Twee “Prekenboeken”

Predikant in de praktijk
In “Predikant in de praktijk” komen negentien predikanten uit zes kerkgenootschappen aan het woord. Het boek sluit af met een inhoudelijke reflectie op de reactie van de predikanten door Henk van der Meulen, tot 2015 docent Praktische Theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit. Verder werkten de volgende predikanten mee: Richtsje Abma (PKN, Huizen), Bert Altena (PKN, Assen), Karin van den Broeke (PKN, synodepreses), Jos Douma (GKv, Zwolle-centrum), Kees van Dusseldorp (GKv, Schildwolde), Hilbrand van Eeken (CGK, Delft), Bert Karel Foppen (PKN, Gorinchem), Jantine van Iersel-Veenhof (Protestantse Gemeente, Watering), Mirjam Kollenstaart-Muis (PKN, Ottoland), Reinier van Kooten (HHK, Apeldoorn), René van Loon (PKN, Rotterdam-Centrum), Hendrik Mosterd (Hervormde Gemeente, Langerak), René van der Rijst (PKN, Haarlem-Noord/ Spaarndam), Hester Smits (PKN, Wognum), Willem Smouter (NGK, Apeldoorn), Ilonka Terlouw (Protestantse Gemeente, Tollebeek), Frans Willem Verbaas (PKN, Heusden) en Jan Wolsheimer (CAMA-gemeente, Woerden). De (eind)redactie van het boek lag in handen van ds. Arjen Berensen (PKN, Nieuw-Vennep).
Het in dit boek gehanteerde recept is dat aan de geïnterviewde predikanten verschillende vragen voorgelegd worden over alles wat met de preekvoorbereiding en het preken te maken heeft. Daarbij kan gedacht worden aan vragen als: “Hoe zou u uw visie op de preek willen omschrijven, welk woord vat die visie voor u het beste samen en welke ambtskleding verbeeldt die visie?”. Maar we komen ook vragen tegen als: “Ligt u wel eens wakker in de nachten van zaterdag op zondag of van zondag op maandag, waarom?”.
Het boeiende van de opzet is dat je als lezer over de schouder mee mag kijken en er in de studeerkamer, maar ook op de fiets, bij mag zijn als de prediker met de voorbereiding van de preek van komende zondag bezig is. Opvallend is dat ik bij geen van de voorgangers geproefd heb dat het maken en houden van een preek een soort routineklus wordt. Het doet goed om te lezen dat de meeste predikers het preken ook zien als verkondiging van Gods goede boodschap. Toegegeven, dat gebeurt op een wijze en in bewoordingen die bij de persoon van de prediker passen. En de ene stijl zal daarin meer aanspreken dan de andere. Overheersend is de eerbied voor het Woord van God en de spannende vraag of en zo ja hoe dat Woord anno 2016 in de harten van mensen doorwerkt.
Het meekijken over de schouders van de predikers maakt hen tot kwetsbare mensen. De bijdragen komen als eerlijk en oprecht over en laten zien dat het verkondingen van Gods Woord een gave, maar ook een opgave is. Iedereen die vanuit de kerkbank een oordeel velt over de kwaliteit van de gehoorde preek, zou ik willen uitnodigen een blik in dit boek te werpen, of sterker nog, er een aantal hoofdstukken uit te lezen. Dat kan een reinigende werking hebben. Waarbij het een uitdaging is niet eerst te kijken wie iets zegt (mannelijk of vrouwelijk, lichter of zwaarder, meer of minder (christelijk) gereformeerd, maar wat er gezegd wordt. Voor iedereen die op de kansel worstelt met de vraag of de preekvoorbereiding wel van het juiste niveau is en met die vraag de gemeente niet in kan of de consistorie niet in durft, kan stimulerend zijn van dit boek kennis te nemen.

Separerende prediking
De schrijver van het tweede boek is predikant binnen de Gereformeerde Gemeenten en sinds 1980 als docent aan de Theologisch School van dit kerkverband verbonden. Zoals in het voorwoord vermeld, schreef hij het boek uit zorg over de prediking binnen de gereformeerde gezindte. Het heeft er veel van weg dat de prediking binnen bepaalde sectoren van de gereformeerde gezindte haar separerend karakter verliest, met als grondoorzaak een bepaalde visie op de gemeente. Zonder dat het helder wordt of de schrijver ook de prediking onder ons voor ogen heeft is het wijs van een dergelijke zorg oprecht kennis te nemen.
Na deze wat sombere inleiding, verraste het mij dat de eerste helft van het boek, betrokken aan de ene kant en nuchter aan de andere kant, ingaat op de vraag hoe de preek voorbereid moet worden. Bij de tekstkeuze krijgt de prediker bijvoorbeeld het advies “van tijd tot tijd eens kritisch na te gaan of hij bij zijn tekstkeuze wel recht doet aan de veelvuldige rijkdom van het Woord van God”. En bij het indelen van de preek wordt opgeroepen “ons niet te buiten te gaan aan gezwollen taalgebruik”. Als het op de voordracht aankomt “moeten we de indruk van een standbeeld én dat van een molen in volle wind vermijden”.
In de tweede helft van het boek komt de schrijver tot de kern. Dat is het verdwijnen van de separerende prediking. Daarmee wordt bedoeld de prediking die onderscheidend is en ingaat op het verschil tussen ongeloof en geloof, onbekeerd en bekeerd. In dit deel van het boek citeert de schrijver veelvuldig uit de Gereformeerde Homiletiek van prof. T Hoekstra, in het begin van de 20ste eeuw hoogleraar aan de Theologische School te Kampen. Op basis van schrift en belijdenis wordt overtuigend aangetoond dat in de prediking ingegaan moet worden op het feit dat er sprake is van dood of leven. Maar, naar het oordeel van de schrijver moet de separerende prediking niet stoppen bij het onderscheid tussen leven en dood. Er moet ook separerend gesproken worden over de standen van het genadeleven en zij moeten onderscheidend of verschillend aangesproken worden. Te denken valt daarbij aan onverschilligen, gevoelige typen, hypocrieten, kleinen in de genade en geoefende kinderen van God. Waar ik in grote delen van het boek met de schrijver mee kan gaan, begint het te haperen bij de tweede laag van separerend of onderscheidend preken. Waar het regelrecht uit de Schrift wegloopt is die hapering er niet. Als in de verkondiging de geschiedenis van Ananias en Saffira centraal staat kan het niet anders dan dat de hoorder gestimuleerd zal worden in de spiegel van de hypocrisie te kijken en zichzelf te onderzoeken. Mijn aarzeling heeft te maken met het feit dat het gevaar is dat de voorgestelde methode als een raster gaat functioneren over verkondiging én Woord van God heen. Hoe relevant is de keuze van de tekst dan uiteindelijk nog? Ondanks dit bezwaar is ook dit een boek waar predikers en hoorders hun voordeel mee kunnen doen.

Ds. Arjan Berendsen (red.), Predikant in de praktijk. Voorgangers over prediking, liturgie en kerkdienst, Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2015, € 17,90, 224 pagina's, ISBN 978 90 239 7045 3
Ds. A. Moerkerken, Separerende prediking. Gedachten over de verkondiging van het Woord, Den Hertog Uitgeverij, Houten, 2015, € 12,90, 87 pagina's, ISBN 978 90 331 2732 8

J.A. Voorthuijzen, ouderling van de kerk te Kampen, maakt deel uit van de redactie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen