Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Huisgodsdienst in de praktijk

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Huisgodsdienst in de praktijk

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

Door allerlei ontwikkelingen in onze moderne tijd heeft het huiselijk leven veel aan invloed ingeboet. Als de vader voor dag en dauw naar zijn werk moet, of in een ploegendienst werkt, is hij bij de maaltijden vaak niet aanwezig. Gaan kinderen op verschillende tijden naar school, dan is het niet denkbeeldig dat er weinig gemeenschappelijke maaltijden meer zijn. Wellicht is moeder overdag ook buitenshuis werkzaam en moeten de kinderen maar zo lang mogelijk elders hun vertier zoeken.

Het zoeken van Gods Koninkrijk zou het gezinsleven moeten beheersen

Is er nog tijd voor Gods Woord bij de avondmaaltijd, en de maaltijden op zaterdag en zondag? Hoe dikwijls komt in deze gezinnen de Bijbel nog op tafel? Is er tijd voor een gesprek over wat gelezen wordt? Komt het gezin voor het naar bed gaan samen voor een avondsluiting? Is er aandacht voor de voorbereiding voor Gods dag? Wordt er op zaterdagavond iets goeds gelezen, is er wel eens een goed gesprek, of kost het moeite het gezin voor middernacht binnen te hebben? En is de rustdag er slechts voor zo lang mogelijk op bed te liggen en tussen de kerkdiensten zo mogelijk ook nog wat slapen? Is er aandacht bij de ouders voor wat de kinderen moeten leren en maken voorde catechisatieles? Of moet dat een uurtje voor de catechisatie nog snel gedaan worden? Worden er gezamenlijk psalmen gezongen, of gaat ieder zo zijn eigen gang en leeft men wat de meest wezenlijke dingen van het leven betreft, maar wat langs elkaar heen? Ik had eens in een consulentgemeente een begrafenis van een man die ik niet gekend had. Toen ik zijn vrouw vroeg naar de toestand van zijn ziel, antwoordde ze: " Dat weet ik niet; daar spraken we nooit over." Die opmerking was toch veelzeggend...

Een bijbelse opdracht

Bij de opvoeding in de Bijbeltijd moest het inscherpen van Gods geboden een grote plaats krijgen. Deuteronomium 6 : 7 - 9 En gij zult ze uw kinderen inscherpen, en daarvan spreken, als gij in uw huis zit, en als gij op den weg gaat, en als gij nederligt, en als gij opstaat. Ook zult gij ze tot een teken binden op uw hand, en zij zullen u tot voorhoofdspanselen zijn tussen uw ogen. En gij zult ze op de posten van uw huis, en aan uw poorten schrijven. In de praktijk van de opvoeding was het de moeder die de eerste beginselen bijbracht. David verhaalt dat zijn moeder hem op de Heere wierp; Samuël werd door zijn moeder naar Eli gebracht, en Timotheüs heeft zijn moeder Eunice tot voorbeeld gehad (Psalm 22 : 10 - 11; 1 Samuël 1 : 27 - 28; 2 Timotheüs 1 : 5). De vader kreeg evenwel een belangrijke taak bij de bewuste godsdienstige opvoeding. De kinderen stelden hem de vragen (Exodus 12:26-27) en hij moest hen onderwijzen (Deuteronomium 6:21-27). Daarbij was hij een voorbidder in zijn gezin (Job 1 : 5). De roede mocht bij deze opvoeding voor Gods aangezicht niet gespaard worden (Spreuken 13 : 24; 22 : 15; 29 : 15), maar het doel van de tucht bleef behoud (Spreuken 19:18). Bij de oudere kinderen kon er sprake zijn van een leren buitenshuis, bij de priesters, maar over het geheel genomen bleef het gezin toch de geëigende plaats voor een opkweken van het nageslacht tot eer van God en tot hun zaligheid.

Wij moeten eruit leren, dat we ook nu onze kinderen voor God dienen op te voeden, niet alleen met het oog op hun tijdelijk welzijn, maar vooral ook met het oog op hun eeuwig behoud. Het gezin is ook in onze tijd daarvoor nog steeds de eerst aangewezen plaats.

Een puriteins voorbeeld

In 1639 verscheen in Middelburg van de hand van Willem Teellinck een Huysboeck, met als inhoud een uitvoerige verklaring (788 bladzijden!) van het Kort Begrip. Het boek is bestemd voor huiscatechisatie. Hij leidt het in met een voorwoord, waarin hij de eigen gemeente opwekt tot een praktisch christendom, met zorg voor de jeugd en de dienstboden, die tot het huisgezin behoren. Ter illustratie vertelt hij wat hij in puriteinse kringen in Engeland meegemaakt had. Door

ieder van de gezinsleden, ook door de dienstboden, werd een uitvoerig gebed tot God gedaan, voordat het dagelijkse werk begon, ledereen werd • geacht een Bijbelhoofdstuk voor zich te lezen en te onderzoeken. Zo werd | het dagwerk geheiligd, 's Middags I kwam het hele gezin samen om een hoofdstuk te lezen. Men ging in gebed op gebogen knieën; daarna ging men eerst aan tafel. Er werd een kort gebed gedaan voor het eten; tijdens de maaltijd was er een samenspraak over wat men uit Gods Woord had opgemerkt. Ook werden andere stichtelijke vragen, waar men mee liep, besproken en samen zocht men naar een antwoord. Er werd een Psalm gezongen voor het van tafel gaan. Daarna ging men weer aan zijn werk. Als het bedtijd werd, had ieder eerst een overdenking van wat de dag geweest was. Dit deed men als voorbereiding voor het avondgebed; sommigen deden het voor het avondeten. Men was gewend ook de wekelijkse

predikaties bij te wonen, 's Zaterdagsmiddags was er huiscatechisatie voor kinderen en dienstboden, 's Zondags werd er een hoofdstuk gelezen voor de - kerkgang. In de kerk trachtte men goed te luisteren, want thuis werd het gesprokene overhoord; door sommigen werd de preek uitgeschreven. Thuisgekomen zonderde men zich eerst af om de preek voor zichzelf toe te passen en voor gebed. Vóór de middagdienst zonderde men zich ook af, evenals erna. 's Avonds was er een samenzijn met preekbespreking. De nadruk viel vooral op memoriseren. Aandacht was er voor een bijzondere betekenis voor het gezin in bepaalde omstandigheden. Men lette op of men iets verbeteren kon. Daarna was er een gezamenlijk gebed. Over het algemeen was er veel aandacht en vermaan voor ontspoorden en een meeleven met zieken. Ook bij ontspanning zocht men gezelschap dat kon stichten door een onderhoudend gesprek. Zo was heel het leven 'geestelijk leven'. Vervolgens beschrijft Teellinck wat daarvan uitging, zelfs onder vijanden, papisten, wederdopers, enzovoort.

Nadere Reformatie in Nederland

Jacobus Koelman heeft ongetwijfeld met zijn boek De Pligten der ouders, in kinderen voor Godt op te voeden (Amsterdam, 1679) veel invloed gehad op de huisgodsdienst en met name op de godsdienstige opvoeding van de kinderen. Van dit boek verschenen niet minder dan vijftien drukken. Koelman schrijft dit werkje in de tijd van zijn ballingschap, vanuit Amsterdam, en draagt het op aan zijn gemeente te Sluis. Hij meent niets beters en nuttigers voor hen te kunnen doen dan ze een 'bestiering' te geven om hun kinderen voor de Heere op te voeden, en toont zo een godsdienstige opvoeding van de jeugd tot de belangrijkste dingen van het gemeenteleven te rekenen. Ik volsta hier met een verwijzing naar dit boekje, dat voor ieder van jullie toegankelijk is en waar na 1980 vier herdrukken van verschenen. Petrus Wittewrongel gaf in 1655 in zijn werk Oeconomia Christiana, of Christelijke Huishouding ook een aantal aanwijzingen voor verbetering van een christelijk huisgezin. Wittewrongel ziet het ideale huisgezin als een ecclesiola, dat is kleine kerk, met tijd en aandacht voor catechisatie, Bijbellezingen gebed. Hij vindt de levenshouding van velen 'wulps en dartel'. Paapse hoogtijden worden gevierd en men dobbelt, doet aan kaartspel en dansen. De ouders laten hun kinderen teveel los. Men houdt overdadige maaltijden en zoekt pracht en praal in de kleding. Ook in gereformeerde gezinnen vindt men al zulke verdorvenheden, die de ware godsdienstigheid en praktijk der godzaligheid vijandig zijn. Predikanten zijn bedienaars van het Evangelie, maar moeten niet verzuimen de wet te prediken. De mensen moeten uit hun zorgeloosheid gewekt worden door zonen des donders. Hij besteedt met name aandacht aan de verbetering van het huisgezin, en vindt dat dit moet staan onder toezicht van de kerkenraad (huisbezoeken). Hij toont er oog voor te hebben, hoe belangrijk verkering en huwelijk zijn. Hij volgt verder de levensloop van een kind, dat in een gezin geboren wordt. Ook het ongeboren kind telt mee. Hij geeft aandacht aan de omstandigheden van de moeder, de doop en de naamgeving van het kind; het kind moet een christelijke naam krijgen. Voor een godzalige opvoeding is het voorbeeld van de godvruchtige opvoeder van groot belang. De middelen die men moet gebruiken zijn: deelname aan de godsdienstoefeningen; vermaningen door de moeder, een goed voorbeeld van de ouders, goede omgang, beloning, vermaning, bestraffing, kastijdingen gebed.

Lessen voor ons

Hoewel we de invloeden vanuit onze moderne tijd die het gezinsleven dreigen stuk te maken, dikwijls moeilijk kunnen tegenhouden, moeten we ons er toch niet willoos aan overgeven. Uithuizigheid van een vader door zijn werk, verschillende werk-of schooltijden, een stroom van wereldse lectuur, de bedreigingen vanuit het internet en nog zoveel meer, vragen om een positieve bestrijding. Je kunt het niet allemaal tegenhouden, maar wel proberen te beheersen en verkeerde invloeden zoveel mogelijk tegengaan. We moeten de chaos bestrijden door orde en daarom een aantal regels invoeren en handhaven voor onze dagelijkse huisgodsdienst. Toch is er nog iets dat belangrijker is dan deze regels. In een huwelijksgesprek wijs ik een bruidspaar er altijd op dat een echt christelijk gezinsleven getekend wordt door de zorg, niet alleen voor het lichaam, maar ook voor de ziel. Zijn wereldse mensen ook wel bevreesd voor vergif in allerlei voedsel voor het lichaam, maar wij dienen ook de wacht te houden bij allerlei vergif dat ons wordt aangereikt voor de ziel. Er moet aandacht zijn voor eikaars geestelijk welzijn en er dient gezond geestelijk voedsel voorhanden te zijn. Het

zoeken van Gods Koninkrijk en Zijn gerechtigheid zou het gezinsleven moeten beheersen, niet in grote woorden, maar in het zoeken naar en spreken over Gods wil voor ons leven. Vervolgens is het goed om op ordelijke wijze hieraan gestalte te geven in het gezinsleven. Laat ik proberen het ten aanzien van de belangrijkste zaken concreet te maken.

a. Het gebed in het gezin

Naast de persoonlijke gebeden die ieder doet bij het opstaan en het naar bed gaan, en ook als je in de eenzaamheid je afzondert, zijn er de openbare huiselijke gebeden. De vader zou daarin als 'priester' moeten voorgaan en vrijmoedigheid zoeken om niet slechts formuliergebeden te gebruiken, maar de noden van dat ogenblik bij de Heere te brengen. Kinderen moeten horen dat ze een plaats hebben in het gebed van de ouders en ongetwijfeld schept het elkaar opdragen in het gebed ook een sterke onderlinge band. Een goede gelegenheid hiervoor is er ook bij de dagsluiting met de oudere kinderen. Laat er gelezen worden uit Gods Woord, uit een dagboek, en laat er gelegenheid zijn tot gesprek over het gelezene. Met elkaar geknield te liggen in de huiskamer terwijl de vader de noden van gezin en familie, van de gemeente en van heel Gods Kerk bij de Heere brengt, geeft ook een diep besef van saamhorigheid ten aanzien van de belangrijkste dingen van dit leven.

b. Het lezen van Gods Woord

De duivel wordt gebonden door Gods Woord. Blijft het veel dicht, dan krijgt hij de ruimte. Prachtig zal hij het vinden als het ordelijk Bijbellezen aan tafel verdwijnt. En ik vrees dat er heel wat gezinnen zijn waar de kinderen het huis uitgaan zonderde Bijbel gelezen te hebben; 's middags is er wellicht ook weinig gelegenheid en 's avonds weinig tijd. Laat er toch ordelijk gelezen worden, liefst aan de hand van een Bijbelrooster, zodat ieder weet wat er aan de beurt is en degenen die de maaltijd op een andere tijd gebruiken toch hetzelfde Schriftgedeelte lezen. Het kan die dag dan ook onderwerp van gesprek zijn. In Oekraïne prees men de gewoonte onder ons om 'na de maaltijd van het lichaam ook een maaltijd voor de ziel te nemen'. Ik antwoordde dat ik wenste dat er voor de ziel net zoveel honger zou zijn als voor het lichaam.

c. De viering van Gods dag

Kerkbezoek moet nooit ter discussie staan. Zoals de maaltijden op vaste tijden gehouden worden, bezoeken we de kerkdiensten als ze gehouden worden. Maar laat de inhoud ervan onderwerp van gesprek zijn. Wie weet dat er straks thuis vragen gesteld zullen worden, zal meer ingespannen luisteren. Nog beter is opmerkzaam te zijn op de boodschap die er voor ons persoonlijk is. Bijzonder negatief is meestal de uitwerking van kritiek. Ik heb al heel wat jongeren onze gemeenten zien verlaten die in het huiselijk leven niet veel meer dan kritiek te horen kregen. Minachting voor predikanten of ouderlingen wordt meestal in de gezinnen als een verschrikkelijk onkruidzaad van de duivel gestrooid. Het woekert krachtig en verstikt het goede Woord van God. Wie daarin wind zaait, zal storm oogsten. Wijs zijn de ouders die geen kritiek op ambtsdragers in hun gezin dulden. Niet omdat het volmaakte mensen zijn, maar omdat het de boodschap van Gods Woord ontkracht. Laten we met elkaar over die boodschap spreken. En ervan zingen. Laat het een dag zijn waarop we bezet zijn met het zielenheil van onszelf en van anderen.

d. Huiscatechisatie

Naast de hulp die ouders bieden aan hun oudere kinderen bij het leren en maken van catechisatievragen, moet er ook aandacht zijn voor de jongere kinderen. Boekjes met eenvoudige vragen voor huiscatechisatie kunnen een fijne aanleiding zijn tot gesprek over de belangrijkste dingen. Daarnaast is het goed als de moeder bij het naar bed brengen de gewoonte heeft te vragen naar de bijbelvertelling op school, en het te leren Psalmvers met de kinderen zingt.

Afsluitend en samenvattend wil ik ieder die dit leest, vragen op zijn of haar plaats iedere dag middelen te zoeken en te gebruiken die tot ons heil en dat van hen die ons lief zijn, gezegend kunnen worden.

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 18 januari 2002

Daniel | 31 Pagina's

Huisgodsdienst in de praktijk

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 18 januari 2002

Daniel | 31 Pagina's