KUNNEN WE PRATEN?

Mijn woord voor het jaar is “bubble”. In goed Nederlands zeepbel, of gewoon: bubbel. Deze term werd afgelopen jaar opeens populair om te beschrijven dat veel mensen in een kring van alleen gelijkgestemden leven, en zich ontzettend moeilijk kunnen voorstellen dat anderen de wereld totaal anders zien en ervaren.

Facebook, Instagram, Google en andere internetgiganten schotelen ons zo veel mogelijk die berichten en beelden voor die onze smaak en ons wereldbeeld verder bevestigen. Dan blijven we hangen en kunnen zij meer advertenties en producten verkopen.

Het probleem is dat je zo alles alleen nog vanuit je eigen perspectief of door je eigen filter gaat bekijken. Het wordt steeds moeilijker je voor te stellen dat er goede redenen kunnen zijn voor een radicaal andere kijk op de wereld. Kruisen we dan op Facebook, Twitter of de reageersectie onderaan artikelen en filmpjes het digitale pad van iemand met een radicaal andere kijk, dan wordt het snel een heel akelige scheldpartij.

Joris Luyendijk, Kunnen we praten, 2017.

Onze samenleving wordt er niet beter van als dit denken dominant wordt in onderwijsland. Joris Luyendijk (zie kader) laat ons namelijk zien hoe gevaarlijk het is om je in je informatievoorziening en opinievorming vooral te laten leiden door de sociale media en de Googles van deze wereld. Ondanks de grote hoeveelheid informatie die daardoor tot onze beschikking komt, wordt onze kennis steeds oppervlakkiger. Even snel de zoekmachine hanteren en de bovenste hits doornemen en denken dat je daarmee de juiste informatie hebt, is funest voor onze meningsvorming. Je wordt vooral versterkt in je eigen mening, waardoor nuances dreigen te verdwijnen en je niet leert luisteren naar andere standpunten.

We worden daarnaast gemanipuleerd. Nieuws wat ons wordt aangereikt, is het resultaat van sluwe algoritmes. We zijn helemaal niet vrij in wat we tot ons nemen. ‘Je verliest je vrije wil’, schrijft Lanier in een intrigerend boekje over de destructieve gevolgen van sociale media. Wat we onder ogen krijgen, wordt gestuurd en past bij ons zoekgedrag op internet. Daardoor worden we gemakkelijk een tunnel ingezogen, waardoor onze mening eenzijdig wordt gevormd.

Nepnieuws

Bovendien is er veel informatie in omloop die niet deugt. Er zijn nepnieuwsfabrieken die tegen betaling klanten helpen om zo veel mogelijk nepnieuws te verspreiden. Nieuws dat vooral gunstig is voor de betalende klant en niets van doen heeft met waarheid.

We lopen ook het gevaar dat we vooral berichten aanklikken die bijzonder zijn. Nieuwsaanbieders proberen de kop van een bericht zo te maken, dat ze je verleiden om erop te klikken. Onware, rare en onmogelijke berichten krijgen meer hits, en schijnen meer impact te hebben op de lezer dan zorgvuldig samengestelde berichten waarin ook de nodige nuances zijn aangebracht.

En – om niet meer te noemen – de manier van communiceren op sociale media leert ons ook om ongenuanceerd, grof en asociaal te zijn. Denk bijvoorbeeld aan Geenstijl.nl.

Zoete koek

Het onderwijs van de 21e eeuw moet leerlingen op een goede manier leren omgaan met media. Media-educatie, digitale geletterdheid en vooral ook begrijpend lezen dienen belangrijke onderdelen van het nieuwe curriculum te worden. Leerlingen moeten leren begrijpen hoe je digitale en andere bronnen moet hanteren, dat je alert moet zijn op de betrouwbaarheid van je bron, dat ze niet alles voor zoete koek moeten slikken wat zich op internet aan hen voordoet. Kinderen krijgen dit van nature niet mee, dat moeten ze leren. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de Monitor Jeugd en Media 2017. Die laat zien dat leerlingen informatie op internet niet goed op waarde kunnen schatten. Tijdens een experiment mochten kinderen een aantal websites raadplegen; ze hadden niet door dat enkele daarvan nep waren en onwaarheden bevatten.

Leerlingen moeten vooral ook leren hun eigen mening te vormen, argumenten te zoeken om die te onderbouwen en om goed naar andermans mening te luisteren. Leren omgaan met verschillende meningen en gezichtspunten. Begrijpend lezen is in dit kader een buitengewoon belangrijk vak. Tijd en aandacht besteden aan het grondig lezen van een tekst. De rust vinden om het betoog goed te volgen. De tekst kritisch bevragen. Het gesprek er met elkaar over aangaan. Dit is ook een 21e-eeuwse vaardigheid die een grote plaats moet krijgen in een nieuw curriculum. En kinderen moeten het belang van goede kranten en nieuwsmedia leren. Betrouwbare sites leren kennen waar ze feiten en nieuws kunnen checken. De wat oudere leerlingen en studenten moeten het belang van goede en eerlijke journalistiek leren inzien. En begrijpen dat een democratische samenleving alleen kan bestaan dankzij goede, onafhankelijke en betrouwbare media.

Leugen en bedrog

Voor christelijk onderwijs is er nog een belangrijkere en diepere dimensie in dit vraagstuk. We moeten de waarheid zoeken en spreken, niet alleen omdat het fatsoenlijk is, maar omdat het een gebod is van onze goede God. Omdat Hij geen gemeenschap kan en wil hebben met leugen en bedrog. Hij is een God Die niet liegen kan. Het raakt dus aan de grote strijd tussen waarheid en leugen. Dit moeten onze leerlingen ook leren zien. Als christen leven, betekent dat je de waarheid betracht.

Lanier, J. (2018); Tien argumenten om je sociale media-accounts nu meteen te verwijderen. Amsterdam, Business contact.

Luyendijk J. (2017). Kunnen we praten. Amsterdam: Atlas contact.

https://www.kennisnet.nl/artikel/monitor-jeugd-en-media-2017-minder-digitaal-vaardig-dan-gedacht/

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen