Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Ds. J. Belder: „Kribbe niet losmaken van het kruis"

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Ds. J. Belder: „Kribbe niet losmaken van het kruis"

Heidens lichtfeest werd feest van Het Licht Heidens lichtfeest werd feest van Het Licht

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

„Er zijn opmerkelijke overeenkomsten tussen de dagen van Lukas 2 en onze tijd," zegt ds. J. Belder, hervormd predikant in Katwijk aan Zee. Over Kerst als heilsfeit, als sprookje, als eetfestijn.

In de tijd van Christus' geboorte zat in het Romeinse rijk een puur werelds mens op de troon, die als god vereerd werd. In het Jodendom was de vrome mens een afgod geworden. Het farizeïsme gaf er de toon aan en had zich ontwikkeld tot een toren van Babel van vroomheid en eigengerechtigheid. Godsdienstige en wereldse mensverheerlijking, maar beide machten waren vijand van de prediking van Christus.

De wereld van Lukas 2 liep op zijn laatste benen. Alom was er de roep om brood en spelen. Maar temidden van al die neergang waren er de enkelingen die de Vertroosting Israëls verwachtten. En toen kwam Christus, toen er nauwelijks meer op gerekend werd en alles op een grote mislukking leek uit te lopen. Zo zal het zijn in de voleinding der tijden en gaat het zo ook niet in het persoonlijk leven?"

Heidense feestdag
„Sinds het midden van de vierde eeuw is de 25e december in de kerk aangehouden als de datum waarop stilgestaan wordt bij het geboortefeest van Jezus. In de eeuwen ervoor was daarvoor geen aparte dag aangewezen.

In de vierde eeuw, ten tijde van Constantijn de Grote, werd het christendom de officiële godsdienst. Daarbij deed zich ook een kerstening voor van heidense feestdagen die moeilijk uit te roeien waren. Op 25 december, als de dagen weer langer werden, was er het feest van de overwinning van het licht op de duisternis. De kerk gaf daar een christelijke strekking aan: de opgang van het eeuwige Licht.

In de prediking werd stilgestaan bij de kerstgeschiedenis, waarbij de prediker de grote gebeurtenissen in herinnering riep, om de ster te volgen naar Bethlehem, met de herders neer te knielen bij de kribbe, met de wijzen te aanbidden, met de engelen Gods lof te bezingen. Langzamerhand ontstonden de nachtwaken (vigiliën), waarbij men 's nachts al in het heiligdom was.

In de loop van de Middeleeuwen kwam er een steeds groter verval in de kerk. Men wilde het Evangelie steeds meer aanschouwelijk maken, maar het waren dingen die afvoerden van waar het om gaan moest: Christus Die arm werd om armen rijk te maken.

Zo werden de wieg en de stal de kerk binnengehaald. Kerst verzandde in een platvloers feest, vol bijgeloof, ontuchtigheid en losbandigheid. Zelfs kerkelijke overheden konden het niet meer in de hand houden. Ten tijde van de Reformatie zag je een heel strakke reactie op dat verval.

Rome had tal van feestdagen ingevoerd, waar de Reformatie graag van afwilde. Of je die tegenzin kunt toeschrijven aan Calvijn, vraag ik me wel wat af. Vaak wordt het verbonden met de strenge geest van Calvijn, maar in Genève waren Farèl en Viret al eerder begonnen om de Kerstdag niet te vieren."

Voetius
„Bekend is hoe Calvijn op de zondag vóór 25 december het Kerstevangelie verkondigde en op de Kerstdag zelf (want er werd in Genève iedere dag gepreekt) gewoon de stof die aan de orde was. Zo waren dat eens de huwelijkswetten uit Deuteronium.

In Schotland verzette John Knox zich tegen de bijzondere feestdagen. Het Engelse parlement schafte in 1644 de Kerstdag af, maar voerde die zestien jaar later weer in. In Utrecht werd, onder invloed van Voetius, een aantal jaren geen bijzondere aandacht geschonken aan 25 december. De synode van Dordrecht van 1574 zei ook dat men „met den Sondach alleen te vreden sijn sal."

Ook de Dordtse synode van 1618/1619 sprak zich in die geest uit. Daarvoor had men drieërlei motief: Er is geen eis in de Heilige Schrift tot onderhouding van de bijzondere feestdagen. Men was bevreesd dat de zondag erdoor opzij geschoven zou worden. Ook zag men de verwording in de Middeleeuwen en vroeg men zich ernstig af: Wat heeft dat alles nog te maken met het feest van Jezus' armoede?

Later werd men toch wat gematigder, want het onderhouden van de christelijke feestdagen was diep ingeworteld in de volksgeest en leverde, heel praktisch, ook vrije dagen op. De overheid was natuurlijk ook niet altijd zins en willens om te doen wat de kerk verlangde.

Uit de zeventiende eeuw zijn er wat tekstboekjes bekend met suggesties voor stof rondom de Kerstdag, maar ook preken, zoals van Van Lodensteijn. Maar met name uit de achttiende eeuw is er een grote hoeveelheid kerststof bewaard gebleven."

Niet belangrijker
„Kerst heeft de eeuwen door vaak wat meer aandacht gekregen dan andere gedenkdagen. Ook in het verenigingsleven bemerk je dat. Het heeft zeker ook te maken met de tijd van het jaar. In het donkere jaargetijde staat men meer open voor allerlei nostalgie en romantiek. Een kind spreekt tot de verbeelding.

Men droomt weg, bij de werkelijkheid van schuld en zonde vandaan. De kribbe wordt losgemaakt van het kruis, Bethlehem van Golgotha. Het gaat tenslotte vaak meer óver dan om het Kind. De grote aandacht voor Kerst zie je ook in de bundels kerstverhalen, terwijl er nauwelijks paas- of pinksterverhalen zijn. En Hemelvaartsdag is wel het stiefkind van alle christelijke feestdagen.

Het geeft te denken dat het in een kerstdienst niet aan kerkgangers ontbreekt, maar dat Goede Vrijdag, de betaaldag van de Kerk, zo stiefmoederlijk bedeeld wordt! Op plaatsen waar het kerkelijk leven nogal schraal geworden is, zie je dat kerstnachtdiensten heel wat mensen op de been weten te brengen.

Er is op zich geen bezwaar tegen dergelijke diensten, zolang de Bijbels-reformatorische prediking maar het allesbeheersende middelpunt is en de hoorders geen verkeerde indruk krijgen van wat de geboorte van de Zaligmaker inhoudt.

Het is groot als mensen die anders niet in de kerk komen, horen hoe het vleesgeworden Woord in deze wereld gezonden is om vloekwaardigen te verlossen. Het Kerstevangelie is rijk genoeg. Het getuigt toch van innerlijke armoede in het kerkelijk leven als we de mensen naar de kerk moeten lokken met allerlei 'extra's'."

Profijt
„We moeten er erg in hebben dat het met Kerst niet alleen om het feit, maar ook om het profijt gaat, zoals je dat ook ziet in de Heidelbergse Catechismus bij de overdenking van de heilsfeiten. Niet alleen dat Christus is geboren, maar er mag zeker niet ontbreken waaróm Hij is geboren.

En dan uitmondend in de vraag: Is Hij ook in mij geboren? Zoals dat oude versje zegt: „Al was Christus duizend keer in Bethlehem geboren, maar niet in mij, zo was het gewisselijk gans verloren."

Calvijn onderstreept ook in zijn Institutie dat het erop aankomt dat Christus in ons leeft door een waar geloof. Calvijn zegt zo treffend dat God het geloof schept dóór het Woord in het Woord. Het wonder moet ons persoonlijk een wonder worden. In mijn prediking probeer ik een lijn te trekken van Christus' geboorte naar de andere heilsfeiten. Je mag de heilshistorie niet verknippen.

De kribbe loopt op het kruis uit, maar daar is het niet mee afgelopen. Het gaat nog verder. Een spits in mijn prediking is ook altijd: Christus is gekomen, maar nu is het wachten op, en als het goed is ook het uitzien naar Zijn tweede komst. Kerst moet je niet losmaken van de voleinding aller dingen, de bruiloft des Lams."

Lukas 2
„Er wordt met Kerst vaak verwacht dat Lukas 2 behandeld wordt. Daar is op zich niets op tegen. De Schrift is veelkleurig. Wie heeft ooit het laatste goud gedolven? Het veronderstelt studiewerk, ook worstelwerk in de studeerkamer. Smytegelt preekte in "Het gekrookte riet" uiteindelijk ook vele malen over dezelfde tekst. Dus op zich vind ik het niet bezwaarlijk, maar het lijkt me dat we ook hierin een gemeente wat moeten opvoeden.

De geboortegeschiedenis is niet alleen Lukas 2. De Schrift reikt ons ook stof aan in de andere Evangeliën, in de brieven van Paulus en ook oudtestamentisch."

Op Tweede Kerstdag vinden vaak de bijeenkomsten met de zondagsschoolkinderen plaats. In Katwijk voor zo'n 1200 kinderen. Er worden dan ook vier bijeenkomsten gehouden, in twee van de vijf kerken. Talrijk zijn in den lande de kerstzangavonden.

„Het moet echter niet zo zijn dat een predikant anderhalve week lang van de ene kerstviering naar de andere vliegt, waarna hij leeg en 'op' is als de Kerstdagen aanbreken. Ik ben voor soberheid daarin. In mijn eerste gemeente Loon op Zand (1987-1993) hielden we één gezamenlijke avond met alle verenigingen."

Commercie en kerk
„Wat me zorgen baart en pijn doet: Wereld en commercie hebben zich volop meester gemaakt van 25 december. Kerstfeest is in de volle betekenis van het woord populair (volks, plat) geworden. Daarin zie je ook grote wereldgelijkvormigheid in kerkelijke gezinnen.

Het zou zo moeten zijn dat de kerk juist op 25 december een krachtige boodschap niet alleen hoorbaar, maar ook zichtbaar maakt naar de wereld toe, om de wereld te leren verstaan wat Kerst inhoudt. Ook op plaatsen waar nog grote kerkelijke betrokkenheid is, zie je echter de verwording van Kerst.

Straten zijn sprookjesachtig versierd en een goede Kerst lijkt onmogelijk zonder kerstmaaltijden, kerstgebak en een gebraden kalkoen. Het zijn listen van de vorst der duisternis om de vleselijke lusten te bevredigen. Augustinus zegt in zijn Belijdenissen dat men op die manier minder ontvankelijk wordt voor de boodschap van het Woord.

Natuurlijk is het uitstekend om in goede sfeer bij elkaar te zijn als huisgezin. Ik heb er ook geen bezwaar tegen als er iets extra's is, maar heb er wel moeite mee als we met een achterstand van 10 of 15 jaar achter de wereld aanlopen en zo diezelfde trend volgen. Het grote gevaar is dat dit alles de kribbe ontledigt en Kerstfeest meer en meer ontkerstend wordt.

Uit Duitsland en Amerika is het geven van kerstgeschenken overgewaaid. Heel jammer, het heeft totaal niets met Kerst te maken. Als de echte kerstgeest gaat ontbreken, gaat men het zoeken in dat soort dingen. De vraag rondom de geboren Zaligmaker („Wat zal dit Kindeke wezen?") is ook een vraag voor ons.

Wat is het groot als we met Simeon in Hem mogen aanbidden de Borg en Zaligmaker, maar ook de Heerser, de Wereldrichter, de enige Priester, eeuwige Koning en allerhoogste Profeet."

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 13 december 1995

Terdege | 96 Pagina's

Ds. J. Belder: „Kribbe niet losmaken van het kruis

Bekijk de hele uitgave van woensdag 13 december 1995

Terdege | 96 Pagina's