Pastor voor de gewone man

John Knox wordt rond 1513 geboren in Haddington, ten zuiden van Edinburgh. Zijn ouders overlijden al jong. John is begaafd.
Hij gaat theologie, filosofie en rechten studeren in St. Andrews, een havenstad aan de oostkust van Schotland. Het is een centrum van geleerdheid en kerkelijke macht.

Huisleraar
Hoewel tot priester gewijd, wordt Knox notaris in zijn geboortestreek en later huisleraar voor de zonen van enkele edelen. Hij is trouw in zijn zorg voor de belangen van gewone mensen en als onderwijzer van jongeren. Hij leert hen lezen en schrijven, maar legt hun ook eenvoudig de Bijbel uit. In 1535 gaat hij over naar de Reformatie. Protestantse edelen veroveren St. Andrews. Ze vragen John Knox hun zonen les te geven en ook of hij hun predikant wil zijn.
Hij aarzelt, maar neemt na intensief gebed de roeping tot predikant op zich.

Beproeving
Dan verschijnen Franse oorlogsgaleien voor St. Andrews. De stad wordt ingenomen en met vele anderen wordt John Knox als galeislaaf afgevoerd naar Frankrijk. Later schrijft hij: ‘Ik weet hoe verbeten de strijd is tussen vlees en geest onder het zware kruis van diepe droefenis, als de dood onontkoombaar dreigt. En toch, op grond van Gods Woord durf ik te zeggen dat, ondanks hevige smart, angst, wanhoop en gevaar, wanneer we voortdurend tot God roepen, Hij boven bidden en denken uitkomst wil geven.’ Deze zware beproeving stempelt zijn hele leven.
Na negentien maanden wordt hij vrijgelaten. Hij reist naar Engeland. Daar maakt hij naam als theoloog en wordt in Londen zelfs hofprediker. Hij krijgt een benoeming tot predikant in Berwick, aan de grens met Schotland.
Daar ontmoet hij mrs. Elisabeth Bowes, de vrouw van een kasteelheer in Northumberland. Zij en haar dochter Marjorie bezoeken trouw de diensten. John Knox wordt vaak bij hen uitgenodigd.
Het leidt tot een verloving met Marjorie.
Mrs. Bowes heeft veel last van geloofstwijfel. Zorgzaam begeleidt Knox haar met troost en onderwijs uit de Bijbel. In zijn bediening als predikant komen we dit telkens tegen. Aan de ene kant is hij hard en scherp in zijn spreken en preken als het gaat over de roomskatholieke dwalingen. Hij kan echter ook als een goede pastor geestelijke leiding geven aan zwakken en onkundigen in het geloof. Hij weet uit eigen levenservaring waar hij uit de Schrift kon putten voor ondersteuning van het zwakke geloof.
Een huwelijk met Marjorie is nog niet mogelijk. Knox moet in 1554 vluchten. ‘Bloody Mary’ is in Engeland aan de regering gekomen. De protestanten worden vervolgd en gedood.

Genève
Vrienden stellen hem in staat om naar Genève in Zwitserland te gaan. Hij ontmoet Calvijn en raakt met hem bevriend. Het college van Calvijn noemt hij ‘de meest volmaakte school van Christus die er ooit op aarde was sinds de dagen van de apostelen’.
In Genève dient hij de Engelse vluchtelingengemeente. Ze komen samen in wat nu het auditorium van Calvijn is, naast de St. Pierre. Knox wordt getroffen door het zingen van de berijmde psalmen met hun prachtige melodieën. Nog steeds is de nalatenschap van John Knox duidelijk aanwezig in Schotland. In de eredienst staat de prediking centraal. De psalmen worden gezongen, ook in het Gaelic; nog vaak geheel in de stijl van Calvijn: zonder orgel.
In 1555 komt hij op verzoek van protestantse edelen naar Schotland. In Berwick verblijft hij bij Mrs. Elisabeth Bowes en trouwt daar zijn verloofde Marjorie. Haar vader is al overleden.
De tijd is echter nog niet rijp voor een reformatie in Schotland. John Knox keert met Marjorie en zijn schoonmoeder terug naar Genève.
Twee zonen worden geboren, maar beiden zijn jong overleden.

Vrij
In 1559 reizen ze terug naar Schotland. Daar is burgeroorlog uitgebroken. Regentes Maria de Guise roept de hulp in van Frankrijk.
Mary Stuart, haar dochtertje, wordt in Frankrijk aan het hof opgevoed.
Ze zal trouwen met de Franse kroonprins, maar deze sterft in 1559 en in 1560 sterft ook de regentes.
Dan wordt het vredesverdrag van Edinburgh gesloten. De Franse troepen verlaten het land. De politieke macht van de Rooms-Katholieke Kerk is verbroken.
In augustus 1560 komt het eerste vrije Schotse Parlement bijeen. De zaak van de kerk staat bovenaan.
Onder leiding van John Knox wordt een geloofsbelijdenis opgesteld en een presbyteriale kerkorde.
Knox ijvert voor een rechtvaardige verdeling van de kerkelijke goederen. Het vele geld moet niet prelaten en edelen machtig maken, maar er moeten predikanten en schoolmeesters aangesteld worden. Voor iedereen, rijk en arm, moet er goed onderwijs komen, gebaseerd op bijbelse waarden, ook in verafgelegen dorpen. Weer kijkt hij met zorg en leiderschap naar de ‘gewone man’.
Een voorbeeld van zijn nalatenschap is het grote onderwijsinstituut in Lima (Peru) met de naam San Andrès (St. Andrews!), opgericht door de Schotse zending.
Ook GZB’ers werkten er. Het Woord verbindt.

Mary Stuart
Mary Stuart komt in 1561 als ‘Mary Queen of Scots’ terug uit Frankrijk. John Knox is dan predikant van de St. Gileskerk in Edinburgh.
Vijf keer ontbiedt Queen Mary Knox vanwege zijn preken. Als hij haar eens vermaant vanwege haar losse leven, schreeuwt ze hem toe: ‘Wie bent u eigenlijk in dit rijk?’
Knox antwoordt: ‘Ik ben van dit rijk een geboren onderdaan. Ofschoon ik geen graaf, hertog of baron ben, heeft God mij toch een nuttig lid van de maatschappij gemaakt, hoe verachtelijk ik in uw ogen ook moge zijn.’

Eerste anker
Na het overlijden van Marjorie in 1560 hertrouwt Knox met Marguerite Stuart Ochiltree, een edelvrouw. Ze ontvangen drie dochters, die allen een belangrijke positie krijgen.
In 1571 verhuist Knox voor een rustiger leven naar St. Andrews. Op de binnenplaats van het college roept hij de studenten om zich heen, zegent hen en drukt hun op het hart om de goede zaak van God met hart en ziel te dienen.
John Knox keert terug naar Edinburgh. Daar overlijdt hij op 24 november 1572.
Tijdens zijn laatste uren vraagt hij aan zijn vrouw: ‘Wil je mijn eerste anker nog eens lezen?’ Hij bedoelt Johannes 17, het hogepriesterlijk gebed. Niet veel later slaapt hij vredig in.
Tijdens zijn begrafenis spreekt de regent Morton: ‘Hier ligt een man, die nooit voor een mens heeft gevreesd.’

De Bijbel laten spreken

Wat A.G. van Oostende-de Priester uit Scherpenzeel zelf geestelijk zou willen nalaten, is de hartelijke verbondenheid met God en Zijn dienst.

‘De liefde tot het vertellen van verhalen uit de Bijbel heb ik van jongs af meegekregen.
Mijn moeder las ons voor uit de kinderbijbel van W.G. van de Hulst, ‘het mooie boek’, zoals wij het noemden.
Ik had als kind een grote leeshonger. We hadden niet veel kinderboeken in de naoorlogse tijd. Op een dag gaf mijn vader mij de Pelgrimsreis van Bunyan in handen. Niet bepaald kost voor een negenjarig meisje. Maar ik las het en vond het best spannend; de moeilijke en lange gesprekken sloeg ik gewoon over.
In het gezinsleven van mijn jeugd was het gewone, drukke leven altijd doorweven met de dienst aan God; niet opgelegd, maar een gevoelen dat van binnenuit kwam. Het soms wat wettische werd altijd weer verzacht door het evangelie.
Veel later, toen mijn man de predikantenconferentie in Leicester wilde bezoeken, bedacht hij dat ik het wel mooi zou vinden om mee te gaan om dan in Bedford de omgeving van Bunyan te bezoeken en dia’s te maken.
Dat is gebeurd en het is het begin van mijn kerkhistorische lezingen geworden.
In de St. Johnskerk in Bedford ontmoette ik de pastor en had een gesprek met hem over mijn wens om een diaserie over de Pelgrimsreis van Bunyan te maken. Hij haalde toen het door Bunyan gebruikte avondmaalsstel uit de kluis en ik mocht een dia maken.
Tot slot gaf hij mij een kaart met daarop de woorden: ‘Whatever the Lord Jesus says to you - do it’ (Joh.2:5). Daaronder stond: ‘My grace is sufficient for you’
(2 Kor.12:9). Zo begonnen mijn dialezingen.
Enkele jaren later kreeg ik het boek Leading Little Ones to God van de Banner of Truth in handen. Het was een eenvoudige geloofsleer voor kinderen: een bijbeltekst, een uitleg met gespreksvragen, een lied en een gebed. We hebben het in ons gezin gebruikt en ik heb het vertaald. Het werd in 1997 uitgegeven.
Persoonlijk heb ik veel vreugde en zegen ervaren in het geven van de dialezingen. In het bijzonder noem ik de lezing over Idelette de Bure, de vrouw van Calvijn, samengesteld vanuit het boek De drie spiegels, haar leven in dagboekvorm.
Wat zou ik nu geestelijk willen nalaten? Allereerst, vanuit mijn opvoeding de hartelijke verbondenheid met God en Zijn dienst. Dan wat ik leerde door het boek Leading Little Ones: als we eenvoudig de Bijbel laten spreken, zonder geredeneer, dragen we het geloof als het ware over, in afhankelijkheid van Gods Geest.
Ten slotte: het vertellen over bijzondere gelovigen uit de kerkhistorie verbindt ons met hen en spoort ons aan, ook al zijn we vaak zwak, mét hen de loopbaan van het geloof te lopen, achter de Overste Leidsman van het geloof, Jezus Christus, onze Heere (Hebr.12: 1-2a).’

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen