Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

jijen en jouen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

jijen en jouen

Iemand om 'u'

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Wat zeg je tegen je leraar als je iets niet snapt? "Meneer, kunt u dit nog een keer uitleggen? " "Hé Bert, kom eens even hier!" Wat zeg je als je bij de dokter komt? "Hoi.'k Heb hoofdpijn." "Dag dokter." Wat zeg je als je de catechisatiezaal verlaat? "Dag dominee." "Doei!" Niets.

Hoor je het verschil? 't Zit hem in de toon. Die maakt de muziek. De manier waarop je iemand aanspreekt, zegt iets over je verhouding tot elkaar. Het is te horen tegen wie je het hebt.

Vanaf dat je een beetje praten kon, ben je misschien dagelijks verbeterd: "Zeg eens u." Want 'grote mensen' waren 'u'. En dat is nog steeds zo. Of ben je daar te oud voor geworden? Zeg jij (nog) altijd 'u' tegen je ouders? Veel jongeren noemen hun ouders 'jij' of 'je' of brommen iets wat daar tussenin zit.

Tutoyeren komt van het Franse tu (=jij) en toi (=jou) en het is helemaal 'in', ledereen lijkt elkaar wel te jijen en jouen. Maar een opa of oma zijn toch nog altijd mensen om 'u' tegen te zeggen. Evenals leraren, ambtsdragers en anderen die 'over je gesteld zijn.' Dat willen ze nu eenmaal. Maar is het niet ouderwets? Waarom zou je eigenlijk nog 'u' zeggen?

Allemaal gelijk

oeger, in de vorige uw, (maarnietzo nggeleden als je enkt, ) was het heel normaal om 'u' te zeggen. Zo hoorde het, dat was fatsoenlijk. Al kenden ze elkaar en waren ze van dezelfde leeftijd, volwassenen noemden elkaar vaak bij de achternaam. Vreemden waren natuurlijk sowieso meneer en mevrouw. En als jongere haalde je het niet in je hoofd om een volwassene bij de voornaam aan te spreken. Dat dééd je gewoon niet. Niet alleen het verschil tussen jongere en volwassene werd duidelijk door hoe je elkaar noemde. Tegen je chef moest je natuurlijk 'meneer' zeggen, hoe jong die ook was. En dat deed je tegen allen die boven je stonden. Die tijd is nu zo'n beetje voorbij. Sinds 'de jaren zestig' houden veel mensen niet meer van verschil en van gezag. Op scholen mocht je 'Bert' tegen je leraar gaan zeggen. En zelfs wilden veel ouders door hun kinderen bij hun voornaam aangesproken worden, ledereen is toch gelijk en evenveel waard? Jongeren en ouderen. Chef en werknemer. Ouder en kind. En hoe kun je dat beter tonen dan door iedereen bij de voornaam te noemen? Deze gedachte is gebleven. Onze cultuur is er één van voornamen geworden. Ministers, staatshoofden, van allemaal weetje de voornaam, ook al zou je hen zo niet aanspreken. Op het werk is iedereen inmiddels Joris en Joop en Truus, of hij nu eigenaar is of werknemer of chef. Het is ook 'in' geworden om zich met de voornaam voor te stellen en elkaar bij de eerste kennismaking op de schouder te slaan en 'jij' te zeggen. En 'professor' zeggen tegen zo'n geleerde? Stel je niet aan; meneer is genoeg, maar meestal mag 'Jan' ook.

Cultuur

Niet in elk land werkt dit hetzelfde. In Amerika is het eigenlijk gek om je voornaam niet te noemen, hoe belangrijk je functie ook is.

Maar in Duitsland worden juist allerlei titels (zoals: "Hen-Professor Doktor") maar al te graag voluit gebruikt. Het duurt daar ook heel lang voordat je zulke vrienden bent, datje elkaar bij de voornaam noemt en dat vier je dan ook met een borrel. Toch noem je in het Duits je familie zoals vader, moeder, opa, oma, ooms en tantes allemaal 'du'. Zelfs spreken Duitsers de Heere in het gebed aan met 'Du', omdat Hij, als het goed is, geen vreemde is. Ook in het Frans werkt het zo (maar dan wordt het'tu'). In het Engels heb je niet eens verschil tussen 'jij' en 'u', net als in sommige dialecten in Nederland. Er zijn bij ons streken waar je iedereen met "Heui" kunt groeten en waar iedereen 'je' of 'gij' of 'ie' is. Zo zijn er verschillende culturen. Maar onderons kun je gerust spreken van een verandering in de cultuur. En daarachter zit het idee van gelijkheid.

Werkt het?

Werkt dat nu? Word je allemaal gelijk als je mag jijen en jouen? Ik denk dat de drempel bij je baas inderdaad lager is als hij gewoon Kees heet; je stapt dan gemakkelijker op hem af dan wanneer je 'u' en 'meneer' tegen hem zegt. En ook andersom zal de 'meneer' iets opdragen, maar 'Kees' zal het bijna als collega aan je vragen om te doen. Er zal meer openheid tussen jullie zijn en dat werkt vast beter. Maar de toon verandert mee als je tutoyeert. Als een kind niet meer: "Papa, wilt u voor mij een ijsje kopen? " hoeft te vragen, verandert dat al snel in: "Piet, ik wil een ijsje. Koop jij dat voor mij!" Dat klinkt heel anders. En het verschil tussen: "Meneer, wilt u dat nog een keer uitleggen? " en: "Hé Bert, kom nog eens even hier!" hoor je ook direct. Die andere toon komt vanzelf, omdat je op gelijke hoogte lijkt te komen. En het is de vraag of dat de bedoeling is.

Gezag

Dat iedereen even veel waard is, daarover zijn we het eens. Voor de Heere zijn we allemaal zondaren en allemaal mens. Maar betekent dat dan ook dat we onder elkaar allemaal gelijk zijn? Dat kan niet en dat mag ook niet. De Heere heeft niet voor niets gezag ingesteld: sommige mensen hebben iets over anderen te zeggen, zijn over anderen gesteld. Zo wil Hij ons regeren. Er moet leiding zijn en gezag: in een gezin, in de kerk, op school, op het werk, in een land.

Natuurlijk wordt dat gezag niet alleen bepaald door wel of niet tutoyeren. Maar iemand die boven je staat, verdient altijd een bepaalde toon en een houding van respect. De catechismus noemt dat: alle eer, liefde en trouw bewijzen. Dat houdt meer in dan 'u' zeggen. Maar hoort het er ook niet bij? Een agent in uniform, al lijkt hij nog zo jong, is wel een gezagsdrager; tegen zo'n persoon zegje 'u'. En de dokteren de dominee spreek je heus bij hun titel aan: "Dag dominee, " "Dank u wel, dokter." Ook een leraar heet op de meeste scholen weer: "Meneer."

En daar hoort een bepaalde toon bij, namelijk die van beleefdheid. 'Met twee woorden spreken' staat echt niet verkeerd. Je bent immers niet gelijk! Als je een lerares tegenkomt bij de klapdeuren, zegt zij misschien wel "Hoi" tegen jou, maar daarom hoefje datzelfde woord nog niet terug te zeggen. En "Doei, dominee!" kan echt niet. Maar door al datgejij en gejou 'voelen' we dat niet meer zo goed aan. Met een opmerking als: "Zeg, ik heb niet bij je in de klas gezeten, " of: "...met je geknikkerd!" kun je dan even op je plaats gezet worden.

Is het nodig?

In andere situaties kun je niet anders dan jijen en jouen. Als je op je werk alleen maar voornamen hoort, moet je gewoon wel meedoen. En daar is niets mis mee. Maar houd het verschil tussen mensen in de gaten. En dat kan knap lastig zijn: moetje die collega die je vader had kunnen zijn, nu opeens Jan noemen? En als iemand zich voorstelt met voor-en achternaam, wat is dan de bedoeling? Dat is soms best onduidelijk. Een goede stelregel is om niet krampachtig te doen. En daarbij: blijf aan de bescheiden kant. Beter dat iemand nog een keer zegt: "Zeg maar Hans, hoor, " dan dat men vindt datje een te populaire en joviale indruk wekt. Bedenk steeds: moetje persé iedereen tutoyeren? Is dat nodig om er echt bij te horen? Krijg je een betere band met je ouders als je geen 'u' meer tegen hen zegt? Wordt het gezelliger in de klas als je de leraar bij z'n voornaam noemt? Uit bovenstaande blijkt misschien wel het tegendeel. Eer, liefde en trouw. Hoor je tegen zo'n persoon geen 'u' te zeggen?

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 november 2001

Daniel | 32 Pagina's

jijen en jouen

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 30 november 2001

Daniel | 32 Pagina's