De club van de papegaai

Al vijftien jaar geeft drs. Rijk van de Poll het beleid van de Bond tegen het vloeken inhoud. Van een viering van het derde lustrum is geen sprake. De directeur had liever gezien dat de organisatie, uniek in de wereld, onder zijn bewind overbodig was geworden. Dat is zeker niet het geval. Reden voor de bond om het aantal activiteiten uit te breiden. „Onze doelstelling is smal", bevestigt Van de Poll, „maar je manier om die te verwezenlijken verandert voortdurend. Je zoekt steeds naar nieuwe middelen om de Nederlandse bevolking aan te spreken. Dat houdt het werk afwisselend. Bovendien groeien we de laatste tijd behoorlijk. Het aantal donateurs is in acht jaar verdubbeld, tot bijna 25.000. Dat is voor de medewerkers een belangrijke stimulans. Opvallend is ook dat we tegenwoordig redelijk serieus worden genomen, zelfs door de seculiere media. Dat is vroeger wel anders geweest." De in Veenendaal gevestigde organisatie, die onlangs een splinternieuw kantoor betrok, dankt haar bekendheid vooral aan haar aansprekende posters. De vermanende papegaai ('Word geen naprater!') ontwikkelde zich spontaan tot de mascotte van de bond. Voor specifieke doelgroepen zijn kernachtige slogans bedacht. 'Wie vloekt ontspoort', te vinden op NS-stations. 'Vloeken lucht niet echt op', voor Schiphol. 'Een vloek mist ieder doel', bij sportlocaties, bedacht door christelijke zaalvoetballers in Amsterdam. Ook de jongste sticker is veelzeggend. 'Zeg geen Jezus als Hij je niets zegt'.

Internet
De sportposter werd toegestuurd aan alle Nederlandse voetbalverenigingen. De KNVB was bereid de adressen te leveren. Voor de stationsreclame stapte de bond enkele jaren geleden over op de tekst 'Uw naam worde geheiligd'. Een bewuste keuze, na jaren waarin vooral werd geappelleerd aan algemene fatsoensnormen. „De papegaai spreekt een breder publiek aan, dat is duidelijk", erkent Van de Poll. „Die doen we ook niet weg, maar vanuit onze grondslag willen we daarnaast het getuigende element naar voren brengen. Iedereen die een christelijke opvoeding heeft gehad, hoe summier ook, kent het 'Onze Vader'. Je hoopt dat mensen door zo'n poster aan het denken worden gezet en gaan beseffen Wiens naam ze misbruiken als ze vloeken." Sinds de bond een eigen site op internet heeft, is volgens Jeannette Bunte, medewerkster voorlichting en publiciteit, het nut van de campagnes overduidelijk aangetoond. „In de weken dat we met onze posters op de stations hangen, vliegt het bezoek aan de site omhoog. Een aantal mensen doet er concreet wat mee en stuurt een mailtje met een waarderende opmerking, kritiek, tips, een verzoek om posters of een reactie op de actuele stelling op de site. De laatste was: 'Vloeken is omgekeerd bidden'. Dat levert mail tj es op als: 'Jullie moeten niet alles met het geloof in verband brengen'. Het geeft aan dat ook niet-christenen in onze site geïnteresseerd zijn en de boodschap tot zich nemen."

Onderzoeksrapport
In juni onderzocht het NIPO in opdracht van de  Bond tegen het vloeken '' de houding van de Nederlander ten opzichte van godslastering. In vergelijking met vijfjaar geleden, toen hetzelfde onderzoek werd uitgevoerd, lijkt de weerstand tegen grof taalgebruik toegenomen. Een groot deel van de ondervraagden gaf aan minder te vloeken, er sneller iets van te zeggen en vloeken op tv graag vervangen te zien door een piepje. Ouders zeggen scherper te zijn gaan letten op het taalgebruik van hun kinderen. De naamsbekendheid van de bond steeg van 63 naar 71 procent. Ook de sympathie voor de organisatie is toegenomen. Kenmerkend was de belangstelling voor de persconferentie naar aanleiding van het NIPO-rapport. Alle toonaangevende kranten en omroepen waren  vertegenwoordigd, RTL4 en SBS6 stuurden een camerateam, de VARA wijdde er een praatprogramma aan. De cijfers in het onderzoeksrapport van '95 waren al gunstiger dan de Bond tegen het vloeken had verwacht. Nu vielen ze nog positiever uit. Vreemd is dat de ondervraagden niet merken dat het vloeken in hun omgeving afneemt. Een oorzaak voor deze discrepantie weet Rijk van de Poll niet aan te geven. Wel signaleert hij een zekere verschuiving in ongepast taalgebruik. „Er zijn veel krachttermen uit de Engelse taal bijgekomen, en allerlei ziektes. Die worden door een aantal mensen ook als vloeken ervaren."

Waskracht
Het gaat Jeannette Bunte te ver om te zeggen dat de bond blij is met de uitslag van het onderzoek. „Daarvoor worden we nog te veel geconfronteerd met schokkende zaken. We zien de cijfers meer als een steun in de rug, een aanwijzing dat we dit werk niet voor niets doen. Vooral onder jongeren moet nog veel gebeuren. Die gaan het meest over de schreef. Driekwart van de jeugdige ondervraagden gaf aan al dan niet frequent te vloeken." Het laatste jaarverslag (op de cover een vrouwenmond met parelwitte tanden, waartussen een tandenborstel met het opschrift: clean your speech) biedt onder meer een overzicht van de protesten die de Bond tegen het vloeken vorig jaar liet horen. Niet alleen tegen godslastering, maar ook tegen misbruik van bijbelteksten of bijbelse kernstukken als de zondeval. Het shockerendste feit uit '99 was voor Van de Poll een uitzending van het VPROprogramma Waskracht, waarin programmamaker Muntz doorlopend de spot dreef met God, Christus, de Bijbel en het gebed. Hij liet een Amerikaanse televisiedominee zelfs een vloek uitspreken onder het voorwendsel dat het een Nederlandse lofprijzing van God was.

Heilige verontwaardiging
Bunte beseft dat medewerkers van de bond er niet aan ontkomen kennis te nemen van godslasterlijke uitingen in de media, om gericht kritiek te uiten. Tegelijk ervaart ze het als de bezwaarlijkste kant van haar werk. „Ik was hier nog geen week, toen we een video van de uitzending van Waskracht toegestuurd kregen. Het kostte me heel veel moeite om daar met enige afstand naar te kijken. Hoe haalt iemand het in zijn hoofd om zo met God, met Christus en het christelijk geloof om te gaan? Ik was er sprakeloos van." Van de Poll bespeurt bij zichzelf geen afstomping. „Zoiets gaat elke keer dwars door je ziel. Daar staat tegenover dat wij in ieder geval de mogelijkheid hebben er iets tegen te doen. Dat probeer ik altijd in het oog te houden. Het zien van zo'n uitzending roept een heilige verontwaardiging op, het bewustzijn dat we zoiets niet stilzwijgend mogen laten passeren. Er ligt een taak van Godswege om protest aan te tekenen tegen de lastering van Zijn naam." Dat besef begint ook in de achterban door te breken. In 1991 werd een eerste regionale werkgroep opgericht. Inmiddels telt de organisatie 35 werkgroepen, die in hun eigen regio folders uitdelen, affiches plaatsen, donateurs werven en zo nodig protestbrieven schrijven. Bemoedigend is voor Van de Poll dat het voornamelijk jongeren zijn die zich hiervoor inzetten.

Godslastering 
De Bond tegen het vloeken heeft niet de illusie met zijn overzicht van '! protesten een compleet en representatief beeld te geven van wat in Nederland plaatsvindt aan godslastering. „Vooral in de subculturen gebeuren dingen waarvan je je nauwelijks kunt voorstellen dat ze voorkomen." Onder de brieven die het achterliggende jaar vanuit Veenendaal werden verstuurd, was er een gericht aan minister Herfkens van ontwikkelingssamenwerking, vanwege het gebruik van de naam Jezus als stopwoord, in interviews. Een reactie van de bewindsvrouwe bleef uit. Het overgrote deel van bijbelgetrouw Nederland lijkt zich volgens Van de Poll te hebben neergelegd bij het feit dat godslastering aan de orde van de dag is. „Het zijn maar enkelingen die ons bellen of er zelf achteraan gaan wanneer ze met blasfemie worden geconfronteerd. De meesten hebben de indruk dat het geen zin heeft." Dat laatste ontkent de directeur van de Bond tegen het vloeken met klem. De afgelopen twee jaar zag de bond zich niet genoodzaakt een klacht in te dienen bij de Reclame Code Commissie. De driejaar ervoor wel. „Vrijwel alle klachten die we toen hebben ingediend, zijn gehonoreerd. Het lijkt erop dat de reclamewereld nu wat beter oplet. Onze ervaring is dat kritiek op uitglijders in de reclamesfeer bijna altijd een positief effect heeft. Vorig jaar bracht Albert Heijn op Goede Vrijdag een advertentie met de tekst: 'Geen wonder dat u opstaat' bij een afbeelding van een overvloedige paasmaaltijd. Verschillende mensen uit onze achterban belden, vanwege de link die daarin werd gelegd met de opstanding. Jeannette heeft contact opgenomen met Albert Heijn en kreeg direct een positief antwoord. Er waren meer klachten binnengekomen. De volgende morgen was de advertentie al aangepast."

Bevoogding
Van de Poll heeft de indruk dat ook de media gevoeliger zijn geworden voor  kritiek op dit punt. De algemene regel is dat medewerkers in hun artikelen of uitzendingen niet vloeken. Over het opnemen van krachttermen of blasfemische uitlatingen door geïnterviewden wordt verschillend gedacht. De meeste kranten beschouwen het weglaten daarvan als bevoogding, al signaleert de directeur van de Bond tegen het vloeken bij Trouw een ontwikkeling ten goede. „De huidige hoofdredacteur wijst niet alleen het opnemen van vloeken af, maar ook het gebruik van woorden die daarvan zijn afgeleid. Zelfs de VPRO begint beschaving te tonen. Een donateur die de omroep een brief stuurde naar aanleiding van een vloekende radiopresentator, kreeg een positief briefje terug. Dezelfde presentator bood zijn excuses aan, toen hij tijdens een interview kort daarop de naam van Jezus zinloos gebruikte. Hij gaf daarbij aan dat de Bond tegen het vloeken hem erop gewezen had dat Jezus geen stopwoord is, maar de naam van Gods Zoon." Van de Poll vindt het te voorbarig om over een keer ten goede te spreken. „Ineens duikt er weer een columnist op die de verschrikkelijkste dingen over God en Christus schrijft. Dat kan elk moment gebeuren. Bij de VPRO leek het ook wat beter te gaan, tot je ineens wordt geconfronteerd met zo'n uitzending van Waskracht."

Scholenwerker
Het opnieuw door het NIPO-onderzoek bevestigde feit dat godslastering vooral onder de jeugd plaatsvindt, bracht de Bond tegen het vloeken tot de keuze de activiteiten vooral in die richting uit te bouwen. Voor zowel de basisschool als het voortgezet onderwijs zijn leskranten en spreekbeurtpakketten ontwikkeld. Binnenkort wordt een scholenwerker aangesteld. De meeste aanvragen voor gastlessen komen uit het protestantschristelijk onderwijs. Incidenteel neemt een openbare school contact op met Veenendaal. Het reformatorisch onderwijs beoordeelt de activiteiten van de bond welwillend, maar een groei van de betrokkenheid zou volgens Van de Poll geen kwaad kunnen. Te meer daar uit enquêtes blijkt dat ook een flink deel van de reformatorische jeugd vloekt. Voor Jeannette Bunte, zelf oud-leerlinge van een reformatorische school, geeft het aan hoezeer het kwaad in de samenleving verspreid is. „Bij presentaties of gastlessen spoor ik mensen aan er iets van te zeggen. Velen zijn bang voor de reactie daarop. Dat is ook logisch. Het vraagt moed, omdat je ermee uitkomt voor Gods naam. Dat hoeft overigens niet per se op hetzelfde moment te gebeuren, maar als zich een gelegenheid voordoet, moetje die niet ongebruikt laten. Als je beseft wat vloeken inhoudt, is acceptatie onmogelijk."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen