Begrotingsperikelen

Tijdens het debat over de Voorjaarsnota, op de valreep van het kamerreces, maakte het kabinet een slechte beurt. De uitgaven op de Rijksbegroting voor het lopende jaar (1987) zullen naar het zich nu laat aanzien met bijna drie miljard gulden worden overschreden. Daar staat weliswaar een meevaller tegenover zodat per saldo de normale begrotingsuitvoering leidt tot een budgettaire verslechtering van 1717 miljoen.

VOORJAARSNOTA

De Voorjaarsnota geeft, ingevolge artikel 14 van de Comptabiliteitswet 1976, een overzicht van de actuele inzichten betreffende de uitvoering van de Rijksbegroting 1987. In deze nota zijn de inzichten mede gebaseerd op de macro-economische vooruitzichten over 1987 zoals die in een eerder stadium reeds in het Centraal Economische Plan 1987 zijn gepresenteerd. De Voorjaarsnota is politiek gezien een tussentijdse evaluatie van de toestand van de Rijksfinanciën ter voorbereiding op de begroting voor het volgende jaar.

BEGROTINGSDISCIPLINE

De minister van Financiën geeft met zoveel woorden toe dat er nog steeds sprake is van onvoldoende begrotingsdiscipline. Met name de beruchte overschrijding op het begrotingshoofdstuk voor Onderwijs en Wetenschappen heeft aanleiding gegeven tot de vraag of reeds in 1987 compensatie zou moeten plaatsvinden. Hiervan is echter afgezien omdat de „normale" begrotingsvoorbereiding voor 1988 in het gedrang zou komen indien een extra bezuinigingsronde zou worden ingelast. Ook zou er in dat geval weinig van het zomerreces zijn overgebleven.

BEGROTINGSTECHNIEK

Begrotingstechniek is in de sfeer van de overheid iets geheel anders dan bijvoorbeeld in het bedrijfsleven. De Rijksbegroting is immers niet gebaseerd op bedrijfseconomische uit­ gangspunten. Rijksbegroting is opgedeeld in een aantal hoofdstukken, die elk weer onderverdeeld zijn in artikelen. De Rijksbegroting is immers een wet: de overheid kan slechts uitgaven doen en ontvangsten (doen) innen op een wettelijke basis. Per artikel staat vervolgens vermeld welke uitgaven mogen worden gedaan. Het probleem daarbij is echter dat niet duidelijk is aangegeven waar de te besteden gelden aan uitgegeven worden, wel is gespecificeerd waaraan de gelden worden besteed, de z.g. kostendragers (personele lasten, huisvesting, subsidies e.d.). Inzicht in en controle op de uitgaven wordt dus bemoeilijkt door de wijze van begroten. Dat er zelfs vakministers zijn die blijk geven van het feit de fijne kneepjes van het begrotingsvak niet onder de knie te hebben (Deetman), geeft wel aan dat de begrotingstechniek een vak apart is.

„FACT-FINDING"

Met een zeker sarcasme vermeldden de kranten van de afgelopen week dat de kamerleden terug moesten naar de schoolbanken in verband met wat werd genoemd een cursus begrotingstechniek. Dit is niet geheel juist. Waar het om gaat is dat kamerleden (en fractiemedewerkers) bijgeschoold worden in het lezen van de Rijksbegroting. Het specifieke doel is dat de vaardigheden in het opsporen van relevante „begrotingsfeiten", de zogeheten „fact-finding". Het gaat daarbij om het lezen tussen de regels door, het doornemen van accountantsrapporten van de departementen, teneinde een beter zicht te krijgen op wat nu werkelijk is uitgegeven aan de talrijke, veelal door elkaar heenlopende beleidsdoelen. Een dergelijke cursus is geen overbodige luxe gezien de complexe opzet van de overheidsadministratie in het algemeen en de Rijksbegroting in het bijzonder. Aangezien de meeste departementen soms jarenlang achterlopen voor wat betreft de formeel benodigde accountantsverklaring per begrotingsjaar zal het nog wel enkele jaren duren voordat het parlement werkelijk op een effectieve wijze haar controlerecht kan doen gelden. Daar komt nog bij dat de Tweede Kamer nauwelijks geïnteresseerd is in begrotingsoverschrijdingen die zich een jaar of langer geleden hebben voorgedaan. Daar is immers toch geen eer meer aan te behalen. Hier wreekt zich het korte termijn geheugen van de politici.

BEGROTINGSPLAATJE 1988

Over de begroting voor 1988 valt nog weinig met zekerheid te zeggen. Wel is ongeveer duidelijk dat extra bezuinigingen ter grootte van plusminus 2, 5 miljard noodzakelijk zijn. De precieze invuUing daarvan zal op prinsjesdag bekend worden gemaakt, maar de verwachting is dat met name Onderwijs en Wetenschappen en Volkshuisvesting zullen worden gekort. Ook zal het financieringstekort groter uitvallen dan volgens het tijdpad in het regeeraccoord is afgesproken. Meer bezuinigingen lijken echter poHtiek niet haalbaar. Het kabinet Lubbers kiest er blijkbaar meer voor de kabinetsperiode uit te zitten dan het „karwei" af te maken.

MACRO-ECONOMISCHE EFFECTEN

Een onzekere factor vormt de ontwikkeling van de wereldeconomie, waar Nederland voor het overgrote deel afhankelijk van is. De groei van de wereldeconomie zal zich waarschijnlijk voortzetten, zij het in een vrij laag tempo. Deze groei, meer in het bijzonder het Nederlandse aandeel daarin, zal waarschijnlijk te laag uitvallen om de negatieve gevolgen van de bezuinigingen op te vangen. Indien we ons realiseren dat de collectieve lastendruk ook dit jaar niet onaanzienlijk zal stijgen, resulteert per saldo een verslechtering van de Nederlandse exportpositie en zoals bekend is dat nu juist de sector die als de motor van onze economie wordt gezien.

Drs. F. W. den Boef

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen