Nieuws uit het land van Voetius

HOOFDARTIKEL

Voor wie de kaart van Nederland kent, èn iets weet van de vaderlandse kerkgeschiedenis, zal terstond duidelijk zijn wat wordt bedoeld met , , het land van Voetius": het is de regio ten zuiden van de Maas, de landen van Heusden en Altena. Uitgebreid met het gebied waarin Waalwijk ligt - De Langstraat - vormt het de grote protestantse enclave in Noord-Brabant. De inwoners van De Langstraat noemen het land van Heusden gemakshalve , , de klaai" (de klei), terwijl de kleibewoners omgekeerd, wanneer ze De Langstraat bedoelen, spreken over „de haai" (de heide).

In deze regio verscheen in 1939 voor het eerst een Hervormd Kerkblad. Dat was in die tijd een novum, want in verreweg de meeste gemeenten werden de , , nieuwsberichten" toen nog van de kansel bekend gemaakt. Het was begonnen met een gestencild blaadje in Aalburg, maar langzamerhand groeide het uit tot een streekblad, dat de naam Voetius kreeg - een vondst van wijlen dr. J. C. Hooykaas, destijds predikant te Dussen en Hank.

Tijdens de oorlog werd het blad getroffen door een verschijningsverbod, maar in 1946 dook het weer op. Zodoende bestaat het feitelijk langer dan een halve eeuw, maar als gevolg van een drie-jarige onderbreking is nu pas de 50ste jaargang volgemaakt.

Voor redaktie en medewerkers was dat feit de aanleiding om een jubileumnummer het licht te doen zien. Het is een fraai exemplaar geworden, in magazine-formaat, op mooi papier gedrukt, en het bevat tal van foto’s.

Na het inleidend woord en een meditatie geeft dr. C. Huisman, oud-predikant van Heusden, een levensschets van Gisbertus Voetius, ik zou bijna zeggen, , , de schutspatroon" van het kerkblad. Daarna volgen korte histori-sche overzichten van alle gemeenten waarin het kerkblad verschijnt, met foto's van het interieur of het exterieur van de kerken. Aan de oud-hoofdredakteuren is gevraagd om impressies te geven uit de tijd waarin zij het bewind over , , Voetius" voerden, en ook hun portretten sieren het blad. Tenslotte worden nog wat , , grepen uit de historie" gedaan. Serieuze verhalen, soms ook anekdotes die na jaren noj een glimlach of zelfs een schaterlach opro& pen...

Daar ik zelf bijna acht jaar (1976-1984) ir deze regio heb mogen dienen, en in die tijd wekelijks mijn bijdrage leverde aan Voetius, zal|e het geen betoog behoeven dat dit jubileum nummer nostalgische gevoelens bij me wakkei maakte. Ik ben ervan overtuigd dat dit eveneens het geval zal zijn bij vroegere streekbewoners die zich bij het kerkelijk leven betrokken wisten.

De Reformatie

De , , Voetius" is in de Classis Heusden eet begrip! Het wel en wee van iedere gemeente wordt ook in de naburige gemeenten meebeleefd. En , , ik heb het gelezen in de Voetius" betekent vaak het einde van alle tegenspraak...

Het is een goede gedachte geweest het blad deze naam te geven. Heusden, de centrale plaats - een bezoek is zeer de moeite waard, want in dit schoon gerestaureerde stadje lijktn de tijd vier eeuwen te hebben stilgestaan! - lasy in de 80-jarige oorlog op de grens tussen Staatsl en Spaans, tussen Calvinisme en Rooms-Kan tholicisme. In dit stadje werd in 1589 GisberL tus Voetius geboren, en hier was hij van 1617 tot 1634, toen hij professor werd in Utrecht, p predikant. Zijn eerste preek als candidaat had' hij gehouden in Meeuwen, waar zijn zoon Nii colaas van 1657 tot 1666 predikant zou zijn.

Maar ook voor de doorwerking van de Reformatie in heel de regio is Voetius van uitzonderlijk belang geweest. Door zijn toedoen bijvoorbeeld werd de later zo bekende Johannes Cloppenburgh in 1617 in Aalburg beroepen, | alleen - hij haalde hem een jaar later reedsj naar Heusden!

Zo zou er veel meer te noemen zijn. Genoeig echter om te beseffen dat het land van Heus-|M den - onder de rook van roomse steden als Deiii Bosch en Waalwijk - na 1600 een bolwerk van| de Reformatie werd.

Zij die bleven

Zo werden de gemeenten in de Classis Heusl den gestempeld door Reformatie en Nadere Reformatie. Dat bleek in de vorige eeuw, toen de Afscheiding ook in deze regio om zich heen greep. Behalve H. P, Scholte te Genderen en Doeveren scheidden ook Joh. van Rhee in Veen, en G. F. Gezelle Meerburg in Almkerk zich af van het , , Hervormd Genootschap", Poch bleef hun aanhang beperkt, een groot deel van de orthodoxe bevolking bleef de LGrote Kerk" trouw. De kerk waaruit de rechte prediking van het Woord niet was veridwenen.

Weliswaar stond ds. C. W. Pape, een supranaturalist, lange jaren in Heusden (1815-1852) en hij stelde zich zéér vijandig op jegens de Gereformeerde prediking. Maar andere gemeenten hadden , , trouwe wachters op Sions muren", die zich door de Afgescheidenen niet lieten verleiden zich bij hen te voegen. Hier moeten met ere de namen worden genoemd van D. A. Detmar en B. Moorrees, die beiden de gemeente Wijk dienden (de laatste zelfs twee perioden). Maar ook denken we aan een vooraanstaand man uit de kring van de „Vrienden der Waarheid", namelijk A. P. A. du Cloux, die van 1857 tot 1865 predikant is geweest in 's Grevelduin-Capelle. De schriftuurlijke-bezindelijke prediking van deze en andere predikanten heeft velen voor de Hervormde Kerk behouden.

Kohlbruggianen

Opvallend is dat de regio eind vorige eeuw, begin deze eeuw, weer een bolwerk was van leerlingen van dr. H. F. Kohlbrugge. De gebroeders Gobius du Sart dienden vele jaren de emeenten Wijk en Woudrichem, terwijl dr. G. Tjalma niet minder dan 51 jaar predikant is geweest in Veen. En we vergeten natuurlijk niet de namen van ds. J. C. V. Meischke te Raamsdonkveer en dr. J. C. S. Locher te Waspik, die samen een preekbeurtenblaadje uitgayen, dat uitgroeide tot het bekende Kerkblaadje, dat nu nog bestaat onder de naam Ecclesia, |het orgaan van de Vrienden van Kohlbrugge.

De Classis Heusden, het gebied waarin Voetlus nu al een halve eeuw verschijnt, is zonder ineer een regio met een eigen allure. Ook in onze eeuw hebben er markante predikanten gearbeid. Wie denkt niet aan jonkheer E. L. M. W. Hoeufft van Velsen, die van 1939 tot i^^^^ predikant was in Meeuwen en over wie inu nog sterke verhalen de ronde doen? En aan ds. C. A. van der Straaten die na de oorlog de gemeente Aalburg diende, en die tijdens zijn even al legendarisch was?

Al deze gedachten kwamen bij me boven, bladerend en lezend in het fraai uitgevoerde jubileumnummer van Voetius, en ik wilde er de lezers graag deelgenoot van maken.

Intussen mag één zaak niet onvermeld blijven. Voetius zou Voetius niet zijn zonder de toewijding van de heer P. Versteeg uit Wijk, die al jaren administrateur van het blad is, en tevens procuratie-houder was bij Drukkerij Veerman, die het blad uitgeeft. Eventuele besteUingen zal hij graag uitvoeren! Een los nummer van deze uitgave, a raison van ƒ 2, 50 plus portokosten kan worden aangevraagd bij de heer P. Versteeg, Engelsestoof 11, 4261 RA Wijk en Aalburg, tel. 04164-1486.

W.v.G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen