Koningin Beatrix 60 jaar

31 januari 1938: Vol spanning wachten journalisten op het geboortecommuniqué. Op 1 februari toont Prins Bernhard de kroonprinses aan getuigen op Paleis Soestdijk. „Wij hebben het Beatrix Wilhelmina Armgard genoemd, opdat uit deze naam iets zou klinken van het geluk dat in ons leeft."

Koningin Beatrix is de stabiele factor in een samenleving die juist tijdens haar regering ingrijpende veranderingen te verwerken krijgt. Ze heeft zich door haar opvattingen, haar stijl van regeren, haar grote belangstelling voor actuele maatschappelijke en politieke vraagstukken zeer nadrukkelijk geprofileerd. De Vorstin manifesteert zich als vurig pleitbezorgster van een Verenigd Europa. Respect wil ze afdwingen door haar zakelijke en professionele stijl van regeren, die resulteert in een grotere invloed op het algemeen regeringsbeleid. Wat dat betreft aardt ze naar haar grootmoeder. Zij wenst in alles serieus te worden genomen, waardoor ze veel nadrukkelijker aanwezig is als hoofd van de regering dan haar moeder Juliana. Veel plezier beleeft ze in het uitbuiten van de mogelijkheden om de monarchie van haar eigen 'label' te voorzien. Kwaliteit is de norm. De kracht van het moderne koningschap is: adviseren, informeren en aanmoedigen, zonder dat de buitenwereld er kennis van draagt. De vorstelijke jarige geniet bij het volk een grote populariteit door haar leven in dienst te stellen van de natie. Nederlanders waarderen de dynamiek die de Vorstin uitstraalt. Volgens prins Claus zijn 'de beste eigenschappen van Beatrix haar wijsheid en haar enorme verantwoordelijkheidsgevoel'. „Ze is vierentwintig uur per dag met haar werk bezig", zegt hij. Als prinses dichtte ze zichzelf al de eigenschap toe alles perfect te willen doen, een gewoonte die ze volgens haar man en zoons soms tot het hinderlijke cultiveert. Beatrix is zich van jongsaf haar verantwoordelijkheid bewust. Als 9-jarige prinses, een jaar voor de troonsaanvaarding van haar moeder, poseert zij in de tuin van Paleis Soestdijk te midden van haar ouders en zusjes met Winston Churchill en zijn echtgenote (1947). De bezielende leider van de Britse oorlogsinspanning was een jaar eerder ook al in ons land. In Amsterdam werd hij door duizenden bejubeld. Op het balkon van het paleis op de Dam, staande naast koningin Wilhelmina, maakte hij het teken van de overwinning, de V van Victorie. Vanaf haar achttiende representeert Beatrix aan de zijde van haar ouders steeds vaker het Nederlandse koningshuis. Tijdens het galadiner met de sjah van Perzië (1959), die een staatsbezoek aan ons land brengt, is zij prominent aanwezig. In de jaren erna maakt zij kennis met de Franse roerganger De GauUe (1963) en ontmoet zij de Japanse keizer Hirohito (1971). De ontvangst op Paleis Soestdijk oogst felle kritiek wegens de omstreden rol van de Japanse machthebber in de Tweede Wereldoorlog. Ook prins Claus, met wie Beatrix sinds 1966 is getrouwd, is van de partij. Claus von Amsberg had zelf al een diplomatieke loopbaan opgebouwd voordat hij Beatrix leerde kennen. Hij wist uit eigen ervaring wat er in de wereld te koop is. Maar hij wist ook hoe buitenlandse politiek gemaakt wordt en hoe overheidsburocradeën in elkaar zitten. Van die kennis heeft Beatrix veel profijt gehad. De reis naar West-Duitsland en de ontmoeting met de sociaal-democraat Willy Brandt (1972) kregen daarentegen instemming. Hij wist de verhouding met de Oostbloklanden te normaliseren, waarvoor hij in 1971 de Nobelprijs voor de vrede ontving. In de jaren zeventig maken prinses Beatrix en haar man diverse studiereizen, waarbij ook Israël en Egypte (1976) worden bezocht. De ontmoetingen met de Israëlische leidsvrouwe Golda Meir en de Egyptische president Sadat zijn boeiende hoogtepunten tijdens een overladen programma vol culturele bezienswaardigheden.

Kunst en cultuur
De Koningin is erin geslaagd een zeer veeleisende openbare functie te combineren met een intens familieleven. Dat geeft haar innerlijke weerstand, want als Koningin staat ze voortdurend in de schijnwerpers. Evenals haar man geniet ze van kunst en cultuur. Het paar zou veel vaker (incognito) naar tentoonstellingen en concerten willen gaan. Gelukkig worden Ko ningin en Prins dikwijls uitgenodigd om muzikale hoogtepunten bij te wonen, zoals rond dirigent Bernard Haitink (1977). Hij kreeg in 1991 uit handen van prins Bernhard de Erasmusprijs voor muziek. Beatrix spreekt bij haar inhuldiging op 30 april 1980 tot Koningin der Nederlanden woorden van dezelfde strekking als haar grootmoeder Wilhelmina. „Geen ander streven heb ik dan mij in te zetten voor u. Ik ken mijn opdracht: te handelen buiten eigen voorkeur en te staan boven partijen en groepsbelangen. Die opdracht wil ik vervullen naar plicht en geweten, vanuit het vast geloof dat God mijn leven leidt." Gedisciplineerd en vakkundig vervult zij het ambt waartoe zij geroepen is. En het koningschap vraagt veel van haar. Werkdagen van zestien uur zijn geen uitzondering. Het onderhouden van goede en vriendschappelijke contacten met andere naties behoort tot de belangrijkste taken van onze koningin. Zij heeft in haar leven vele staatshoofden uit alle continenten ontmoet, ontvangen en op haar beurt bij hen bezoeken afgelegd. Omdat het om staatsbelangen gaat, komt er heel wat kijken bij het bezoek van een regerend Vorstin aan een bevriende natie. De Koningin laat niets aan het toeval over. De ontmoetingen zijn gebonden aan een ingewikkeld protocol. Het politieke klimaat, bepaalde vormen van samenwerking en economische belangen spelen een belangrijke rol. Daarbij zijn niet alleen de desbetreffende staatshoofden, maar ook de ministers van buitenlandse zaken en andere hoge functionarissen betrokken.

Zinvol en inhoudelijk
Officiële en staatsbezoeken, ceremonieel en protocol ten spijt, moeten zinvol zijn. Ook de toespraken, getoetst door Buitenlandse Zaken, moeten inhoudelijk veel te zeggen hebben. Volgens een woordvoerder van de hofhouding is de Vorstin bijzonder 'keen' op haar eigen teksten. Ze laat zich adviseren, maar houdt de touwtjes stevig in handen. Zij schrijft zelfhaat speeches en verdiept zich terdege in de achtergronden van het desbetreffende land. Dat bleek vooral gedurende haar reizen naar de Verenigde Staten van Amerika (1982). De ontmoetingen met Ronald en Nancy Reagan, Bush en Ford zijn in een oogwenk op foto en dia vastgelegd, maar aan de voorbereiding is keihard gewerkt. Zo nam Buitenlandse Zaken met de Vorstin de vragen door die verslaggevers mogelijk op de persconferentie zouden kunnen stellen. Ook de antwoorden werden besproken. Interviews werden op dezelfde grondige wijze voorbereid om verrassingen uit te sluiten. Haar toespraak voor het Amerikaanse Congres, waarin zij twee eeuwen samenwerking memoreerde en pleitte voor een verenigd Europa, maakte diepe indruk. Gedurende het eerste Nederlandse staatsbezoek aan het sinds 1947 onafhankelijke India (1986) werd de in gang gezette samenwerking op het gebied van technologie, landbouw en cultuur geconcretiseerd. Voor prins Claus was het een hernieuwde kennismaking. Als plaatsvervanger van de minister had de Prins in 1981 al een delegatie geleid naar concentratielanden van Nederlandse ontwikkelingshulp, zoals Sri Lanka, Opper-Volta en India. Prins Claus plaveide daarmee de weg voor een grotere uitwisseling. De prins kreeg voor zijn baanbrekend werk zelfs het predikaat 'the best man for India'.

In een moedige rede tijdens het staatsbezoek aan Japan (1991) nam koningin Beatrix het op voor haar landgenoten die in de laatste oorlog onder Japanners hebben geleden. Keizer Akihito, die in 1989 zijn vader Hirohito opvolgde, zwijgt over het oorlogsverleden maar bewondert de bemiddeling van de Vorstin. Er zijn immers wederzijdse economische belangen in het spel... De aanwezigheid van de Koningin heet de beste "pr" te zijn. Intensieve handelscontacten en een toast op de samenwerking tussen Nederland en Indonesië markeerden het staatsbezoek van koningin Beatrix, prins Claus en de Prins van Oranje aan de republiek, dat zijn 50-jarige onafhankelijkheid herdacht (1995). In Indonesië, waar de koers schommelt met het ziektebeeld van de president, is vrijheid een kostbaar goed. De Koningin memoreerde het gezamenlijke verleden: „Vierhonderd jaar geleden verlieten vier kleine Nederlandse schepen de rede van Texel om koers te zetten naar Indië." Een halve eeuw na de Tweede Wereldoorlog reisden koningin Beatrix en prins Claus naar Israël (1995), waar zij president Welsman ontmoetten. Na de Spaanse koning Juan Carlos was zij het tweede ingehuldigde staatshoofd dat Israël bezocht.
Evenals tijdens de studiereis als kroonprinselijk paar brachten  Beatrix en Claus een bezoek aan het bekende holocaustmuseum Yad Vashem. 

Niet wijken voor geweld
Nu terroristische aanslagen aan India (1986). de orde van de dag zijn en men Indonesië, pre- daarbij regeringsleiders niet ontsident Suharto ziet, zijn de veiligheidsmaatregelen rond staatshoofden en vorstelijke personen verscherpt. Toch blijft koningin Beatrix regelmatig 'ontsnappen', soms tot wanhoop van haar lijfwachten. De Vorstin wil echter niet buigen voor intimidatie, zoals tijdens het staatsbezoek aan Egypte (1997). Aan het staatsbanket condoleerde de Koningin de familie van de slachtoffers van de aanslag in Luxor. In Zuid-Afrika leidt president Nelson Mandela het vredesproces na het opheffen van de apartheid. Koningin Beatrix heeft zich altijd sterk betrokken gevoeld bij dit verre deel van de wereld. In 1996 bezocht zij als eerste Nederlandse staatshoofd Afrika. Mandela, die 27 jaar voor zijn idealen gevangen zat, deed kort na zijn vrijlating op zijn reis door Europa ook Nederland aan (1990). Koningin Beatrix ontving de leider van de bevrijdingsbeweging African National Congress (ANC) op Paleis Huis ten Bosch en poseerde hand in hand voor de fotograaf Een veelzeggend gebaar. Koningin Beatrix is de eerste regerende Oranjevorst die in 1985 een staatsbezoek aan Italië bracht. Tijdens deze reis ontving paus Johannes Paulus de Vorstin en haar man in het Vaticaan. Ook niet-rooms-katholieke soevereinen vragen audiëntie aan bij de paus. Nog datzelfde jaar maakte de kerkvorst een pastorale reis door Europa. Hij bracht ook een tegenbezoek aan paleis Huis ten Bosch (1985).

Op de bres voor Europa
In Europa geldt koningin Beatrix als een markant voorstandster van Europese eenwording. Dat bleek al vrij snel na haar troonsbestijging. Tijdens haar tweede staatsbezoek als regerend vorstin brak zij in België (1981) een lans voor een bundeling van krachten. België en Nederland zijn landen met een gemeenschappelijk verleden en een Europese toekomst, was de teneur van haar betoog. „Mijn voorvader, Willem de Zwijger, voelde zich thuis in uw stad", sprak de Koningin in haar tafelrede. „Tussen Brussel en Breda was voor hem geen grens." Die situatie is inmiddels werkelijkheid geworden. Op verzoek van Koningin en Prins werd het contradiner vervangen door een culturele contraprestatie, inmiddels een traditie. Het idee is volgens koningin Beatrix van koning Boudewijn en prins Claus is het daar van harte mee eens. Privé raakten beide paren hecht bevriend. Ook na het overlijden van koning Boudewijn (1993) bezoeken Beatrix en Fabiola elkaar regelmatig. Bij het staatsbezoek aan Engeland (1982) vermeldde het draaiboek niet alleen een ontmoeting met koningin Elizabeth, maar ook met premier Thatcher. Zij verdedigde met bijtende welsprekendheid het anti-Europese standpunt van de Conservatieve Partij. Zoals gezegd willen koningin Beatrix en prins Claus dat officiële bezoeken zinvol zijn. In Engeland namen zij bijvoorbeeld een kijkje in woonwijken en winkelcentra om zich een oordeel te vormen over het huisvestingsbeleid van de Britten. Ook gingen Koningin en Prins praten met de omstreden linkse burgemeester van Londen, Ken Livingstone. Zeven jaar later woonden Koningin en Prins in Engeland de feestelijke afsluiting van het Willem en Mary-jaar bij (1989). Onze stadhouder Willem III werd in 1689 ook koning van Groot-Brittannië en Ierland. Hij handhaafde het Europese evenwicht ten koste van uitzonderlijke inspanningen van Holland. Onze Vorstin ontving de hoogste Britse onderscheiding, de Orde van de Kouseband, en woonde onder meer een kerkdienst bij in de Dutch Church. Koningin Beatrix is voor de reorganisatie van haar hofhouding te rade gegaan bij de Deense koningin Margrethe, met wie zij qua stijl van regeren veel verwantschap voelt. Het staatsbezoek aan Denemarken (1984) betekende dan ook een blij weerzien van vrienden. Door de ziekte van prins Claus moest het bezoek anderhalf jaar worden uitgesteld. Doelend op het late toetreden van Denemarken tot de EG, zei de Koningin in haar tafelrede: „Men zegt wel eens ironisch dat wij met Europa een mariage d'amour hebben gesloten, terwijl het bij u om een mariage de raison zou gaan. Wij geloven dat de integratie van Europa een opdracht is die wij niet naast ons neer kunnen leggen. De kracht van dat geloof is bepalend voor onze toekomst. Het gaat nu om Europa als eenheid, om een bundeling van krachten. De enige manier waarop wij onze identiteit kunnen behouden ligt in samenwerking." Van een geheel andere orde was de ontmoeting met koning Juan Carlos en koningin Sofia van Spanje (1985). Sinds Philips II had een Oranjevorst nooit een staatsbezoek aan Spanje afgelegd. Wel kwam de Spaanse koning in 1980 naar Nederland en stond hij met koningin Juliana bij het graf van Willem de Zwijger in de Nieuwe Kerk te Delft. Zijn kranslegging bij de graven van de Oranjevorsten was een gebaar van verzoening.

Lof overheerst
De vriendschap van de vorstelijke paren zorgde tijdens het staatsbezoek aan Zweden (1987) eveneens voor een hartelijke sfeer. Koning Carl XVI Gustaaf en koningin Silvia representeren de modernste monarchie van Europa -de koning heeft geen politieke macht- met als tijdsbeeld: kogelvrije auto's, helikopters en een massa veiligheidsmensen. Koningin Beatrix en prins Claus luisterden naar inleidingen over natuurbehoud en milieubeheer van prominente wetenschappers. Er klonk bewondering voor de vermoorde Olof Palme. „Hij was het symbool van het internationaal recht en van de vrede", zei de Vorstin in haar tafelspeech. De herdenking van de Poolse bevrijders uit 1944 en de samenwerking met het vrije Polen zette de toon gedurende het staatsbezoek uit Polen (1994). De ontmoeting met de toenmalige arbeider-president Lech Walesa stond in het teken van investeringen, nieuwe technologie en management-opleidingen. De vroegere elektricien van de scheepswerf in Gdansk deed een dringend appèl op de zware handelsdegatie in het kielzog van de Vorstin om toch vooral kapitaal te leveren. Nu helpen Nederlanders Polen bij de ontwikkeling van de economie, toen vervulden Polen een heroïsche rol bij de Slag om Arnhem.

President Mitterrand en koningin Beatrix waren aan elkaar gewaagd tijdens het staatsbezoek aan Frankrijk (1991). „Ik vind het een grote eer een Vorstin te ontvangen van een land waarmee Frankrijk zoveel banden onderhoudt", zei hij. Tegenover de koninklijke pleitbezorgster van een verenigd Europa repte hij wijselijk met geen woord over zijn breed in de pers uitgemeten standpunt: 'Ik streef ernaar samen met Duitsland en Engeland de dienst uit te maken in het Europa van de toekomst'. Die confrontatie was er wel tijdens het staatsbezoek uit Duitsland (1985). President Von Weizsacker oogstte instemming met zijn kranslegging op het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam, maar ook boe-geroep. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat Duitsland bijzonder impopulair is bij de Nederlandse jeugd. De Duitse bondskanselier Kohl doet er alles aan dit slechte imago te nuanceren. Bij zijn ontvangst van koningin Beatrix (1995) betoogde hij dat vrijheid en verantwoordelijkheid onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Dat de Vorstin een leidende rol speelt in het Europa van morgen bleek onder meer bij de uitreiking van de Karlsprijs in de Duitse stad Aken (1996). De Duitse president Herzorg stak in zijn rede uitgebreid de loftrompet over Beatrix en haar aandacht voor Europa.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen