De prediking van de Catechismus

Nadat we ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de Catechismus verschillende artikelen aan dit leerboek hebben gewijd, en de laatste keer iets geschreven hebben over „de Heidelberger en onze jeugd", willen we tenslotte nog iets zeggen over de prediking van de Catechismus. Het is immers niet alleen zo, dat de Catechismus 400 jaar bestaat, maar er wordt dit jaar ook reeds 400 jaar uit de Catechismus gepreekt. Terstond na de uitgave werd namelijk met deze prediking in de Paltz al begonnen. De kerkorde van de Paltz van 15 november 1563 bepaalde dan ook, dat de Catechismus in de middagdienst of in één der middagdiensten verklaard moest worden.

In ons land was de Amsterdamse predikant F. Gabriel, voormalig monnik in Vlaardingen, de eerste catechismusprediker (1566). De synode van 's-Gravenhage in 1586 stelde voor het eerst de catechismusprediking verplicht. Deze synode maakte de bepaling, dat de dienaars alom des zondags, ordinairlijk in de namiddagse predikatiën, de somma (d.i. de hoofdsom) der christelijke leer, in de Catechismus vervat, kort moesten uitleggen. Bij dit besluit sloot de synode van Dordrecht in 1618—1619 zich aan. Deze synode verordende in artikel 68 der Dordtse Kerkenorde: „De dienaars zullen alom des zondags in de middagpredikatie de hoofdsom der christelijke leer, die in de Catechismus vervat is, kortelijk uitleggen, alzo, dat dezelve jaarlijks mag geëindigd worden, volgens de afdelingen der Catechismus, daarop gemaakt".

Behalve in de Ned. Herv. Kerk, waar de predikanten naar eigen oordeel mogen handelen, wordt er in alle reformatorische kerken van ons vaderland verplicht uit de Catechismus gepreekt. In de jaren vóór de Dordtse Synode werd de prediking van de Catechismus slecht bezocht, zodat zij zelfs hier en daar werd afgeschaft, totdat de Dordtse Synode opnieuw de prediking er van verplicht stelde.

Dat de catechismusprediking slecht werd bezocht, kan ons blijken uit de handelingen der particuliere synoden, die altijd weer dit punt op hun agenda hadden. Als oorzaken van dit slechte kerkbezoek worden genoemd: de gemakzucht en de nalatigheid van de predikanten, onder wie er zelfs waren, die des zondagsmiddags thuis bleven en een predicatie lieten lezen. Verder wordt genoemd de grote moeilijkheid om het volk des zondags van hun werk of van hun spelen af te houden. De halve zondagschristenen waren ook toen al een algemeen verschijnsel. Op zondagmorgen gingen velen wel naar de kerk, maar 's middags gingen zij aan het werk of deelnemen aan allerlei volksvermaken. Tenslotte wordt gewezen op de tegenzin van de remonstranten tegen de catechismuspreek, en de slapheid van de overheid in het handhaven van de zondagsrust, wijl zij de landarbeid op Gods dag toeliet. De synode van Dordrecht besloot dan ook tot de volgende middelen om de catechismusprediking ingang te doen vinden:

1. Alle predikanten, niet alleen in de steden, maar ook in alle dorpen, werd ernstiglljk en onder bedreiging van de censuur belast, 's zondagmiddags geregeld korte en ook voor eenvoudigen bevattelijke catechismuspredikatiën te houden. 2. Deze catechismuspredikatiën mochten om het kleine getal hoorders niet nagelaten worden, al moesten de predikanten ook voor weinig toehoorders, ja soms alleen voor hun eigen gezinnen prediken, want als zij zelf met hum gezinnen een goed voorbeeld gaven, zouden anderen, en vooral zij, die de gereformeerde religie toegedaan waren, spoedig volgen. 3. Aan de overheid zou verzocht worden alle dagelijkse arbeid, en voornamelijk de spelen, zuiperijen, zwelgerijen en andere ontheiligingen, waarmee men vooral op het platteland de zondagmiddag placht te ontheiligen, met strenge plakkaten te verbieden, opdat het volk de namiddagdiensten trouw zou gaan bezoeken en de gehele sabbat beter leerde vieren. In de achttiende eeuw was de kerk hoofdzakelijk in twee stromingen verdeeld, namelijk de Voetianen (volgelingen van Voetius) en de Coccejanen (volgelingen van Coccejus). De catechismusprediking der Coccejanen kenmerkte zich door hoogdravende en geleerde verhandelingen. Ook vergeestelijkten zij erg. De catechismusprediking der Voetianen daarentegen kenmerkte zich door een schriftuurlijke en practikale verhandeling. Bekende Voetiaanse catechismusverklaringen zijn die van Van der Kemp en Smijtegelt. Later namen ook die van d'Outrein, Justus Vermeer, Gargon en Van der Groe een ereplaats in.

Gouda

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen