bij elkaar geraapt, de ander soms maar weinig. Vier jute zakken goed volgestampt met leesaren gaven bij het dorsen samen één mud van 75 kg schone tarwe. Daar moesten heel wat aren voor wor

Daar moesten heel wat aren voor worden opgeraapt Daarom gingen de lezers de volgende dag weer terug naar de afgemaaide velden. Had men de vorige dag een goed plekje gevonden, dan ging men daar vanzelfsprekend weer naar toe. Maar waar weinig te lezen viel noodzaakte de lezers om een andere

plaats te gaan zoeken, En dat kostte dan veel tijd, want bijna iedereen ging lopend de polders door. Een enkele keer had men geluk bij

Een enkele keer had men geluk bij het zoeken naar veel aren.

Vooral wanneer de zelfbinder, de voorloper van de hedendaagse combine, het maaiwerk slecht had afgeleverd. Meestal vond dit zijn oorzaak in het ter aarde geslagen tarwegewas bij veel slecht weer tijdens de groei. Er kon dan niet goed gemaaid worden. Op zulke plekken gebeurde het rapen wel op beide knieën. Maar hoe nuttig het lezen ook was het had zeker ook zijn schaduwkanten Als er plotseling een onweersbui op kwam zetten, dan vluchtten de lezers naar huis. Doorweekt van de hevige regen en met veel minder aren in de zak, kwam men dan thuis. De volgende dag zou dan voor de lezers een zware dag worden. Door de vele regen was de grond natuurlijk erg nat geworden en dal had weer als gevolg dat de vette aarde aan schoeisel of aan klompen zich m alle zwaarte vasthechtte. Aanladen werd dat genoemd. Hele bonken klei kon men dan afbreken, waarna het dan weer heel wat lichter liep.

De meeste jongens hadden zelfs in die tijd ook geen kousen aan. Het laat zich dan ook niet moeilijk raden hoe of de benen en speciaal d© enkels van de kinderen er uit zagen! Het bloed Uep er meer dan eens uit

Het bloed Uep er meer dan eens uit want de graanstoppels waren erg scherp vooral als er een halm net boven een knoop (verdikking in de halm) was afgesneden. Ook de handen zaten vol kleine wondjes die vaak weer open werden gehaald.

Het gebeurde ook wel eens dat de lezers door de eigenaar van een bepaald perceel werden weggejaagd. Maar over het algemeen werd lezen als volksgebruik toegestaan. Eerlijkheidshalve moet gesteld worden dat ook niet elke lezer zich aan de ongeschreven regels hield. Enkele boeren gingen bepaalde gezinnen zelfs waarschuwen dat er hier of daar gelezen kon worden. Men kon dan ook nog meerijden naar het laiid. De wagen ging dan om zes uur in de morgen vanaf de wurft. Nauwelijks buiten het dorp gereden begon de hele schare allerlei liedjes te zingen. Op het land aangekomen keken de

Op het land aangekomen keken de kinderen geboeid toe hoe de landbouwknecht drie paarden spande voor de zelfbinder. Het voorttrekken van de binder was voor de paarden erg zwaar. Om beurten werden de dieren dan ook verwisseld. De meeste kinderen plukten dan een wis je gras of klavers om het afgeloste, sterk bezwete paard een weinig te ondersteunen.

En zo had ieder zijn taak. Zwaar maar nodig. Als men er nu op terug kijkt, lijkt het allemaal zo primitief. Doch dit was het toen beslist niet. Ondanks dit zware en tijdrovende werk viel het voor de kinderen niet mee om na de vakantie weer in de houten schoolbank te moeten gaan zitten. Het vrije leven in de polders, op de dijken en op dreven kon het kind niet zomaar ontwennen. Pas weken later merkte het kind hoe belangrijk haar of zijn aandeel in het lezen van de aren wel was geweest. De leesaren werden dan op de klampenmeet door een dorsmachine gedorst. De schone tarwe werd dan in geopende zakken voor ontluchting op zolder gezet. Geen wonder dat René de Clerq eens dichtte:

Heerlijk terwe, Siersel der aarde. Goud is uw verwe, Goud is uw waarde.

En wanneer moeder van het verse tarwebloem de eerste pannekoeken had gebakken dan was er feest, dan was er tevredenheid. Met dank aan dhr P. Vroegindeweij

Met dank aan dhr P. Vroegindeweij uit Middelhamis voor zijn karakteristieke schetsje van een flakkeese graanakker met schoven.

D. Hoogzand Sommelsdijk

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen