Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Ouderzorg bij dieren

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Ouderzorg bij dieren

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Apetrots koerste ze met haar eendekinderen door de bocht. Een hongerige reiger, door moeder nog niet opgemerkt, deed plots een razendsnelle uitval naar het voorste eendejong. In paniek stoven de eendekuikens piepend alle kanten uit. Toen kwam moeder eend in actie: ze vloog de reiger naar de keel Kwakend en krijsend hapte ze naar de kop van de reiger en deelde met haar vleugels enkele rake klappen uit. De onverlaat wist niet hoe snel hij weg moest komen. Ouderzorg bij dieren.

De zorg die de dappere eendemoeder aan haar jongen besteedt, bestaat grotendeels uit bescherming, want jonge eendjes kunnen kort na de geboorte al lopen, zwemmen en zichzelf voeden. Maar niet beschermen. Voeden, beschermen, koesteren en begeleiden zoals wij mensen dat met onze baby's doen, kennen lang niet alle dieren. Op enkele uitzonderingen na hebben de ouders van ongewervelde dieren bijna geen belangstelling voor hun nazaten. De meeste moeders bekommeren zich niet om het wel en wee van hun jongen, laat staan de vaders. De jongen moeten meteen een zelfstandig leven gaan leiden met alle gevaren van dien. Apetrots koerste ze met haar eendekinderen door de bocht. Een hongerige reiger, door moeder nog niet opgemerkt, deed plots een razendsnelle uitval naar het voorste eendejong. In paniek stoven de eendekuikens piepend alle kanten uit. Toen kwam moeder eend in actie: ze vloog de reiger naar de keel Kwakend en krijsend hapte ze naar de kop van de reiger en deelde met haar vleugels enkele rake klappen uit. De onverlaat wist niet hoe snel hij weg moest komen. Ouderzorg bij dieren. Deze diersoorten kennen vaak wel een vorm van eenvoudige broedzorg. De duizendpootmoeder-in-spe maakt een kuiltje van vochtig zand of modderige aarde waarin ze haar eitjes legt. Ze onttrekt de eitjes aan het spiedend oog van rovers door haar lichaam er dicht tegenaan te leggen. Na het uitkomen van de duizendpootjes moeten ze het dan verder zelf maar uitzoeken en gaat moeder door met het leiden van haar eigen leven.

Broedzorg
De zorg voor de nakomelingen neemt toe naarmate dieren tot een 'hogere' soort behoren. Vergeleken met de duizendpoot doet de schorpioenmoeder iets meer aan ouderzorg. Zodra de tijd rijp is opent ze de eitjes, waarna de schorpioentjes meteen op moeders rug klimmen. Bovendien verdedigt zij haar kroost bij onraad, door vervaarlijk haar scharen naar de vijand op te heffen. Maar na een dag of vijf, zes zit haar taak erop en zwermen de jongen uit. Nu is het niet zo dat de moe- > derlijke en (soms) vaderlijke instincten pas ontwaken nadat de ouders hun kleintje voor het eerst aanschouwen. Bij broedende vogels wordt de drang tot verzorging vaak al opgewekt als de eerste piepgeluidjes uit het ei naar buiten dringen. Zowel voor als na de paring treden er in het lichaam allerlei hormonale en fysiologische veranderingen op die de aanstaande ouders -vaak de moeder- voorbereiden op de blijde gebeurtenis, waardoor de dieren datgene gaan doen wat tot behoud van de soort moet leiden.

Alleen in het nest
Regelmatig gebeurt het dat jonge vogels uit het nest vallen omdat ze nog niet kunnen vliegen. In een reigerkolonie bij voorbeeld liggen vaak ettelijke dode jongen onder de bomen, die per ongeluk over de rand van het nest gevallen zijn en dan een nare dood sterven. Ouderzorg bij vogels strekt zich echter alleen uit tot die dieren die op of in het nest aanwezig zijn en bedelgedrag vertonen. Voor jongen die niet bedelen of die ziek zijn hebben de meeste ouders geen enkele interesse. Om bacterieën geen kans te geven worden dode jongen uit het nest gekiept, zodat het schoon blijft. De duur en intensiteit van de ouderzorg is afhankelijk van de hoeveelheid jongen die verzorgd moeten worden en van de omstandigheden waaronder de soort leeft. De intensieve opvoeding en begeleiding van een baby-olifantje, dat zo'n twee jaar gezoogd wordt, is niet te vergelijken met het grootbrengen van jonge konijnen, vossen of hazen. Hoewel deze moeders niet minder liefdevol voor hun spruiten zorgen. Per worp krijgen muizen en konijnen veel meer jongen, maar ze kunnen daar ook gemakkelijker voor zorgen omdat de diertjes sneller opgroeien en binnen een paar weken zelfstandig zijn.

Voedsel en gevaar
Het blijkt dat veel dieren hun taak om de hulpeloze jongen te beschermen niet licht opvatten. Als er onraad dreigt wordt het kroost versleept naar een andere plek en zowel moeders als vaders zijn bepaald niet vriendelijk tegen degene die zich te dicht bij de jongen waagt. Rust in de kinderkamer is een eerste vereiste. Voedsel zoeken en alert zijn op vijanden vormen de kopzorgen waar menig ouder al druk genoeg mee is. Overal loert gevaar, zelfs in de lucht. Op en onder water is het eveneens uitkijken geblazen. Daarom nemen futen en soms ook zwanen hun jongen mee op hun rug, waardoor ze veilig zijn voor roofvissen, ratten en reigers. De meeste jongen worden weliswaar geboren in een "camouflagepakje", maar de ogen van een hongerige rover zijn getraind op alles wat beweegt en eetbaar is.

Regels
Onderdeel van het opvoeden is de jongen te leren hoe ze zich moeten gedragen en hoe de rangorde bepaald is. Tijdens allerlei spelletjes en zogenaamde schermutselingen wordt hen ingeprent en duidelijk gemaakt hoe de regels in het gezin zijn. Kattekwaad uithalen en grenzen overschrijden wordt door de ouders meestal streng de kop in gedrukt. Peuters die niet willen horen moeten de beten in hun nekvel dan maar voelen... Niet iedere ouder is fysiek zo uitgerust dat hij zijn jong(en) te allen tijde kan beschermen. De ree heeft daartoe geen enkele mogelijkheid en haar kalfje zou dan ook een uiterst makkelijke prooi zijn. Het reekalfje is echter zo geschapen dat het de eerste dagen na de geboortje volkomen reukloos is. Bovendien zorgt zijn gevlekte vachtje voor een uitstekende camouflage. Bij gevaar krijgt het een teken van moeder waarop het muisstil en onbeweeglijk blijft liggen. Het knippert zelfs niet met zijn oogjes. Geen roofdier dat er erg in heeft, al staat hij er met zijn neus bovenop. Het kalfje krijgt pas geur als het opgroeit en in staat is zijn moeder te volgen, wat met een paar weken het geval zal zijn.

Geluk
De vreugde van het moederschap straalt sommige dieren uit de ogen, zoals bij de jonge schapenmoeder die helemaal in beslag genomen wordt door het nieuwe leven dat zij zojuist heeft gebaard. Ze is vol van het kleine wezentje dat ze zachtjes met aandacht en liefde droog likt. Ook de kersverse Bonobomoeder (een apesoort) is intens gelukkig en tevreden met haar één dag oude baby die ze liefdevol in haar armen koestert. Een breed scala van gedragingen en aangeboren handelingen zorgt ervoor dat er tussen moeder en kind een hechte band ontstaat tijdens de periode volgend op de geboorte. Voeding, bescherming, warmte, aandacht en liefde, samengevat in ouderzorg, is (ook) in het dierenleven een hoogtepunt dat het welzijn van het jonge leven op het oog heeft, waardoor het dier die weg kan gaan waar het voor geschapen is.

Dit artikel werd u aangeboden door: Terdege

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van woensdag 23 februari 1994

Terdege | 68 Pagina's

Ouderzorg bij dieren

Bekijk de hele uitgave van woensdag 23 februari 1994

Terdege | 68 Pagina's