Arbeidstijdverkorting, noodzaak?

Opmerking vooraf

ATV kan naar de mening van het RMU-bestuur slechts een noodmaatregel zijn in de strijd tegen werkloosheid. Als de economie wat aantrekt zal niet alleen op de exportbevordering moeten worden gelet, waardoor de betalingsbalans een positiever beeld gaat vertonen en waarvan met name de grote bedrijven profiteren, maar zal ook aandacht besteed moeten worden aan de positie van de middengroepen in het bedrijfsleven en zal aan werknemers uitzicht geboden moeten worden op een reële inkomensverbetering.

Het verhogen van het binnenlands bestedingsniveau zal daarvan het gevolg zijn. Wanneer we de ruimte besteden aan een steeds drastischer arbeidstijdverkorting, zullen de middengroepen in het bedrijfsleven daarvan uiteindelijk de dupe worden. We laten dan nog maar buiten beschouwing de problemen die een toenemende vrije tijd en de besteding daarvan met zich mee brengen.

In dat licht moet het volgende worden gelezen.

Wat is ATV?

Onder ATV verstaan we vermindering van het aantal arbeidsuren dat iemand werkt gedurende zijn arbeidsleven

De arbeidstijd is in het verleden, en zeker na de 2e Wereldoorlog, steeds korter geworden. In 1900 bedroeg de gemiddelde arbeidsduur 65 uur per week, in 1975 was dat 40 uur per week. Vakantie kende men in 1900 niet. maar m 1975 beliep de gemiddelde vakantiededuur al 4 weken en in 1985 zal dat 5 weken zijn.

Het kan raar gaan. Konden we vroeger korter gaan werken omdat het ons economisch zo goed ging, nu bepleit men ATV omdat het economisch zo slecht gaat. Met ruim 800.000 werklozen en een jaarlijkse instroom van 250.000 schoolverlaters, is bestrijding van de werkloosheid noodzaak. Voeg daarbij ook nog de steeds groter wordende groep van gehuwde vrouwen die een plaats op de arbeidsmarkt willen en de voortgaande automatisering, dan is het duidelijk dat het aanbod de vraag naar arbeidskrachten ook in de toekomst verre zal overtreffen.

Vormen van ATV

De meest bekende vormen van ATV zijn:

a. minder uren per dag; b. minder dagen of gedeelten daarvan per week; c. minder dagen of weken per jaar.

Hoewel ook de VUT en vervroegde pensionering een bijdrage tot het bestrijden van de werkloosheid kunnen leveren, noemen we ze in dit verband niet, omdat het daarbij in de eerste plaats gaat om verkorting van het arbeidsleven, een vermindering van het aantal jaren per werkzaam leven en niet om verkorting van de arbeidstijd.

Motieven voor ATV

Verschillende motieven worden aangevoerd ten gunste van ATV. De meest gebruikelijke zijn:

- het bestrijden van de werkloosheid; - het spreiden van werkgelegenheid; - het krijgen van meer vrije tijd in ruil voor inkomen; - het totstandbrengen van een herverdeling van betaalde en onbetaalde arbeid tussen mannen en vrouwen in het kader van de emancipatie; - het voorkomen van schade door onrustzaaiende krachten die gepaard gaan met langdurige werkloosheid.

Een Bijbels-principiële beoordeling

Onze arbeid heeft een meerledig doel. Of het om betaalde of onbetaalde arbeid gaat, maakt in dit verband niet uit.

Dit drieledige doel kan als volgt worden omschreven:

a. onze arbeid moet strekken tot Gods eer; b. onze arbeid dient om onze naaste te dienen; c. onze arbeid dient om ons in staat te stellen ons middelen van bestaan te verwerven.

Door de zondeval ligt ook de arbeid onder de vloek van God. Alle arbeid wordt gekenmerkt door het 'in het zweet uws aanschijns'. Toch blijft de opdracht de aarde te bebouwen en te bewaren.

ATV zullen we vooral moeten beoordelen in de relatie tot onze naaste. Zeker in de omstandigheden waarin we nu verkeren, waar er voor velen - vooral voor jongeren - geen vooruitzicht is op deelneming aan het arbeidsproces. We kunnen het ons moreel niet verloorloven de situatie te accepteren dat honderdduizenden geen werk hebben. Op de gevolgen van werkloosheid voor de werkloze, zijn gezin en de maatschappij, gaan we hier maar niet in. Het gebod van de naastenliefde moet ook hierin ons richtsnoer zijn.

Staat dan het vierde gebod: 'Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen' niet aan ATV in de weg? Ik meen van niet. In de eerste plaats gaat het in dit gebod om het heiligen van de sabbatdag. Bovendien is arbeid met beperkt tot betaalde arbeid. De arbeid van de huisvrouw en de arbeid in de tuin op de vrije dag valt daar ook onder. Dat sluit ook rust en ontspanning niet uit. Wel is van belang hoe we onze vrije tijd doorbrengen. In vraag en antwoord 111 van de Hei-

delberger Catechismus wordt ingegaan op het achtste gebod: 'Gij zult niet stelen'. Daarin staat ook de naastenliefde centraal, als we lezen in het antwoord: 'Dat ik mijns naasten nut, waar ik kan en mag, bevordere; met hem alzo handele als ik wilde dat men met mij handelde; daarenboven ook, dat ik trouweiijk arbeide. opdat ik de nooddruftige helpen moge.' Voor dat laatste verwijst de Heidelberger naar Efeze 4 vers 28.

Onze visie op het doel van de arbeid leidt er toe dat we primair te strijden hebben voor het stimuleren van de werkgelegenheid. Levert dat echter onvoldoende soulaas op - en helaas is dat zo en zal dat ook voorlopig wel zo blijven - dan is herverdeling van arbeid ter bestrijding van werkloosheid een geoorloofd middel. Niet alleen voor de werkenden, maar ook voor degenen die geen werk hebben blijft arbeid een roeping, een opdracht van Godswege, Aan die opdracht is alle hebzucht en egoïsme vreemd.

Wanneer de emancipatie als motief voor ATV wordt gehanteerd, dan kunnen we daar niet in meegaan. Arbeid is in de optiek van de emancipatiebeweging en middel tot bevrijding, tot zelfverwerkelijking, Individualisering is dan het modewoord. De gezinsstructuur wordt verbroken.

Desintegratie van de maatschappij is het gevolg. We kunnen het constateren, ATV ter bevordering van emancipatie leidt niet tot een 'rechtvaardi­ ger' verdeling van het beschikbare aantcd arbeidsplaatsen.

Voorwaarden voor ATV

Om te voorkomen dat ATV niet aan het doel 'bestrijding van werkloosheid' beantwoordt, zullen we een aantal voorwaarden moeten stellen aan de uitvoering ervan,

1, In de eerste plaats zal zorgvuldig nagegaan moeten worden door wie de vrijkomende arbeidsplaatsen herbezet worden.

In onze opvatting dienen eerst kostwinners en jeugdigen, waaronder de schoolverlaters, aan de orde te komen. Daarna pas de gehuwde vrouw.

Hoe men over het deelnemen van de laatste categorie aan het arbeidsproces ook denkt, het is een maatschappelijke realiteit. Een ontmoedigingsbeleid voor tweeverdieners zou hieraan gekoppeld moeten worden.

2, Leidt ATV tot een verlenging van de bedrijfstijd (= de tijd dat een bedrijf in werking is) dan kan ook de zondag daarmee gemoeid zijn. Dat moet naar onze overtuiging voorkomen worden. Wellicht dat dat thans nog niet zo'n vaart loopt, een vroegtijdig principieel protest is nodig.

Conclusie

ATV als één van de middelen ter bestrijding van werkloosheid is aanvaardbaar. Wel zal bij de concrete invulling daarvan aan bepaalde voorwaarden voldaan moeten worden. Een centrale regelgeving op dit punt zal zich moeten beperken tot de meest elementaire aspecten, Eén van de belangrijkste voorwaarden voor ATV is wel dat bij de herbezetting van arbeidsplaatsen prioriteit wordt gegeven aan kostwinners en aan jeugdigen, waaronder schoolverlaters.

W. Silfhout

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen