Taalpraatje

Het oude jaar zit er bijna op. Nog een paardagenen 1991 behoort tot het verleden. Daarop zijn de zegswijzen van toepassing 'zijn draad is haast gesponnen' en 'hij zal geen lange draad meer spinnen" in de betekenis van hij heeft niet lang meer te leven, zijn dagen zijn geteld. Daarom een Taaipraatje over de draad.

De Grieken spraken in hun fabelleer al over de draad des levens. 'Waar de schikgodinnen den bonte draad van 't leven, mee doorvlochten heeft, dat leed is niet te ontgaan". Uit een gedicht van Willem Bilderdijk, Nederlands letterkundige, geboren in 1756 in Amsterdam, overleden in 1831 in Haarlem. Een ongeval aan zijn voet noopte hem van zijn zesde tot zijn achttiende jaar binnenskamers te blijven. Die sombere jeugd is hem altijd bijgebleven. Na zijn studie verdedgide hij als advokaat de beruchte Kaat Mossel. Zijn stijl was gezwollen en hoogdravend. Hij heeft veel dichtwerken nagelaten, onder andere de bekende Ode aan Napoleon en de Ondergang der eerste wereld.

Na dit letterkundig uitstapje pakken we de draad weer op en gaan we verder met het begonnen verhaal, anders zouden we 'de draad kwijtraken', het vervolg in een betoog vergeten. Volgens sommigen afkomstig van 'de draad van Ariadne". Het middel om de weg in een doolhof te vinden. Ariadne, dochter van koning Minos van Kreta, gaf haar minnaar Theseus een kluwen garen mee, toen hij in de Doolhof een gruwelijk monster moest bestrijden. Door de draad zou hij altijd na winst de uitgang terug kunnen vinden. Zo redde Ariadne haar minnaar die de draad vasthield.

Volgens anderen is de zaak veel eenvoudiger en moet men denken aan een naaister, die de draad uit de naald laat glippen. Daarop wijst ook de uitdrukking 'als men de draad heeft, zal men het (de) kluwen wel vinden". Als men eerst maar een aanwijzing heeft, brengt men een moeilijke zaak wel tot een goede oplossing.

Andere zegswijzen die hiermee te maken hebben, zijn 'tot alle naalden een draad weten", in de betekenis van op elke vraag een antwoord klaar hebben of, zoals de Vlamingen zeggen, 'hebt ge een naald, hij heeft een draad'.

Het kan voorkomen dat men onder bepaalde omstandigheden weinig kans heeft de dans te ontspringen. Het leven hangt dan aan een dunne of zijden draad. Deze uitdrukking is ontleend aan de Griekse mythologie. De tiran van Syracuse, Dionysius, bewees zijn gunsteling Damocles de eer bij een feestmaal naast hem te mogen zitten. Toen hij omhoog keek, zag hij een scherp zwaard aan een zijden draad boven hem hangen. Vandaar het zwaard van Damocles hangt boven zijn hoofd, in de betekenis van hij verkeert in groot gevaar.

De draad is vaak een onderdeel van een weefsel. Daarvan is de uitdrukking afgeleid 'tot op de draad versleten zijn", dat betekent de kleding is door slijtage onbruikbaar geworden. Verder 'geen droge draad aan het lijf hebben". Een sterke zegswijze voor doornat zijn. Zo kent men in Vlaanderen de uitdrukking 'aan de draad zijn (geraken)" voor arm zijn of door omstandigheden arm zijn geworden.

'Ergens mee voor de draad komen' is afkomstig van een gespannen draad, die bij wedstrijden als meet dient of van de afscheiding in een rechtbank, waarachter de beschuldigde staat. Vergelijk: voor de balie moeten verschijnen. 'Tegen de draad in zijn" betekent zich altijd en overal tegen verzetten, koppig en dwars zijn. Waarschijnlijk afkomstig van de oneffenheden, ontstaan bij slecht geslepen schaatsen, de zogenaamde braam.

Extra aandacht verdient de uitdrukking 'er loopt een rode draad door'. Dat wil zeggen in een reeks van handelingen of opmerkingen komt iets gemeenschappelijks voor (in de trant van: ik zat er net aan te denken en wilde het ook zeggen), dat niet in het oog loopt, maar ze toch kenmerkt of verklaart. Een gedachte die telkens terugkeert. Waarschijnlijk afgeleid van het touwwerk van de Britse marine, dat in Portsmouth werd geslagen en in het midden een rode draad had.

We besluiten met het bekende spreekwoord 'elke dag een draadje maakt een hemdsmouw in het jaar'. Als men iedere dag wat doet komt het werk tenslotte klaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen