Taalpraatje

Over deze oerdegelijke, echte Hollandse jongensnaam is wel het een en ander te melden. Op gevaar af ouders, die prachtige „buitenlandse" jongensnamen verzonnen, lichtelijk op gevoelige tenen te staan, vinden we Jan zeker zo kernachtig als die verzonnen namen. Zelfs de laatste graaf van het Hollandse huis heette Jan.

De geschiedenis kent tal van beroemde Jannen, zoals Jan de Witt, de geniale raadspensionaris (jongens van Jan de Witt, voor flinke knapen). Jan van Nassau, Jan zonder Vrees en Jan zonder Land.

Potgieter ondei'scheidde in zijn boek „Jan, Jannetje en hun jongste kind" de aard van de Jannen typerend. Zo schrijft hij over Jan Salie, een slappe, saaie figuur, maar ook over de flinke Jan Compagnie en Jan Courage. „Loopt Jan Salie op zijn muilen. Jan

„Loopt Jan Salie op zijn muilen. Jan Courage klimt in 't want".

Veel spreekwoorden zijn aan de naam Jan gewijd. Denkt u maar aan Jan en Alleman voor iedereen. Vroeger zonder tussenvoeging van „en": Jan Alleman. ,,Jan en Alleman waren present". ' Boven Jan zijn. Deze zegswijze is

' Boven Jan zijn. Deze zegswijze is ontleend aaa het kaartspel. Haalde men bij het schutjassen meer dan vijftig punten, dan was men ,,boven Jan". Thans in de betekenis van: hij is de moeilijkheden te boven, of hij is uit de schulden.

Bij uitbreiding: hij heeft zijn schaapjes op het droge.

Zo kan men bij het schutjassen ook ,,onder Jan" zijn. Dan staat men er niet best voor en is het spel zwaar verloren. Als iemand onder Jan is, zit hij in de puree.

Zich er met een Jantje van Leiden van afmaken wil zoveel zeggen als: meer praat dan daad. Ergens geen m,oeite voor doen, maar er wel over praten. Jan Rap en zijn maat voor het gespuis, het giauw, het gepeupel. Ook wel Janhagel genoemd.

Verder nog: Ome Jan, de schertsende naam voor de lommerd. Jan Klaassen voor een hansworst. Jan

Jan Klaassen voor een hansworst. Jan Klaassen was volgens de overlevering trompetter bij prins Willem II. Thans weer bekend geworden door het liedje van Rob de Nijs „Jan Klaassen was trompetter in het leger van de prins, hij marcheerde van Den Helder naar Den Briel". Een Jan Hen is een saaie, sullige man.

Een Jan Hen is een saaie, sullige man.

Ook Jan de Wasser voor een man, die thuis niets heeft in te brengen.

Een redenatie van Jan Kallebas. Dat is een redenering zonder kop of staart. Beter Blo Jan dan Do Jan. Liever laf dan dood. De mannen van de marine luisteren

De mannen van de marine luisteren graag naar de erenaam .,de Jantjes". Militairen worden wel aangeduid met Jan Soldaat, een soort verzamelnaam.

In de moderne tijd is Jantje Beton, een flinke jongen die veel voor de jeugd deed, een begrip geworden.

Tenslotte een Janboel. Boel heeft hier de betekenis van boedel of huishouden, waarschijnlijk te vergelijken met he huishouden van Jan Steen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen