Een Huis in de branding (2)

Na de verwerping van het voorontwerp uit 1981 en het wetsvoorstel uit 1988 kwam hij er toch: een Algemene wet gelijke behandeling. Een wet waardoor bijbelgetrouwe christenen die zich ook in het dagelijks leven door Gods Woord willen laten leiden, heel snel in de beklaagdenbank terecht komen. De Tweede Kamer ging in februari met het wetsvoorstel akkoord. Binnenkort zal de Eerste Kamer zich erover buigen. Naar de mens gesproken is de kans dat de senaat de wet afwijst gering. De gedachte dat elk mens zijn eigen normen moet kunnen stellen, zonder daarbij "bevoogd" te worden door anderen, verslaat ook in christelijke kring z'n tienduizenden. Een toonaangevend theoloog als Kuitert verrichtte baanbrekend werk voor de acceptatie van abortus-provocatus en euthanasie. De Algemene wet gelijke behandeling werd niet alleen door de Gay-krant geroemd. Ook de CDA'er Kraijenbrink bejubelde de wet als "een zegen voor ons land". Dat minister Dales van mening is dat het veroordelen van homoseksualiteit als zonde niet meer kan, is gezien haar eigen homofiele relatie niet zo vreemd. Verbijsterender is dat haar visie een warm applaus opleverde van enkele honderden predikanten.

Totalitaire staat
Zij die zich nog verzetten tegen wetgeving waardoor de beschermwaardigheid van het leven wordt aangetast en de vrijheid om God naar zijn Woord te dienen ingeperkt, worden steeds meer beschouwd als mensen die je niet serieus kunt nemen. Een democratie onwaardig. Een van hen is prof. dr. W.H. Velema. De dag waarop de Tweede Kamer de Wet gelijke behandeling aannam, noemde hij de zwartste dag uit zijn leven als lid van de samenleving. Zwarter dan de dag waarop het doden van ongeboren leven werd gelegitimeerd. Het was van de Apeldoornse hoogleraar zeker geen ondoordachte uitspraak, geventileerd onder druk van emoties. „Voor mij is de wissel omgegaan bij de aanvaarding van de abortuswet. Daar ligt de principiële keer in ons volksleven wat de wetgeving betreft. Toen is de dijk gebroken en heeft de gedachte van zelfbeschikking het gewonnen. Maar de Algemene wet gelijke behandeling gaat in hetzelfde spoor nog duidelijk een stap verder. Daarmee wordt een staatsethos aan de burgers opgedrongen. Een bepaalde christelijke overtuiging mag je als christen-burger niet meer uitdragen en in praktijk brengen." Moderne vrijheidsgedachte „Door deze wet wordt de moderne vrijheidsgedachte wettelijk vastgelegd. Als christen mag je in de samenleving op geen enkele manier meer binnen dienstverbanden beperkingen opleggen aan anderen als het gaat om de levenswandel. In het contact met mensen, het verlenen en ontvangen van diensten en het uitwisselen van goederen moet je accepteren dat mensen vanuit die moderne vrijheidsgedachte leven. Daarin worden de trekken van een totahtaire staat zichtbaar. Dat maakte de aanvaarding van de Algemene wet gelijke behandeling door de Tweede Kamer voor mij tot de zwartste dag in mijn leven als staatsburger."
In het verleden is geen land ter wereld zo door het calvinisme gestempeld als Nederland en in het heden loopt geen land zo voorop als het gaat om anti-christelijke wetgeving. Ziet u een verband tussen beide feiten ?
„In het antwoord op deze vraag kun je geen gebruik maken van aanwijsbare, na te trekken feiten. Het zijn indrukken die je weèl-geeft. Dat wil ik voorop stellen. Mijn persoonlijke indruk is dat, nu de ontkerkelijking en ontkerstening in Nederland zo geweldig toeslaan, er een grote behoefte bestaat om zich te rechtvaardigen voor die verandering. Die rechtvaardiging zou voor een deel daarin kunnen zitten, dat men een hele nieuwe manier van leven en denken wil afdwingen, ook via wetgeving."

Afkeer
„In de tweede plaats is men calvinistisch genoeg geweest om te weten dat je principes moet hebben. De leegte die ontstaat door het verlies van calvinistische beginselen en uitgangspunten moet worden opgevuld. Men heeft van Den Uyl gezegd dat je aan zijn fanatieke instelling nog duidelijk zijn calvinistische achtergrond kon herkennen. Wat we bij Den Uyl zagen op politiek gebied, zien we nu in het hele volksleven."
Een fanatisme dat gevoed wordt door schaamte voor het calvinistische verleden ?
„Ik zou veel liever willen zeggen: afkeer van het calvinistische verleden. Je bespeurt een stuk verzet. Als je met iets breekt, word je in het algemeen fel tegen datgene waarmee je gebroken hebt."
In hoeverre is er in dit verband een parallel te trekken met het oudtestamentische Israël, waarvan in de Bijbel wordt gezegd dat het erger heeft gedaan dan de heidenen f
„Zonder daarmee te suggereren dat Nederland het Israël van het westen is, zie ik wel overeenkomst in wat zich geestelijk in het zieleleven van ons volk voltrekt. Als je gezegend bent geweest door de Heere God, en je keert je tegen die zegen, dan wordt de val omgekeerd evenredig dieper met de hoogte waar je op gestaan hebt."

Materialisme
Hoe verklaart u dat de Algemene wet gelijke behandeling zo weinig beroering teweeg heeft gebracht onder bijbelgetrouwe christenen? Veel minder dan de presentatie van het voorontwerp van mevrouw Kraaijeveld- Wouters in 1981.
„Ik denk dat daarin twee factoren een rol spelen. Het lange tijdspad heeft de mensen vermoeid gemaakt. Ik wil dat niet goedpraten, maar je kunt niet twaalf jaar lang op het kookpunt staan. Het tweede is, en dat is veel erger, dat in die kringen waar je bezorgdheid en protest zou verwachten een zekere zwijgzaamheid en geestelijke slaperigheid valt waar te nemen. De laatste drie jaar heblk er meer en meer oog voor gekregen dat de oorzaak daarvan is gelegen in het materialisme. Ik geloof dat wij veel meer in de greep daarvan zijn dan we onszelfbewust zijn. Ook dan veel predikanten zich bewust zijn. De massamedia spelen in dit proces ook een geweldige rol. Er is een geestelijke verslapping binnengetreden, waardoor we niet meer de moed en de kracht hebben om duidelijk en vurig stelling te nemen. Velen stemmen nog wel in als anderen hun stem verheffen, maar zijn er zelf niet toe bereid. Anderen zeggen: maak je niet zo druk, het is tóch een verloren zaak. Voor mijn besef schuilt achter die woorden vaak de opvatting dat vanaf het moment dat ze dat zeggen totdat blijkt dat het inderdaad een verloren zaak is, zij nog een goed leven hebben."

Doorbraak
Hebt u de indruk dat de geestelijke verslapping aals gevolg van het materialisme de laatste tien jaar in stroomversnelling is gekomen?
„Ik heb het idee van wel ja. Geestelijke processen komen nooit uit de lucht vallen. Die hebben een voorgeschiedenis. Voor de ondergrondse voorbereiding moet je denk ik meer dan tien jaar terug. Maar de laatste jaren zie ik duidelijk een doorbraak van het materialistische denken in onze gezindte."
Ugaf aan dat in de Algemene wet gelijke behandeling de contouren van een totalitaire staat zichtbaar worden. Welke houding moeten we innemen tegenover een overheid die dergelijke wetten uitvaardigt?
„Ik denk niet dat je daarvoor een gedetailleerd recept, een programma kunt geven. Nodig is in ieder geval dat je goed door hebt wat er aan de hand is. We hebben al geconstateerd dat de bedreiging onvoldoende wordt onderkend. Het tweede is dat we als christenen, die vanuit de Schrift mogen leven en gevoed worden, het vaste vertrouwen hebben dat de Bijbel ons voldoende toerusting geeft om ook in zo'n situatie te staan. Ik vind dat geweldig belangrijk. Het derde wat we nodig hebben is de toepassing daarvan: het krachtig leven uit deze dingen, vanuit een innerlijke overtuiging. Het leven in de vreze des Heeren. Net als in de tijd van de Nadere reformatie moet dat ook nu sterk benadrukt worden, vooral in het licht van wat ik al zei over het materialisme en de beïnvloeding door de wereld. De drie genoemde punten moeten in de prediking op een goede manier aan de orde komen. Daarmee bedoel ik dat vanuit de Heilige Schrift het karakter van onze tijd doorgehcht en de betekenis van de Schrift voor het persoonlijk leven aangewezen wordt. Het voorrecht, de noodzaak en de vreugde van het leven bij de Schrift en daarin bij de God van de Bijbel."

Spelregels
„Daarnaast heb ik herhaaldelijk gewezen, al wordt dat in onze kringen niet zo overgenomen, op het grote belang van toerusting en vorming. Bijeenkomsten, cursussen, voorlichtingsavonden. Drie of vier avonden rond een bepaald thema uit onze samenleving. Er zijn inmiddels sporen van te vinden, maar het zou veel breder in de christenheid moeten plaatsvinden, wil het orthodox-protestantse volksdeel deze storm kunnen doorstaan."
Als ik u goed begrijp verwacht u het meer vanpersoonlijke levensheiliging dan van publiek protest?
„Inderdaad, al wil ik die beide niet tegen elkaar uitspelen. Ik ben geen man die zegt: je kunt het publieke protest net zo goed achterwege laten. Wel moet dat gebeuren binnen de spelregels van de democratie. Acties als de bezetting van abortusklinieken, zoals die in Amerika plaatshebben, vind ik ongepast, hoezeer ik ook de intentie waardeer. Wij hebben de overheid te gehoorzamen. Wel zullen we steeds meer in een gespannen verhouding en op den duur misschien zelfs in een conflictverhouding met de overheid komen te staan."
Kunnen de spelregels van de democratie tot norm worden verheven ?
„Ons protest moet gemotiveerd en genormeerd zijn vanuit de Heilige Schrift. De Heilige Schrift moet ook de stijl bepalen. Er moet geen eigenbelang in het spel zijn. Het moet ons gaan om de eer van Gods naam. Als ik spreek over de spelregels van de democratie, denk ik bij voorbeeld aan het vragen van toestemming voor het houden van een openbare protestactie. Als je aan de samenleving duidelijk wilt maken dat je in je geweten bezwaard bent door bepaalde zaken, mag dat ook niet op een wijze waardoor anderen in hun publiek verkeer worden gehinderd."

Niet opdringen
Een spelregel van de democratie is ook dat de helft plus één bepaalt wat er gebeuren moet. Staat zo'n spelregel niet op gespannen voet met de Bijbel? „Daar hebt u gelijk in, maar het ging mij om de spelregels van protestacties binnen het kader van de democratie. Daarmee aanvaard ik niet de hele democratie, in die zin dat de helft plus één de waarheid heeft. Integendeel. Ik heb niet voor niets gezegd dat wij op z'n minst in een gespannen relatie tot de overheid komen te leven. Dat heeft te maken met het feit dat de opvatting van de meerderheid ons dwingend wordt opgelegd."
In ons protest mogen anderen niet gehinderd worden in hun publiek verkeer. Betekent dit dat het voor u te vergaat als vrouwen die een abortus willen laten uitvoeren moreel onder druk worden gezet om dat niet te doen?
„Het blokkeren van een abortuskliniek vind ik onjuist. Dan ga je voor politieman spelen. Ik denk wel dat je mensen mag benaderen om je overtuiging kenbaar te maken, al zou ik daar aan de andere kant ook voorzichtig in zijn. Als blijkt dat mensen er niet van gediend zijn, kun je hen je opvatting niet opdringen."
Het wordt onder ons in het algemeen niet afgekeurd dat in de Tweede Wereldoorlog de vernietiging van mensenlevens met machtsmiddelen is voorkomen. Wat is het verschil met het voorkomen van het doden van ongeboren leven in een democratie?
„Ik zou toch een onderscheid willen maken tussen een oorlogssituatie en de situatie waarin wij verkeren. Als wij in conflict met onze wettige overheid komen, zal dat niet een gewapend conflict maar een lijdzaam protest moeten zijn. Waarbij wij wel duidelijk onze mening vertolken. Over het gebruik van machtsmiddelen wil ik pas spreken als een oorlogssituatie is ontstaan. Dan moet je weer verder kijken wat wel en wat niet geoorloofd is."

Speelruimte
Wij zijn opgegroeid met de gedachte dat we de wetten va nde overheid hebben te gehoorzamen. Hoe ligt dat bij een wet als de Algemene wet gelijke behandeling?
"Ik maak verschil tussen de wet ontduiken en het listig zijn als de slangne, waarbij we een legaal gebruik maken van de kleine mogelijkheden, de kleine letters en de kleine gaatjes. Daarin kunnen we elkaar van dienst zijn. Niemand is ook verplicht om altijd overal alles te zeggen wat hij weet. Dat is in het algemeen zelfs zeer onverstandig. Maar je woord moet wel je woord zijn en je handtekening je handtekening."
Waar gaat het zoeken naar de mazen van de wet over in ongehoorzaamheid aan de wet?
„De formulering "het zoeken naar de mazen van de wet" vind ik niet zo aangenaam..."
Usprak over de kleine gaatjes in de wet. Dat zijn toch mazen?
„Inderdaad, maar ik heb ze in een serie opgesomd. Het zoeken naar de mazen is op zich niet ongeoorloofd, als het maar geen synoniem is voor een slinkse manier van doen. Het gaat mij om een geoorloofd gebruik maken van de speelruimte die een wet biedt. Dat gaat over in wettelijke ongehoorzaamheid als je voor jezelf heel duidelijk weet dat je met een bepaalde beslissing, deze daad, dit antwoord, deze brief, de wet overtreedt." Burgerlijke ongehoorzaamheid acht u onder „Er is een geestelijke verslapping opgetreden, waardoor we geen beding geoorloofd? „Burgerlijke ongehoorzaamheid heeft voor mij de betekenis dat je gezamenlijk, met geweld, je onvrede over iets kenbaar maakt. Daar heb ik grote moeite mee. Een ander punt is of je in bepaalde omstandigheden toch niet ongehoorzaam moet zijn aan de wet. Daar heb ik al op gedoeld toen ik zei dat we wellicht in een conflictsituatie met de overheid komen te leven, omdat we zeggen: aan deze wet kan ik niet gehoorzaam zijn."

Verdrukking
Dan komt de rechter om de hoek. Er zijn er die verwachten dat bijbelgetrouwe christenen met de regelmaat van de klok in de beklaagdenbank zullen zitten. Anderen menen dat het zo 'n vaart niet zal lopen. Hoe ziet u dat?
„Mijn verwachting is dat het niet mee zal vallen. Dat hangt samen met het punt waarmee u het gesprek hebt ingezet. De afkeer van het calvinistische verleden zal teweeg brengen dat men voorbeelden wil stellen, via juridische processen die in zekere zin de vorm van proefprocessen hebben. Als je je ogen en oren open hebt, is er geen enkele reden voor optimisme. Toen ik in 1982 met een vertegenwoordiger van het Humanistisch Verbond voor studenten van de Leidse universiteit sprak, stond in de discussie een student op die zei: „Meneer, het christendom heeft hier in Nederland lang genoeg geheerst, het wordt nu tijd dat de christenen de mond gesnoerd krijgen". Woorden die gevolgd werden door een daverend applaus. De intolerantie van de toleranten. Ik voorzie dat er heel wat op ons afkomt."
Is zo 'n situatie van druk in bijbels licht gezien niet de normale situatie voor een christen?
„De Bijbel, met name het boek Openbaring en de eerste brief van Petrus, tekent inderdaad dat we verdrukking hebben te verwachten. We hebben eeuwen lang in een geweldig voordelige situatie geleefd. Ik zie in alles wat zich nu tegen ons gaat keren een zeker oordeel van God over onze ondankbaarheid. We hebben alle voorrechten op een wereldse manier geïncasseerd, als iets waar we recht op hadden. We zullen ons erop moeten voorbereiden dat we in de toekomst veel zelf moeten gaan betalen. Gemeenschapsgeld zal alleen nog voor algemene doeleinden beschikbaar worden gesteld."

Secularisatie
Tot nu toe was het in Nederland gemakkelijk om orthodox christen te zijn. Voorziet u een verder toenemende kerkverlating door de morele en waarschijnlijkschijnlijk ookfinanciéle druk die op bijbelgetrouwe christenen uitgeoefend gaat worden?
„Ik ben er huiverig voor om in hoeveelheden of percentages te spreken, maar het proces van zuivering, dat al volop aan de gang is, zal er zeker door versterkt worden. Straks blijven alleen de mensen over voor wie het een zaak van het hart is."
Dat is de positieve keerzijde van de druk ?
„In bepaalde kringen doet men heel positief over de secularisatie. Dat doe ik niet. Er zitten ook heel donkere kanten aan, te meer omdat ik in de vorige situatie iets van Gods bewarende hand over ons heb gezien. Positiefis wel de keuze waartoe we nu worden gedrongen. Het wordt voor of tegen."
Wat ziet u als eengroter gevaar voor de gereformeerdegezindte, de druk van buitenaf of de uitholling van binnenuit?
„Ik vind het moeilijk om daartussen te kiezen. We moeten in elk geval niet de ogen sluiten voor het gevaar van binnenuit, door voortdurend te wijzen naar dingen die van buitenaf tegen ons gericht worden. Dat zou een van de grootste fouten zijn die we in deze situatie kunnen maken."

Volgende keer: Ir. A. van Maldegem over de invloed van het materialisme.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen