DE REGISTERS OPEN

Onlangs is de wetgeving die de registratie van rechtspersonen regelt ingrijpend gewijzigd. De wijzigingen hebben ook gevolgen voor de kerken. Dit artikel gaat op deze wijzigingen in.

OOK VOOR KERKEN

In het Nederlandse recht hadden kerken vanouds een aparte positie. Een kerk(genootschap) werd niet behandeld als een vereniging met een bijzonder doel, als een rechtspersoon net als andere rechtspersonen, maar als een eigensoortige rechtspersoon. De secularisatie heeft o.a. tot gevolg dat de bijzondere positie van de kerk onder druk komt te staan. De kerk wordt steeds meer gezien als een organisatie die, net als andere organisaties, aan het maatschappelijk verkeer deelneemt en die ook moet voldoen aan de regels waaraan die organisaties hebben te voldoen.

Deze tendens komt ook tot uiting in de wet- en regelgeving. Het is tegen die achtergrond niet verwonderlijk dat de wetgever bij de wijziging van de regelgeving over de registratie van rechtspersonen ook naar de positie van de kerken heeft gekeken. Die hoefden zich voorheen niet te registreren. Onder de nieuwe regeling is dat anders. Die geldt ook voor kerken. Ze zijn niet langer van registratie vrijgesteld.

IS DAT ERG?

De vraag kan opkomen of een registratieplicht principieel onjuist is. Bij het zoeken naar een antwoord kan uitgangspunt zijn dat er goede redenen zijn voor de registratie van rechtspersonen. Voor een goed verloop van het economisch verkeer is het van groot belang dat duidelijk is hoe een rechtspersoon precies heet, wie bevoegd is om namens die rechtspersoon te handelen etc. Ook kerken doen mee aan het economisch verkeer: Zij kopen en verkopen, huren en verhuren etc. Vanuit dat perspectief bezien ligt het voor de hand dat de kerken zich, net als andere deelnemers aan het economisch verkeer, laten registreren.

Bovendien is registratie niet afhankelijk van erkenning door de overheid. Er is geen sprake van dat de overheid aan de kerkgenootschappen bepaalde (inhoudelijke) eisen stelt. Door de registratieplicht mengt de overheid zich dan ook niet in de interne aangelegenheden van kerken.

Wanneer kerken aan het economisch verkeer deelnemen — en dat doen alle kerken — is het best logisch, en ook redelijk, dat de regels ter bevordering van een goed verloop van het economisch verkeer ook voor kerken zouden gelden. Voor andere regels geldt dat immers ook. Ook een kerk moet haar rekeningen betalen en is rente verschuldigd aan een bank wanneer ze een lening afsluit. De registratieplicht ligt in het verlengde daarvan.

Principiële bezwaren tegen een registratie zijn er niet echt. De Bijbel verbiedt het niet en de gereformeerde belijdenis staat het niet in de weg. De geschiedenis van onze kerken laat zien dat de afgescheiden gemeenten in de negentiende eeuw (na verloop van tijd) zelfs erkenning door de overheid hebben gevraagd. Registratie gaat veel minder ver dan het vragen van erkenning.

VRIJHEID VAN GODSDIENST

Daar is nog niet alles mee gezegd. Het kan zijn dat een godsdienstige organisatie helemaal niet aan het economisch verkeer wil deelnemen en geen rechtspersoon wil zijn. Daarbij valt te denken aan een kleine huisgemeente, die informeel georganiseerd is. Ook zo’n huisgemeente lijkt onder de nieuwe regelgeving verplicht te zijn zich te registreren. Op overtreding van de registratieplicht staat een boete. De registratieplicht lijkt in die gevallen, van een informele godsdienstige organisatie die niet deelneemt aan het economisch verkeer, op gespannen voet te staan met de vrijheid van godsdienst.

DE PRAKTIJK

Hoe de registratieplicht precies vormgegeven zal worden, is nog niet helemaal duidelijk. De Kamers van Koophandel moeten nog beleid gaan vormen. Die beleidsvorming lijkt geen prioriteit te hebben, ook omdat de registratieplicht pas per december 2009 zal ingaan. Ook de wettelijke regels zijn niet op alle punten duidelijk. Wel staat vast dat de registratieplicht voor kerken in de meeste gevallen heel beperkt zal zijn. Kerken hoeven veel minder gegevens te verstrekken en te laten registreren dan andere rechtspersonen.

Voor kerkgenootschappen geldt een aparte regeling. Die regeling komt er op neer dat wanneer het landelijk kerkgenootschap rechtspersoonlijkheid heeft, de aangesloten (plaatselijke) kerken en zelfstandige onderdelen van het kerkgenootschap zich niet zelf hoeven te registreren. Alleen het kerkgenootschap is verplicht zich te registreren. Bovendien geldt een zeer beperkte registratieverplichting. Volstaan kan worden met het registreren van enkele, zeer basale, gegevens.

Kerkenraden hoeven hun gemeenten dan ook niet te laten registreren. De registratie kunnen ze overlaten aan het kerkverband. Het ligt het meest voor de hand dat deputaten vertegenwoordiging te zijner tijd voor registratie van het kerkverband zorgen. Met die registratie is ook aan de registratieverplichting van de plaatselijke kerken voldaan. Het zou praktisch zijn wanneer de gegevens over de registratie in het jaarboekje vermeld worden, zodat plaatselijke kerken gemakkelijk naar die registratie kunnen verwijzen.

EEN UITZONDERING VOOR ONDERNEMENDE KERKEN

In het recht kent iedere regel een uitzondering. Die is er hier ook. Het kan zijn dat een plaatselijke kerk op grote schaal commerciële activiteiten ontplooit. Te denken valt aan de structurele verhuur van gebouwen. Zo’n plaatselijke kerk kan onder het begrip onderneming van de handelsregisterwet vallen. In dat geval is registratie verplicht. Het begrip onderneming is niet helemaal duidelijk. De definitie die de wet geeft, laat ruimte voor interpretatie. Het is zinvol om in geval van twijfel contact op te nemen met de Kamer van Koophandel in het gebied van de gemeente met de vraag of registratie verplicht is. Wat voor sommige plaatselijke kerken geldt, geldt zeker ook voor de TUA en voor het dienstenbureau. Het is heel goed mogelijk dat de TUA en het dienstenbureau onder het ondernemingsbegrip vallen en dus geregisteerd dienen te worden.

EVALUATIE

De overheid heeft alle registers opengezet, zelfs verplicht gesteld, voor kerken. J Wie nu volumineuze effecten en ingrijpende gevolgen voor de kerken zou verwachten, vergist zich. Voor de kerken lijkt de operatie met een sisser af te lopen.

mr. H. de Hek, lid van de gemeente van Genemuiden, is secretaris van deputaten contact met de overheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen