Ken jij de enige troost waarvan de Catechismus spreekt?

We hebben een aantal vragen voorgelegd aan ds. B. van der Heiden, predikant te Hardinxveld-Giessendam. Wie dominee Van der Heiden kent, weet dat hij 'dat gulden boekske', zoals de Catechismus wel genoemd wordt, erg waardeert. De catechismusprediking heeft de liefde van zijn hart. Het was hem niet te veel om in de week voor de biddag, toen hij enkele dagen in Enter verbleef, op onze vragen in te gaan.

De Heidelbergse Catechismus is een leer-en troostboek voor de gemeente des Heeren. In de Catechismus worden niet alleen de bijbelse waarheden beleden, maar ze laat ons ook zien hoe deze waarheden in de harten van Gods kinderen ondervonden en geleerd worden. En hoe de christen te staan heeft in deze wereld. Daarom blijft ze zo aktueel. Het is het waardevolle van de Catechismus dat er iemand aan het woord is die weet wat hij belijdt. De mens is er in heel zijn bestaan bij betrokken.

Dominee, wat is de bedoeling geweest van de opstellers van de Heidelbergse Catechismus?

Mag ik daarvoor citeren uit de voorrede van de Catechismus? Heel treffend is wat de keurvorst Frederik III schreef in het voorwoord: 'Nu zal het uw plicht zijn, predikanten en schoolmeesters, terwille van Gods eer en onze zaligheid, niet alleen voor uw zielen, maar ook voor hen die aan onze en uw zorg zijn aanbevolen, deze Catechismus met een genegen hart aan te nemen, deze aan de kinderen, zowel in de scholen als in de gemeenten, voor te stellen, zodat ze in hun leven en daden leren gewennen, deze een weinig tot uitdrukking te brengen.' Het ging de keurvorst om de praktijk van de godzaligheid. Door de Catechismus zou de leer van de Reformatie ingescherpt worden bij de kinderen en jonge mensen. Dat zou ook in hun levenswandel tot uiting moeten komen. En daar gaat het vandaag nog om!

De Heidelbergse Catechismus is een van onze belijdenisgeschriften. Jongeren krijgen vandaag nog weieens te horen dat wij de Catechismus te hoog stellen. Boven Gods Woord. Hoe ziet u dat?

Laat ik voorop stellen dat alleen de Schrift goddelijk gezag heeft. De belijdenisgeschriften hebben kerkelijk gezag. Maar we moeten anderzijds niet vergeten dat de Catechismus van woord tot woord uit de Schrift genomen is. Meer dan zevenhonderd verwijsplaatsen naar de Schrift spreken in dit opzicht voor zich. Maar ze is de Schrift Zelf niet. De Schrift is geïnspireerd, de catechismus niet, hoewel de opstellers op een bijzondere wijze door de Heilige Geest zijn verlicht.

Wat is de grote waarde van de Catechismus vandaag?

Allereerst zou ik willen opmerken dat in de Catechismus de volle raad Gods tot verlossing van verloren zondaren nadrukkelijk aan de orde komt. Tevens getuigt de levende Kerk des Heeren van het wonder van zalig worden en langs welke weg ze deze mocht ontvangen. Maar ook voor de hedendaagse vragen en problemen heeft de Catechismus een boodschap. Ik denk met name aan de behandeling van de Tien Geboden. Hoe helder wordt er gesproken over het Koninkrijk Gods, over de Drieëenheid, de sakramenten met name de kinderdoop. Nee, het zou een ramp zijn als we onze Heidelbergse Catechismus niet hadden. Ze is mij lief en de prediking eruit vind ik heel waardevol.

Wie worden er in de Catechismus aangesproken?

Ik zou de vraag liever iets persoonlijker willen maken: word jij er in aangesproken? En als dat niet het geval is: hoe komt dat dan? Ben je al om geestelijk onderwijs verlegen? Voor bekeerden en onbekeerden blijft het gebed nodig: 'Heer', ai maak mij Uwe wegen door Uw Woord en Geest bekend', 't Gaat in de Catechismusprediking om de praktijk van het geestelijk leven. Zou je daarin geen belang stellen? Ook jij moet het leven door en eenmaal uit. Ken jij de enige troost waarvan de Catechismus spreekt?

Je hoort weieens dat jongeren de Catechismuspreek moeilijk vinden en nogal leerstellig. Kunt u deze reakties plaatsen? Wat zou er aan te doen zijn?

Dat kan zowel aan de prediker als aan de jongeren liggen.

Voortdurend probeer ik bij de voorbereiding de hele gemeente voor ogen te houden. Daarbij moet ik me ook afvragen waarom en in welk verband de vragen en antwoorden staan. Het gaat immers niet slechts om dogmatische vragen, maar het zijn hartevragen. Tot jongeren die de Catechismusprediking (te) moeilijk of (te) leerstellig vinden, zou ik willen zeggen: bereid je er op voor door van te voren eens de zondag die aan de beurt is door te lezen. Lees eens een verklaring van die zondag. Misschien kun je ook een dagboek gebruiken dat de Catechismus behandelt. Bovenal is het nodig voor de kerkgang je knieën te buigen om de zegen van de Heere af te smeken. Die is onmisbaar!

De eerste druk van de Heidelbergse Catechismus verscheen in januari 1563. Reeds in datzelfde jaar kwam er een Nederlandse vertaling van de hand van Petrus Datheen. Op het Convent van Wezel in 1568 werd over de wenselijkheid van het gebruik van de Catechismus gesproken. Op de synoden van Embden (1571), Dordrecht (1574 en 1578), Middelburg (1581) en 's-Gravenhage (1586) werd besloten tot gebruik in de kerken en scholen. Op de synode van Dordrecht (1618-1619) werd besloten: „De dienaars zullen alomme des Zondags ordinaarlijk in de namiddagsche predikatiën, de somma der Christelijke leer, in de Catechismus, die tegenwoordig in de Nederlandsche kerken aangenomen is, vervat, kortelijk uitleggen". Zo werd de Catechismus een belijdenisgeschrift dat de 'eenheid' der kerken moest bewaren, én zij werd het leerboek voor kerk en school.

Kunt u iets zeggen over de opbouw van de Catechismus? Waarom is gekozen voor de drieslag ellende, verlossing en dankbaarheid?

Om een antwoord op deze vraag te geven, kan ik het beste Ursinus, een van de opstellers zelf, aan het woord laten. In zijn 'Schatboek' schrijft hij dat 'de kennis der ellende nodig is, niet dat ze van haarzelf ons trooste, of een deel der troost zij, want vanzelfs vervaart en verslaat ze ons meer dan ze ons troost, maar omdat ze in ons verwekt een begeerte om verlost en vertroost te worden'. Dat is een moeilijke zin. Maar Ursinus geeft ermee aan dat ellende, verlossing en vertroosting (dankbaarheid) een bijbelse orde is in de weg van de bekering.

Wat vindt u het belangrijkste stuk der ellende? in het

Ellende wijst eigenlijk op uit-landig zijn. Door de zonde kennen en vrezen wij de Heere niet meer. In het doopsformulier lezen we dat we vanwege de zonde nu kinderen des toorns zijn. Dat is de diepe werkelijkheid van ons leven. Wie dat gaat beleven, gaat behoefte krijgen aan verlossing. Wat een ontdekking is het als de Heilige Geest ons leert dat wij onszelf in deze diepe ellendestaat hebben gebracht! Dan houdt praten over onze ellende op, maar wordt er een roepen om verlossing geboren.

Gaat in de persoonlijke beleving de kennis van de ellende altijd vooraf aan de kennis van verlossing en dankbaarheid?

Ik wil allereerst bij deze vraag opmerken dat de ware christen nooit in het stuk van de ellende of de verlossing is uitgeleerd. Nooit kan iemand zeggen: „Nu heb ik voldoende zonekennis. Nu ligt dat gedeelte achter mij". Paulus spreekt in het leven van de heiligmaking over: „Ik ellendig mens". De klacht over het zondig bestaan blijft.

Anderzijds meen ik dat in de Catechismus een bijbelse orde aangegeven wordt. Waarom zou ik verlossing wensen, als ik niet weet een gevangene te zijn? Waarom zou ik genezing wensen, als ik me niet ziek voel? Waarom zou ik Christus nodig hebben, als ik mij geen verlorene weeten gevoel?

Er zijn mensen die worstelen met de vraag of er wel sprake is van voldoende zondekennis in hun leven. Kan dat? Wat zegt de Schrift daarover?

Als de Heilige Geest in ons leven zaligmakend gaat werken, overtuigt Hij ons van zonde, gerechtigheid en oordeel. Een zeker godgeleerde, ik meen dat het Owen was, zegt dat dit het voorname werk des Geestes is. Maar de Geest is een wijs Pedagoog. Alles wordt niet in een ogenblik geleerd. Ik wil ook wijzen op de aard, het karakter van de zondekennis.

Niet alle zondekennis drijft uit naar de Heere. We zien de voorbeelden: Ezau, Saul, judas. De ware overtuiging brengt aan Gods voeten met de belijdenis: „Ik heb tegen U gezondigd". Dat brengt ware droefheid met zich mee. Wie er achter komt tegen een heilig, rechtvaardig, maar ook zulk een goeddoend God gezondigd te hebben, kan niet laag genoeg bukken. Die is altijd bevreesd dat zijn zondekennis nog te oppervlakkig is. Maar zo iemand gaat ook de diepe noodzaak van de verlossing in Christus nodig krijgen.

In het tweede stuk wordt gesproken over de verlossing. Kunt u zeggen hoe dat gebeurt?

Dat is heel moeilijk onder woorden te brengen. Wie kan verwoorden als de Heilige Geest in de nood van het leven het oog opent voor Hem Die in de wereld gekomen is om zondaren zalig te maken en bij Wie nu zulk een zondaar welkom is? Welk een gezegende verandering breekt er aan als het verslagen zondaarshart Christus' stem mag horen: „Zie hier ben Ik, zie hier ben IK". Dan verandert de nacht in een blijde dag. Dan wordt te midden van de dood het leven ervaren. Dan verandert de zieledroefheid in een hemelse blijdschap en wordt het hart met een onuitsprekelijke liefdesband aan Christus verbonden. Dan wordt het beginsel van de eeuwige vreugde gesmaakt en wordt iets ervaren van de hemel. Dan verstaan we iets van het wonder: „Deze ontvangt zondaars en eet met hen". Wees om deze gezegende ontmoeting toch veel verlegen! Dan gaan we pas echt léven! Van dat wonder spreekt de Catechismus in zondag 7.

Het laatste stuk spreekt over de dankbaarheid. Hoe krijgt de dankbaarheid gestalte in het leven van Gods kinderen?

In het leven van de dankbaarheid leidt het gebod des Heeren om voor Hem te leven en onze naaste voor Christus te winnen tot het gebed, zoals we dat lezen in Psalm 119:4 en 5 'HEERE! Gij hebt geboden dat men Uw bevelen zeer bewaren zal. Och, dat mijn wegen gericht werden om Uw inzettingen te bewaren', juist in het leven van de heiligmaking leert de christen wie hij is en blijft. Lees maar eens de antwoorden van de zondagen 47-52 die handelen over het Onze Vader door. Daar is iemand aan het woord die het wonder van de vergeving van de zonden heeft mogen smaken en zich toch arme zondaar noemt.

De Heidelbergse Catechismus is ook een troostboek. Welke troost vinden Gods kinderen er in?

Dat de Heere zo getrouw als sterk is en dat Hij niet zal laten varen wat Zijn hand begon. De Catechismus is opgesteld in een tijd van vervolging. Maar de opstellers mochten door het geloof belijden: „Hij zal mij met alle nooddruft des lichaams en der ziel verzorgen, en ook al het kwaad dat Hij mij in dit jammerdal toeschikt, mij ten beste keren, dewijl Hij zulks doen kan als een almachtig God en ook doen wil als een getrouw Vader". Dat is ook het uitzicht en troost voor Gods kinderen in deze tijd!

In zondag 7 wordt over de enige troost gesproken. Wat zou u uit het antwoord van zondag 7 willen onderstrepen?

Dat is een moeilijke vraag! Als het oog des geloofs op de Heere gericht is en het hart met liefde tot Hem vervuld, zou je onder bijna elk woord wel een dikke streep willen zetten.

Het gaat om het werk van de drieënige God dat uitgewerkt wordt in het hart van een verloren zondaar. Is dat geen eeuwig wonder? Rijker weten-

schap is er niet! Maar deze zalige wetenschap maakt niet groot, maar klein. Het doet met Petrus zeggen: „U dan die gelooft, is Hij dierbaar". Spreken over de inhoud van zondag 1 vanuit de beleving doet slechts verwonderen en aanbidden. Woorden schieten dan tekort.

Wat denkt u van de woorden van Kohlbrugge: „ De Heidelberger, de eenvoudige Hiederberger, houd daaraan vast kinderen "?

Ik zeg het Kohlbrugge graag na, hoewel ik me op geen enkele wijze met Kohlbrugge durf vergelijken. Maar door genade mag ik zeggen dat de Heidelberger mij zeer lief geworden is. Als we deze verliezen, zal het tot grote geestelijke schade zijn. Helaas moeten we vrezen dat onder invloed van de sekularisatie, de vermindering van de kennis en de beoefening van het geestelijk leven en de moderne theologische opvattingen ons volk steeds verder vervreemdt van dit reformatorisch erfgoed. Geregelde Catechismusprediking werkt vormend en opbouwend in het midden van de gemeente.

Dominee, we ronden hiermee het gesprek af. We willen u hartelijk dankzeggen voor uw medewerking aan ons blad. Ongetwijfeld heeft u nog een slotopmerking voor onze jongeren.

ja, ik doe een klemmende oproep aan onze jongeren veel met de bestudering van de Catechismus bezig te zijn. Ik zou tegen ze willen zeggen: vergeet niet dat de Catechismus de weg aanwijst waardoor de Heere Zich openbaart in verloren zondaarsharten. Hier lezen we van een rijke Christus en een arme zondaar, maar ook hoe die twee tot elkaar worden gebracht. Maar doe dat onderzoeken dan biddend. En Hij heeft beloofd: Opent uwe mond; Eist van Mij vrijmoedig Op Mijn trouwverbond; Al wat u ontbreekt Schenk Ik, zo gij 't smeekt, Mild en overvloedig.

Woerden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen