Fladderaars doen denken aan zon, zomer en vrijheid

De bloemtrossen van de buddleia, paars en spits, wiegelen in de zomerwind. Deze struik wordt ook wel "vlinderstruik" genoemd. Terecht. Een stel van die kleurige fladderaars is er elke dag op te vinden. Vooral in de nazomer. Dat is de vlindertijd. De bloemen van de buddleia bevatten veel nectar. Daarvan leven de vlinders hun korte leven. Hoewel... er zijn ook soorten die tamelijk lang leven en overwinteren. Het bestaan van deze insekten is vol wonderen. Vooral door die merkwaardige fase in hun ontwikkeling, de metamorfose. Als een symbool van de herschepping, waarop alles wacht.

Pure schoonheid
Er strijkt juist een kleine vos op een van de bloemtrossen. Hij is warm roodbruin. Op de rand van de voorvleugel zitten drie zwarte vlekken, gescheiden door lichte vlekken. De gekartelde rand van de vleugels is afgezet met blauwe vlekjes in zwarte bandjes. De uiterste rand ervan is versierd met gele en bruine streepjes. De kleine vos is een gewone en algemene dagvlinder. Hoe mooi hij is getekend kan niet worden beschreven. Je moet het zien. Buiten. Tussen de zomerbloemen. Daar trilt het leven in het kleine vlinderlijf. Neem er even de tijd voor. De meeste soorten geven daarvoor de gelegenheid, verdiept als ze zijn in hun snoeperij. Vlinders. .. het lijkt wel alsof ze alleen om hun pure schoonheid zijn geschapen. Er landt een dagpauwoog naast de kleine vos. Dat is ook een bekende. En een bijzonder mooie. Maar dat kan ik van alle dagvlinders schrijven. De dagpauwoog dankt zijn naam aan de "vleugelogen". De opvallende paarse vlekken zijn gezet in een ring die gedeeltelijk okergeel en hemelsblauw is. De kleinere ogen op de achtervleugel zijn zwart met blauwe stippen en zijn gevat in een gele band, die zacht uitvloeit in de donkere tinten eromheen. Hoe langer je kijkt, hoe meer variatie je ziet in die kleuren. Ook hoe volmaakt symmetrisch vorm en kleurtekening zijn.

Metamorfose
De gedaanteverwisseling vind ik het wonderlijkste in het vlinderleven. Strikt genomen is dit niet juist, want het is de rups die van gedaante verandert. De vlinder legt eitjes en gaat dan meestal al gauw dood. De rupsen die uit de eitjes komen, zijn heel andere dieren dan de vlinder. Ze hebben bijtende monddelen, voeden zich met bladgroen en zijn beperkt in hun bewegingen. Ze genieten ook niet de bewondering die de vlinders van iedereen krijgen. De meeste mensen vinden rupsen griezelig en zelfs vies. Toch zijn er heel mooie rupsen en ook hun leven is boeiend. Dat leven bestaat overigens slechts uit eten en groeien. Doordat rupsen snel groeien, moeten ze enkele keren vervellen. De verandering van het bestaan als rups naar dat van volkomen insekt, de vlinder dus, is ingrijpend. Die heeft plaats in een ruststadium, nadat de rups is veranderd in pop. Zo'n vlinderpop heeft een bepaalde rusttijd. Uitedijk is er geen verandering merkbaar. Inwendig voltrekken zich echter ingewikkelde processen. De organen van de rups worden afgebroken en opgelost tot een vloeibare substantie. Enkele organen, namelijk de vleugelaanleg, de geslachtsklieren en een deel van het bloedvatenstelsel, blijven wel intact. Dit proces van weefseloplossing wordt'' histolyse'' genoemd. Hierdoor wordt het vetlichaam van de rups geheel verbruikt. In dit stadium bevat de pop alleen lichaamssap. Met die substantie worden de organen van het volkomen insekt, de vlinder, opnieuw gevormd. Dan komt het moment dat de vlinder zich uit de pophuid vrijmaakt. Tijdens en direct na het ontpoppen is de vlinder kwetsbaar. Hij heeft even tijd nodig. De vochtige en zachte chitinehuid wordt vrij snel hard. De vleugels rollen zich uit, worden 'opgepompt' en krijgen ook stevigheid. Dan begint het vlinderleven. De Vlinderstichting heeft dit jaar uitgeroepen tot vlinderjaar. Zij wil meer aandacht voor de fladderaars. Vlinders worden bedreigd en hun aantal neemt af. In ons land leefden nog niet zo lang geleden 75 dagvlindersoorten. Daarvan zijn er reeds vijftien uitgestorven. Vlinders hebben bloemrijke velden en bermen en ruige hoeken nodig. Daar kunnen ze leven en zich voortplanten. Vooral voor het laatste is ongestoorde en gevarieerde begroeiing vereist. De vele soorten rupsen hebben alle hun specifieke planten nodig waarvan ze eten. Brandnetels bij voorbeeld. Daarop leven onder andere de rupsen van de kleine vos en de dagpauwoog. Andere rupsen stellen andere eisen. Daarom is een zeer gevarieerde wilde flora van levensbelang voor i,de vlinders. Ons landschap en de flora zijn echter verarmd, waardoor de vlinders in aantal afnemen. De Vlinderstichting spant zich in om de dagvlinders te behouden en te beschermen. Daarvoor wordt een vlindereducatiecentrum ingericht. Daar zal onderzoek worden gedaan, informatie verstrekt en advies gegeven. De stichting heeft het gebied tussen Berkel en de Oude IJssel gekozen voor een behoud- en herstelplan. Dat is al gestart. De Achterhoek is gelukkig nog een vlinderrijk gebied. Men wil daar het leefgebied verder verbeteren. Bij voorbeeld door op een andere manier te maaien, waardoor er meer bloemen komen en er dus meer vlinders kunnen leven.

Herintroductie
Er zijn nog altijd ruim tweeduizend soorten vlinders in ons land. Het zijn echter bijna allemaal nachtvlinders. Er zijn nog slechts zestig soorten dagvlinders. Daarvan worden er 25 ernstig bedreigd. De meeste dagvlinders zijn fel en opvallend van kleur, in alleriei schakeringen. Vlinders en bloemen horen bij elkaar. Beide hebben zon nodig om zich te kunnen ontplooien. Daardoor doen vlinders denken aan zon en zomer, vrijheid en blijheid. De achteruitgang van de vlinderstand is gedeeltelijk te wijten aan onvermijdelijke oorzaken. Door schaalvergroting en het steeds intensiever gebruik van het landschap, ging veel van het voor vlinders vereiste leefgebied teloor. Vlinders zijn zeer kwetsbaar en stellen hoge en bijzondere eisen aan het milieu. Waar zij verdwijnen, is er duidelijk iets mis. Een beter natuurbeheer en, waar mogelijk, een ander landbouwbeleid. zijn noodzakelijk om de vlinders te behouden. Twee soorten dagvlinders, hetpimpemelblauwtje en het donker pimpernelblauwtje, zijn de meest bedreigde ter wereld. Ze komen nog in klein aantal voorin Duitsland en Frankrijk. In Nederland komen ze niet meer voor. Ze kunnen ook onmogelijk "vanzelf" weer bij ons terugkomen. De Vlinderstichting heeft ze daarom weer uitgezet in twee geschikte leefgebieden in Brabant.

Voor op school
Het kweken van vlinders is gemakkelijk. Het is boeiend en leerzaam om het in de schoolklas te doen. De Vlinderstichting helpt daarbij. Tot 15 oktober kan men daar levend materiaal bestellen. Eieren, rupsen of poppen. De ontwikkeling van ei tot vlinder duurt ongeveer zes weken. Voor in de klas kan dit te lang duren. Door poppen te bestellen kan men die tijd bekorten tot twee weken. Vanzelfsprekend moeten de vlinders worden losgelaten. De stichting heeft ook een boekje uitgegeven, "Vlinders kweken". In 24 bladzijden wordt beschreven hoe men de kweek van het groot koolwitje, de kleine vos, de dagpauwoog en de atalanta moet verzorgen en welke materialen daarvoor vereist zijn. Tevens wordt de levenswijze van deze vier vlindersoorten beschreven en zijn er enkele suggesties voor de onderwijzer gegeven. Zo is er nog meer te verkrijgen en te doen in dit vlinderjaar. Genoemd boekje en verdere informatie en brochures over dagvlinders en vlinders in de tuin zijn verkrijgbaar bij de Vlinderstichting, Postbus 506, 6700 AM Wageningen, telefoon 08370-11220.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen