Waaraan denk je bij evolutionisme en creationisme?

In dit artikel gaat het om de ideeën die jongeren hebben bij de woorden evolutionisme en creationisme. Daarvoor is er een klein (!) onderzoekje gedaan op het Calvijn College vestiging Goes (in HAVO-5 (47 leerlingen) en VWO-3 (24)) en het Wartburg College locatie Guido de Brés (in HAVO-5 (15) en VWO-6 (9)). Dit hield in dat ze binnen een vastgesteld aantal minuten de woorden moesten opschrijven die bij hen opkwamen bij het lezen van de woorden evolutionisme en creationisme. Vervolgens moesten deze woorden naar eigen inzicht gerubriceerd worden en per rubriek van een opmerking worden voorzien.

Creationisme en evolutionisme zijn levensbeschouwingen

Het creationisme gaat ervan uit dat wat in Genesis 1-11 staat, waar is.

Dat is dus in wetenschappelijk taalgebruik een vooronderstelling. Iets dat als vaststaand wordt aangenomen voordat er nog maar enig onderzoek is uitgevoerd. Van daaruit probeert een creationist natuurwetenschappelijk onderzoek te doen. Het evolutionisme heeft als vooronderstelling dat er evolutie plaatsvindt. Beide vormen dus een soort levensbeschouwing. Wat dat betreft zijn deze 'ismen' gelijkwaardig. Beide kijken naar dezelfde werkelijkheid om ons heen en gebruiken dezelfde uit onderzoek verkregen gegevens. Toch is het gebruik van die gegevens totaal verschillend.

Een wetenschappelijke theorie, ook de scheppings-en de evolutietheorie, wordt opgebouwd uit feiten en veronderstellingen.

Veronderstellingen (hypothesen) moeten getoetst worden door wetenschappelijk onderzoek. Van een theorie of onderdelen daaruit kunnen geen echte bewijzen worden geleverd. Niemand weet zeker of wat nu als bewijs geldt over dertig jaar nog als bewijs wordt geaccepteerd. Falsificeren kan wel: aantonen dat iets niet klopt. We komen hiermee op een terrein waar 'het gewone geloof in een schepping' en het creationisme uit elkaar kunnen gaan lopen. Voor degenen die in de Bijbel geloven is het positieve van het creationisme dat men recht wil doen aan de bijbelse gegevens over de schepping.

Bewijzen?

Creationisme als stroming in de natuurwetenschap loopt echter het grote gevaar de Bijbel te willen bewijzen met behulp van wetenschappelijk onderzoek. Op grond van opgravingen en dergelijke kan blijken dat bepaalde gebeurtenissen die zijn beschreven in de Bijbel inder-

daad waar kunnen zijn. Maar voor een echte gelovige is het helemaal geen vraag of de gebeurtenissen waar zijn. Hij gelooft in de Bijbel, ook al is er geen bewijs van te verkrijgen. Dat geldt ook voor de schepping. De creationist gaat op grond van de gegevens in Genesis voorspellingen doen, bijvoorbeeld over wat in aardlagen te vinden is. Deze voorspellingen kunnen getoetst

worden met onderzoek. Voor het evolutionisme geldt iets vergelijkbaars. Op grond van de aanname dat er evolutie is, worden voorspellingen gedaan die getoetst worden in onderzoek. Als het resultaat strijdig is met de voorspelling, gelooft de evolutionist nog steeds in evolutie. Hij zal alleen de theorie moeten aanpassen. De evolutietheorie is dus een natuurwetenschappelijk denkraam waarmee men probeert om argumenten aan te voeren die de aanname van evolutie reëel maken.

Voor beide stromingen geldt dus dat er een 'geloof' aanwezig is. De interpretatie van onderzoeksresultaten moet bij allebei leiden tot een grotere zekerheid over de vooronderstelling.

Reformatorische jongeren en creationisme

We gaan nu eens bekijken wat de leerlingen dachten toen zij de woorden creationisme en evolutionisme lazen. In totaal zijn er onder de rubriek 'creationisme' 640 woorden opgeschreven door de 95 leerlingen. Van deze 640 woorden is ongeveer de helft rechtstreeks terug te leiden tot 'geloof in een schepping' (zie tabel) Dat betreft de woorden waarin schepping, schepsel en dergelijke voorkomt, maar ook de woorden God, Bijbel, geloof, Adam en/of Eva, zes dagen, paradijs, zondeval en zondvloed. De woorden die leerlingen het meest bedenken, zijn dus woorden die met bijbelse gegevens te maken hebben. Paradijs, zondeval en zondvloed hebben op zich niet rechtstreeks met het scheppen te maken, maar kennelijk zijn ze er in de beleving van de jongeren wel direct aan gekoppeld. Dat is uiteraard goed te begrijpen gezien het feit dat de genoemde onderwerpen allemaal vlak bij elkaar in het begin van Genesis voorkomen.

Het is de vraag of altijd duidelijk is bij leerlingen dat er wetenschappelijk gezien geen bewijzen zijn van - schepping. Vijf keer wordt het woord bewijzen genoemd, maar slechts twee keer theorie, een keer onbewezen en een keer onbewijsbaar. De schepping is niet te bewijzen; dat moet je geloven. Dat de leerlingen dat weten, blijkt uit de opgeschreven woorden. Niet alleen uit de in de tabel genoemde, maar uit vele andere woorden die maar een enkele keer werden genoemd. Woorden zoa's: alles was goed, apart geschapen, iets uit niets, God schiep mens en waarheid. In opmerkingen van leerlingen komen eveneens veel duidelijke uitspraken voor. Ter illustratie zijn enkele voorbeelden in de kaderteksten opgenomen.

Reformatorische jongeren en evolutionisme

Als we nu gaan kijken naar de woorden bij evolutionisme, dan is het opvallend dat leerlingen hierbij meer woorden weten te bedenken (964) dan bij creationisme (640). Dit kan betekenen dat in de lessen meer aandacht gegeven wordt aan het bespreken van de evolutietheorie en de weerlegging daarvan, dan aan het creationisme en de verdediging daarvan. Wij voelen ons uiteraard vaak tot de aanval gedrongen, omdat de evolutiegedachte sterk overheersend is in onze maatschappij. We zoeken daarom de zwakke plekken op in de evolutietheorie en proberen ons met de aanval daarop staande te houden. Zeker in het HBO en WO wordt het creationistische geluid niet vee! gehoord. Het zou een goede zaak zijn als we proberen om op een positieve manier het geluid van Gods getuigenis te laten klinken. Uiteraard moeten we dan rekenen op aanvallen van de 'tegenpartij'. Een aantal veel voorkomende woorden worden hieronder besproken.

Darwin en de big bang

De woorden die het meest werden genoemd door de 95 leerlingen zijn 'big bang' en 'Darwin'. Velen zetten op hun papier de oerknal tegenover de schepping en Darwin tegenover God. De naam van Darwin, grondlegger van de evolutietheorie, is onlosmakelijk met de evolutiegedachte verbonden.

De gedachte van de oerknal heeft natuurlijk iets spectaculairs: bij een knal kun je je wat voorstellen. In de wetenschappelijke wereld is de hy-

Een jongere schreef het volgende bij de woorden bewijzen, wetenschap en geloof. „Dit zijn de woorden die bij de discussie over evolutionisme en creationisme naar voren komen, ledereen komt met wetenschappelijke bewijzen om zijn of haar mening over creationisme of evolutionisme te bewijzen, maar uiteindelijk moet je het allebei geloven."

Deze leerling heeft een belangrijk facet van de problematiek begrepen.

Een andere leerling: „Als ik volgend jaar naar een school ga waar evolutionisten zitten, hoe sta ik daar dan tegenover als creationist? " Dat zal dus op de huidige school geleerd moeten worden. Een belangrijke taak die niet weggemoffeld behoort te worden!

Een derde leerling zegt: „Creationisme is voor mij het ware verhaal. Het evolutionisme is een onzintheorie. Het is gewoon onmogelijk dat alles toevallig is; zonder besturing vervalt alles tot wanorde."

Spreken in termen van onzintheorie is, wetenschappelijk gezien, geen uitgangspunt voor een gesprek met een evolutionist.

En een andere: „Onzin, de evolutietheorie klopt niet als je het met de Bijbel vergelijkt."

Dat is zo, maar als je niet in de Bijbel gelooft, dan is dit geen goed argument. Dat maakt het gesprek met andersdenkenden zo moeilijk. De Bijbel is Gods Woord ook ten aanzien van de schepping. In feite spreek je op verschillende golflengten. pothese van het ontstaan van de materie door de oerknal maar een marginaal verhaal. Er wordt niet zo erg veel aandacht aan besteed. De oerknaltheorie heeft nogal wat te lijden van allerlei twijfels op grond van nieuwe gegevens.

Veel verraderlijker is alles wat met het ontstaan van de mens te maken heeft. Dat spreekt je als mens natuurlijk meer aan. Ook herkent iedereen in apen wel dingen die je bij mensen ook tegen komt.

Apen en mensen

Het is daarom niet verwonderlijk dat apen, mensapen, aapmensen en mensen door bijna iedereen werden genoemd. De wetenschap probeert wanhopig om zoveel mogelijk gegevens aan te dragen die de hypothese van de evolutie van de mens ondersteunen. Veel schoolboeken besteden aan dit onderwerp nogal wat aandacht. Steeds duidelijker worden de problemen voor de evolutionisten. Steeds weer worden fossielen van een andere naam voorzien omdat de eerste ordening, waarbij de wens vaak de vader van gedachte was, niet houdbaar bleek.

Opmerkelijk is in dit opzicht dat er maar door twee leerlingen gedacht werd aan missing-links (ontbrekende schakels). Het feit dat de 'links' ondanks veel speurwerk nog steeds 'missing' zijn, is een groot probleem voor de evolutietheorie, maar klopt precies met de voorspelling op grond van de scheppingsgedachte: vanwege het 'naar zijn aard' zijn er duidelijke grenzen tussen groepen van dieren,

Miljoenen en miljarden

Ongeveer de helft van de leerlingen dacht bij evolutionisme aan de miljoenen en miljarden jaren die daarbij nodig zijn. Dit is een aansprekend onderwerp. Het wordt ook veel vaker genoemd dan de tegenhanger bij het creationisme: enkele duizenden jaren (50% vergeleken met 17%). Het vaststellen van de ouderdom van onder andere fossielen berust op vooronderstellingen die niet te bewijzen zijn. Ook daar wordt door diverse leerlingen aan gedacht.

De dinosaurus, als bekende vertegenwoordiger van de prehistorische dieren, wordt door 35 leerlingen genoemd. Modellen van deze dieren gaan momenteel als dino's de winkeldeur uit. Overigens werden deze dieren door 9 leerlingen ook onder het creationisme genoemd.

Niemand kan ontkennen dat de skeletten van die dieren er zijn. Voor zowel creationisten als voor evolutionisten ligt er de vraag naar de oorzaak van het uitsterven van deze dieren.

Geleidelijke ontwikkeling

Ongeveer een derde deel van de leerlingen dacht bij evolutionisme aan de geleidelijke ontwikkeling. Dit hangt samen met de veronderstelling dat door mutatie en selectie soorten evolueren tot hogere en andere soorten. Het is opmerkelijk dat de woorden mutatie en selectie niet veel zijn genoemd. Deze twee begrippen zijn van groot belang in de huidige wetenschap om allerlei ver-

schijnselen te kunnen verklaren. De evolutietheorie wordt zeer krachtig genoemd omdat ze heel veel zaken kan verklaren. Men doelt dan vooral op de natuurlijke selectie die gunstige eigenschappen bevoordeelt. Dit facet van de evolutiegedachte kwam ik maar weinig tegen in de woorden die werden opgeschreven. Het veronderstellen van mutatie en selectie en het met behulp daarvan verklaren van allerlei eigenschappen van mensen, dieren en planten klinkt vaak heel logisch. Dit speelt niet alleen als bijvoorbeeld symbiose wordt bestudeerd. Het speelt ook een belangrijke rol bij het verklaren van gedrag van dieren en ook van de mens. Als diergedrag vertaald kan worden naar gedrag van mensen, als 'meest ontwikkelde dieren', dan kunnen verklaringen gevonden worden voor allerlei vormen van afwijkend gedrag bij mensen. Mensen zijn dan nauwelijks verantwoordelijk meer voor hun gedrag. )e kunt er toch niets aan doen dat je voorouder een dier was waar het recht van de sterkste gold en een mannetje zoveel mogelijk vrouwtjes wilde bevruchten om zijn genen (erfelijke eigenschappen) in zoveel mogelijk nakomelingen te krijgen? Een volk volgt toch alleen maar de normale procedure in de evolutie door een oorlog te beginnen tegen een ander volk om daarmee de kans op overleven van de mensen van het eigen volk, met de bijbehorende genen, te vergroten? Een leider die de zwakken in de samenleving onderdrukt en liefst laat verdwijnen, is toch alleen maar bezig om de eigen populatie te versterken? Dat gebeurt

Een Havo-5 leerlinge schreef bij de woorden geluk, liefde, geloof, warmte, vrede, blijdschap, zingen en voedsel: 'Het gevoel wat mensen krijgen die een (vast) geloof hebben. Geloven is een zeker weten...'.

Bij de woorden God, doel in je leven, wijsheid, bedoeling van God, schreef hij: 'Alles wat je niet kunt beredeneren, leg je neer bij God en je bewondert Zijn hoge gedachten'.

Bij het derde groepje woorden met onder andere licht, bloemen, vissen, vogels en paradijs werd geschreven: 'je kijkt om je heen en wordt vol van binnen'.

Aan deze positieve houding kunnen velen een voorbeeld nemen. Al noemen we ons christenen, ziet de buitenwacht dat altijd? Kun je, als je in een evolutionistische wereld of wetenschap terechtkomt, getuigen van de blijdschap die in je is, omdat je echt gelooft dat God de Schepper en Onderhouder van het leven is? bij de aap ook, waarom dan bij de mens niet? Zo redenerend blijft er weinig over van de menselijke verantwoordelijkheid.

Consequenties

Dit soort consequenties van het evolutionisme lag voor de leerlingen kennelijk minder voor de hand dan de dino's, de miljarden jaren, enzovoort. Toch is het van groot belang. We komen nu weer terug bij het eerste gedeelte van dit artikel over de vooronderstellingen. De gedachte van evolutie doortrekt het gehele wetenschappelijke denken bij evolutionisten. Er zijn maar zeer weinig wetenschappen te bedenken waar de evolutiegedachte niet op een of andere manier invloed heeft. Veel jongeren die terechtkomen op het vervolgonderwijs zullen dat gaan ervaren.

De jongeren zullen voorbereid moeten worden om alert te zijn op deze invloeden. Naast kennis over creationisme en evolutionisme is het nodig inzicht te hebben in de consequenties van beide ideeën. In de woorden die enkele leerlingen hebben opgeschreven bij evolutionisme blijkt dat ze het wel door hadden. Termen als euthanasie, rassendiscriminatie, supermens en atheïst spreken in dat opzicht voor zich.

Conclusie

Het beeld dat onze jongeren lijken te hebben bij creationisme en evolutionisme is niet volledig. Er wordt te weinig rekening gehouden met het feit dat je houding tegen opzichte van schepping of evolutie een uitermate groot gevolg heeft voor de manier waarop je tegen de dingen van deze wereld aankijkt. Hierdoor ontstaat het risico dat jongeren die in een evolutionistische omgeving terechtkomen het spoor volkomen bijster raken.

Scholen, verenigingen en ouders doen er goed aan om hier voldoende aandacht aan te besteden, jongeren kunnen zich ook zelf in deze materie verdiepen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen