Gaia in plaats van God als schepper van leven

In kinderboekjes wordt de maan of de zon wel eens afgebeeld met een gezicht. Ik ben echter nog nooit een aardbol tegengekomen die menselijke trekjes vertoonde. Nu kan dat ook moeilijk, omdat onze planeet nu eenmaal niet als bol te zien is door een aardbewoner. Dat "voorrecht" is voorbehouden aan een handjevol astronauten. Des te opvallender dat juist een oudmedewerker van de NASA met een bijzondere theorie over "Moeder Aarde" op de proppen komt. James E. Lovelock is een onafhankelijke wetenschappelijk onderzoeker, die heeft meegewerkt aan het Amerikaanse ruimtevaartprogramma. Hij beschouwt de aarde als een levend mechanisme dat in staat is zichzelf in evenwicht te houden. Onze planeet is geschikt gemaakt voor het leven door Moeder Aarde zelf. In 1979 publiceerde hij een boek: "Gaia - de natuur als organisme". Gaia is het Griekse woord voor aarde. De oude Grieken beschouwden onze planeet als een godin. In het voorwoord van zijn boek bouwt Lovelock een stuk onzekerheid in: ,,Maar als Gaia inderdaad bestaat, kunnen we wel eens tot de ontdekking komen dat we met alle levende dingen samen deel uitmaken van en deelhebben aan een reusachtig levend wezen dat in haar totaliteit over het vermogen beschikt om te zorgen dat onze planeet een geschikte en behaaglijke omgeving blijft waarin zich leven kan ontplooien." Zo lang hij niet kan bewijzen dat zijn theorie klopt moet hij als wetenschapper wel een slag om zijn arm houden. Maar de evolutietheorie is ook nooit wetenschappelijk bewezen en toch tot "leer" verheven.

Grasduinen
Het blad Grasduinen, dat tien jaar bestaat, laat in het jubileumnummer (september 1989) Lovelock uitgebreid aan het woord. Wie het blad kent zal beamen dat daarin vaak de schoonheid van de natuur benadrukt wordt. Ook de wonderlijke wijze waarop processen zich afspelen in de planten- en dierenwereld krijgt ruime aandacht. Soms klinkt daarin een onverholen bewondering door. Maar voor wie of wat? Voor Moeder Natuur? Of voor Gaia, Moeder Aarde? Wie niet wil erkennen dat er een almachtige Schepper van hemel en aarde is, maar toch versteld staat van de wonderen der natuur, zal zijn bewondering ergens op moeten projecteren. Nee, Gaia wordt geen god genoemd, maar wat is zij anders dan een menselijk surrogaat voor de Schepper?

Gaia of God?
Het verhaal in Grasduinen begint met de filosofieën van de Russische astronaut Joeri Glazkow: ,,De natuur is grenzeloos goed voor ons geweest door het mensdom te helpen verschijnen, opstaan en sterker worden. Ze heeft ons vrijgevig alles geschonken wat ze in die miljarden jaren van onbezielde ontwikkeling heeft vergaard. We zijn sterk en machtig geworden, maar hoe hebben we die goedheid beantwoord?" Grasduinen-redacteur Tom van Ewijk gaat dan verder: , ,Met deze vraag zit de mens tegen het eind van de twintigste eeuw duidelijk in zijn maag. (...) Daar komt nog bij, dat ondanks al zijn wetenschappen en technieken de mens er nog steeds niet achter is, hoe de natuur, of beter de Aarde met al haar eigenschappen, werkzaam is. Wel begint het tot hem door te dringen, dat de Aarde over krachten beschikt die zijn menselijke krachten èn gedachten te boven gaan. (...) Die nieuwe visie is er. Nog niet compleet, nog niet volslagen helder, nog niet kant en klaar om onze mentaliteit, met inbegrip van onze dankbaarheid, jegens de Aarde om te buigen." Aldus Tom van Ewijk. De natuur is grenzeloos goed geweest voor de mensheid, ze heeft ons heel veel geschonken, de Aarde (met een hoofdletter!) beschikt over krachten die onze gedachten te boven gaan, we moeten dankbaar zijnjegens de Aarde... Gaia in plaats van God.

Geen toeval
Lovelock kan zich eigenlijk nauwelijks voorstellen dat er drie en half miljard jaar geleden spontaan leven zou zijn ontstaan:,,Het ontstaan van het leven was dus een vrijwel volslagen onwaarschijnlijke gebeurtenis met een vrijwel oneindig groot aantal gelegenheden om zich te voltrekken. Dat heeft het dan ook gedaan." In zulke kronkels moet de wetenschap zich wringen om een verklaring te vinden waarbij met een scheppende God geen rekening hoeft te worden gehouden. ,, Het klimaat en de chemische eigenschappen van de aarde lijken zowel op dit moment als gedurende haar hele geschiedenis steeds optimaal te zijn geweest voor het leven. Dat dit bij toeval zou zijn gebeurd is even onwaarschijnlijk als dat iemand op het spitsuur in een drukke stad geblinddoekt achter het stuur van een auto kruipt en het er zonder kleerscheuren vanaf brengt." Geen toeval dus, maar wat dan wel? Gaia "bestuurde" het hele proces, aldus Lovelock. Gaia is niet zozeer de aarde als bol, als materie, maar de Gaia-theoric gaat ervan uit dat alles, zichtbaar en onzichtbaar, met alles samenhangt. Het is niet zo moeilijk om hier een van de principes van de New-Agebeweging te ontdekken.

Milieubeleidsplan
Dr. ir. Kees Zoeteman is plaatsvervangend directeur milieuzaken van het ministerie van VROM. Hij is mede-auteur van het rapport ' 'Zorgen voor morgen" en had een belangrijk aandeel in het opstellen van het Nationaal Milieubeleidsplan. Hij schreef ook een boek: "Gaiasofie". Daarin komt hij tot de conclusie dat de aarde een levend wezen is, gevormd en in stand gehouden door de geestelijke wereld, een levend wezen met een stofwisselingssysteem, een ritmesysteem en een zenuwzintuigsysteem. Wordt met de aarde niet op de juiste wijze omgegaan, dan wordt ze ziek, aldus deze topman van ons milieuministerie. In het oude Athene zal er voor de godin Gaia ongetwijfeld een heiligdom geweest zijn. Paulus trof in die stad ook een altaar aan voor de onbekende God. Hij gaat de Atheners vertellen wie die God is. Die allen het leven, en de adem en alle dingen geeft (Hand. 17). De moderne mens denkt God niet nodig te hebben; hij "gelooft" nog liever in Gaia. Maar zolang een degelijk "kerkmens" in zichzelf gelooft, denkt hij in wezen hetzelfde. Hij dient een onbekende God. 1

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen