Kerkgeschiedenis

Het Anabaptisme (vervolg). Het ligt voor de hand, dat de Anabaptisten fel bestreden werden, zowel door de Reformatoren als door Rome.

De roomse kerk beschouwde hen natuurlijk als uitwassen van de Reformatie.

Sinds 1524 kreeg Zwingli het met hen binnen Zurich aan de stok. Hij trad met straffende hand tegen hen op. Het gevolg hiervan was echter, dat hun „apostelen" heinde en ver over Duitsland verspreid werden, tot zelfs in Friesland toe; overal hun denkbeelden verkondigende.

Menig Anabaptist moest het met de dood bekopen. Zelfs Luther en Melanchton keurden deze vervolgingen goed; zelfs tegen overigens rustige burgers.

Melchior Hoffmann. Door het optreden van deze man kreeg de stroming een nieuw aspect.

Hij was afkomstig uit Zwaben (Zuid-Duitsland) en werd luthers predikant in Lijfland. Ook predikte hij in Zweden, in Oost-Friesland en kwam ten slotte in Straatsburg terecht.

Hier kwam hij in de ban van het Anabaptisme. Hij ging volle nadruk leggen op de komst van het Duizendjarig Rijk, dat vrede op aavde zou brengen en in Straatsburg zijn aanvang zou nemen.

Hij kreeg veel aanhangers; wat te begrijpen is, daar velen hunner door de meedogenloze vervolgingen uitzagen naar de komst van zo'n Vrederijk, het Nieuwe Jeruzalem. Hij was „Elia", die komen zou!

Hoffmann kwam echter in de gevangenis terecht en verbleef daar 10 jaren. In 1543 stierf hij.

Zijn prediking' met die toekomstverwachting had echter wortel geschoten: vooral in de Nederlanden.

In Amsterdam werkte Jan Volkertsz. Trypmaker, wiens gemeente snel groeide.

In Leeuwarden arbeidde een zekere Obbe Philips. Be snelle toename deed ook in onze landen de vervolging tegen hen losbreken.

Trypmaker werd in 1531 te 's-Gravenhage ter dood gebracht.

Zijn opvolger in de amsterdamse gemeente was Jan Matthijsz, een bakker uit Haarlem, een fanatiek, wraakzuchtig heerschap, die zich als „de profeet Henoch"(!) beschouwde, 12 „apostelen" uitzond en zo nodig er niet tegen op zou zien de „ongelovigen" te vernietigen.

In korte tijd verspreidde de beweging (men noemde ze Melchiorieten naar Melchior Hoffmann) zich over heel Holland.

Tot hiertoe waren zij nog al lijdelijk geweest, in stil verwachten van het Godsrijk. Met de komst van Matthijsz veranderde die geest.

De troebelen te Munster. De „apostelen" van Jan kwamen ook te Münster. Daar was heel wat gebeurd.

Tot hier toe had er een bisschop geregeerd, Franz v. Waldeck, maar de Luthersen onder aanvoering van de predikant Bern. Rothmann hadden er de macht in handen gekregen en de bisschop de stad uitgejaagd. Rothmann sloeg echter over tot een totaal verkeerde geest, ver van luthers, en toen de „apostelen" verschenen, kwam de stad geheel onder dopers bewind.

Weldra verscheen ook Matthijsz op het appèl en had al spoedig de leiding in handen.

Aan het hoofd der stad kwam als burgemeester een zekere knipperdolling, een wever.

Er werd nu een nieuwe orde van zaken ingevoerd: er zou gemeenschap van goederen zijn (communisme) en allen moesten op hoog bevel zich aan de „wederdoop" onderwerpen.

Wie zich daarin niet schikken wilde, werd eenvoudig ter stad uitgejaagd.

De bisschop had natuurlijk zijn verdrijving niet genomen en besloot zijn stad te belegeren.

Hij werd daarbij krachtig gesteund door protestantse en zelfs roomse autoriteiten, die gehoord hadden, wat er in Münster gaande was.

Nu zou volgens de Wederdopers „de heilige oorlog" beginnen; maar Jan Matthijsz sneuvelde.

Opvolger werd zijn vroegere raadsman, Jan Beukelszoon een kleermaker uit Leiden.

Hij was een vreselijk mens: eerzuchtig, wreed in de hoogste mate. onzedelijk,

De toestand in de stad werd steeds erger en wie niet voor hem bukken wilde werd eenvoudig de stad uitgedreven, waar de ongelukkigen omkwamen door koude, gebrek en het zwaard der bisschoppelijke soldaten.

Jan van Leiden beweerde, dat de Geest hem geopenbaard had, dat Münster het Nieuwe Sion zou zijn en hij daarvan koning.

Hij achtte zich een tweede Salomo, richtte alles op theocratische wijze in en hield er ook als Salomo een harem op na.

Hij en zijn vrouwen baadden zich in weelde, gaven zich over aan vreselijke uitspattingen, terwijl anderzijds velen in de stad verkommerden.

Strafgerichten waren aan de orde van de dag en de bovengenoemde Rothmann schreeuwde luidkeels wraak tegen de vijanden.

Vanuit Amsterdam wilden de Anabaptisten hun vinenden te hulp snellen, maar de „expeditie" mislukte.

Overal in Holland en Groningen begon het te gisten en gaven de Wederdopers zich aan allerlei schandelijke uitspattingen over (in Amsterdam aan naaktloperij). In Münster kon het zo niet blijven. De ellende steeg en op 25 Juni 1535 werd de stad ingenomen.

Een vreselijk strafgericht volgde. Men stopte de aanvoerders als w r ilde dieren in ijzeren kooien en zette ze te pronk op de markt. Daarna volgde de terdoodbrenging. Münster werd weer een roomse stad. Aan de toren van de St. Lambertuskerk te Münster kan men nog altijd de 3 kooien zien hangen.

Reactie tegen de Anabaptisten. De val van Münster w r as het sein tot nieuwe vreselijke vervolgingen van hen. Zij zijn in deze jaren de martelaars geweest. (Berkhof). Wel vertoonden zich hier en daar nog wel eens losse groepjes, maar de kracht was gebroken.

Wij noemen onder deze die van David Joris, van huis uit een Vlaming.

Hij hield zich echter buiten de woelingen van Münster. Men zegt, dat hij zich voor de Messias uitgaf. Hij stierf in Bazel, waar hij de laatste levensjaren doorbracht onder een schuilnaam.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen