ALS DE KERK MOET SLUITEN

Steeds weer horen we geluiden uit het land dat deze gemeenten het wiel opnieuw aan het uitvinden zijn omdat er maar heel weinig literatuur voorhanden is. Dat wil zeggen: literatuur die kerkenraden antwoord geeft op de vraag welke weg zij hebben te bewandelen. Ook in de kerkorde zal men nauwelijks iets aantreffen over het opheffen van een Christelijke Gereformeerde Kerk. Maar is dit wel verstandig? Moeten we de kleine gemeenten, die vaak toch al zoveel zorgen en problemen hebben, maar laten spartelen in de wirwar van zaken die aandacht moeten hebben voordat de kerk gesloten kan worden? Mijns inziens is dat niet goed en moeten deze gemeenten geholpen worden. Er staat een kerkenraad immers nogal wat te wachten. Kerkordelijke zaken gaan spelen, juridische zaken gaan ertoe doen en het belangrijkste: de pastorale aspecten spelen een grote rol in het geheel. In dit artikel hoop ik een aantal praktische zaken mee te geven en een aantal aanbevelingen te doen. Eén en ander is vrucht van een afstudeerscriptie die ik maakte naar aanleiding van de sluiting van de Christelijke Gereformeerde Kerk in Rotterdam-West.

DONKERE WOLKEN

De kerkenraad staat voor een grote beslissing. Al jaren achtereen ziet men het ledenaantal achteruit gaan. Er is niets tegen te doen. Grote gezinnen vertrekken naar een andere kerkelijke gemeente. Misschien wel omdat daar de vriendjes en vriendinnetjes van school naar de kerk gaan. Of men vertrekt uit de stad. Mensen wonen er allang niet meer, maar zijn de kerk tot dusver altijd nog trouw gebleven. Maar er komt een moment dat ze het heen-en-weer rijden niet meer volhouden. Ze sluiten zich aan bij de plaatselijke gemeente in het dorp waar zij wonen. Of de kerk loopt leeg omdat de prediking niet meer aansluit bij de belevingswereld van de jongeren. Jongeren trekken weg naar meer evangelisch getinte gemeenten. Al met al komt de kerkenraad tot de conclusie dat het zo niet langer kan. Het hoge woord moet er uit: is er nog wel bestaansrecht voor onze gemeente? Is het niet beter om de kerk definitief te sluiten? Wat is Gods weg hierin? Wat wil de Here ons zeggen? Het is belangrijk om de gemeente steeds op de hoogte te houden van de ontwikkelingen die er zijn met betrekking tot deze problematiek. De gemeenteleden zien ook wel dat de gemeente steeds kleiner en kleiner wordt. Ook zij vragen zich af wat de koers van de kerkenraad hierin zal zijn.

MOGELIJKE TRAJECTEN

Eén van de eerste stappen is het onderzoeken naar de diverse mogelijkheden die er zijn als men tot de conclusie komt dat de gemeente in haar huidige vorm niet kan voortbestaan. Er is een viertal opties te noemen:

1. Doorgaan in afgeslankte vorm. Men kan besluiten het kerkgebouw te verkopen en op een andere, kleinere, locatie door te gaan. Het voordeel hiervan is dat de preekplaats behouden wordt en dat men vanuit de nieuwe locatie weer kan gaan denken aan gemeenteopbouw.

2. Verder als zendingsgemeente. Naar analogie van gemeenten als Zaandam en Hillegom, kan men erover nadenken om als zendingsgemeente oftewel als missionaire gemeente verder te gaan. Er moet dan een paradigmaverandering komen met betrekking tot het gemeente-zijn. De gemeente moet van ‘naar binnen gericht’ ‘naar buiten gericht’ worden. Dit zal veelal betekenen dat er liturgisch gezien het één en ander veranderd wordt. Ook zal men in de erediensten moeten gaan zoeken naar aansluiting bij de belevingswereld van buitenkerkelijken. Dit kan voor de overgebleven oorspronkelijke gemeenteleden overigens een brug te ver zijn.

3. De gemeente sluiten en verdergaan als project. In de gemeente van Rotterdam-West is er gekozen om de kerk te sluiten. De traditionele gemeente heeft opgehouden te bestaan. Maar kerkenraad en gemeente hebben ervoor gekozen een ‘erfenis’ achter te laten. Een projectgroep is gestart met het onderzoeken van de vraag of er een missionair/diaconaal project in de buurt gestart zou kunnen worden. Dat bleek inderdaad mogelijk te zijn. Op dit moment gaat het project ‘Thuis in West’ van start met twee echtparen die als kerkelijke werkers aangemerkt kunnen worden. (voor meer informatie zie de website: www.thuisinwest.nl)

4. Opheffen van de gemeente. De meest verregaande stap is het opheffen van de gemeente. Er vindt geen doorstart plaats. De Christelijke Gereformeerde Kerk houdt ter plaatse op te bestaan en de leden zullen een ander kerkelijk onderdak moeten vinden.

Wanneer men voor optie 3. of 4. kiest, zal er veel moeten gebeuren. Ik merkte reeds op dat de gemeenteleden goed op de hoogte moeten worden gehouden. Het zou bij voorbeeld heel raar zijn wanneer gemeenteleden slechts via de kerkelijke pers op de hoogte gehouden worden van de ontwikkelingen in hun gemeente. Het is dus zaak om de leden te blijven informeren. Dit kan via het kerkblad. Nog beter is het als avonden belegd worden waar de kerkenraad de ‘routekaart’ presenteert, waarover gemeenteleden vervolgens vragen mogen stellen.

OP WEG NAAR OPHEFFING

Wanneer de kerkenraad tot de conclusie komt dat de gemeente gesloten zal moeten worden, is het raadzaam om dit in een bijzondere ledenvergadering aan de gemeenteleden voor te leggen. Niet om toestemming daarvoor te vragen, maar om te peilen of de gemeente achter de plannen van de kerkenraad kan staan. In de gemeenten van Rotterdam-West en Klundert is onder de leden zo’n peiling gehouden. Vervolgens is de kerkenraad over de uitkomst van die peiling in beraad gegaan, wat het besluit opleverde de kerk te sluiten (en in het Rotterdamse geval een project te starten). Dit besluit is staande de vergadering meegedeeld. Het voordeel daarvan is dat de gemeenteleden samen met de kerkenraad nog konden spreken en hun verdriet konden delen.

Er komt immers heel wat op gemeenteleden af. Zij zullen afscheid moeten gaan nemen van de plek die hun zo vertrouwd was. Sommigen zijn er gedoopt, hebben er belijdenis gedaan, zijn er getrouwd en hebben er gerouwd. Maar ze hebben ook de grote daden des Heren mogen smaken en met veel zegen het Avondmaal mogen ontvangen. Kortom, er moet in de kerkelijke gemeente rekening gehouden worden met veel emoties. Kerkenraadsleden moeten daar invoelend mee omgaan. Mensen moeten de tijd krijgen om dit proces (dat aan te merken is als een rouwproces) te verwerken. Men moet hierin bijgestaan worden door met elkaar te bidden en elkaar te vertroosten uit het Woord van de Here.

Welke taak vervult de classis in het geheel? In de rondvraag naar artikel 41 K.O. komen ook die zaken aan de orde waarbij de kerkelijke gemeente om het oordeel of de hulp van de classis verzoekt. Het is van belang dat vroegtijdig gemeld wordt dat er problemen en moeiten zijn rond het ledenaantal van een gemeente. In de meeste gevallen zal de classis een commissie van bijstand benoemen die de kerkenraad op afstand kan adviseren. Toch is dat mijns inziens niet voldoende. De kerkenraad krijgt veel werk op zijn schouders en kan te kampen hebben met onopgemerkte ‘blinde vlekken’. Ook heeft de kerkenraad niet of nauwelijks de expertise in huis om een dergelijk proces in te gaan. Het is aan te bevelen om iemand van buitenaf aan te stellen die de kerkenraad in het proces kan begeleiden. Iemand die voldoende expertise heeft om het gehele proces tot een goed einde te brengen.

In de tijd die rest is de kerkenraad druk bezig met het voorbereiden van de afscheidsdienst. Het is aan te bevelen om te spreken van de laatste eredienst die gehouden wordt in de Christelijke Gereformeerde Kerk van de betreffende woonplaats. Op deze manier kunnen de kerkenraadsleden nog gewoon in het ambt blijven. Zij zijn dan degene die wettelijk gezien de zaken behartigen. In deze laatste dienst worden de kerkenraadsleden dan ook niet uit hun ambt ontheven. Dit is heel belangrijk. Zij worden pas uit hun ambt ontheven als alle zaken ofwel zijn afgehandeld of overgedragen worden aan de rechtsopvolger van de kerkelijke gemeente.

Praktische zaken zullen geregeld moeten worden: wie gaat er voor tijdens de laatste dienst, wie nodigen we allemaal uit? Wat gaan we doen met het archief van de kerk? Wat doen we met de roerende zaken van de kerk? Als we het gebouw verkopen, waar gaat de opbrengst dan naar toe? Dit zijn ook allemaal zaken die besproken kunnen worden met de gemeenteleden zelf. Zij kunnen bijvoorbeeld bepalen dat het gebouw niet verkocht mag worden aan (vult u maar in) en dat de opbrengst in percentages verdeeld zal worden onder verschillende doelen.

TENSLOTTE

Ik ben mij ervan bewust dat een artikel als dit te kort is om alle zaken te behandelen. Ik heb slechts een aantal dingen willen aandragen waarmee een kerkenraad rekening dient te houden. Er zijn natuurlijk nog veel meer zaken die aan de orde kunnen komen. Ik wil dan ook graag de door mij opgestelde handleiding ter beschikking stellen aan gemeenten die voor dit soort problemen (komen te) staan. Deze handleiding is op te vragen onder e-mailadres: w.lee@filternet.nl Daarnaast ben ik ook altijd bereid om eens te komen spreken in uw gemeente. We hopen natuurlijk dat één en ander niet al te vaak meer nodig zal zijn in onze kerken en dat de Here Zijn kerk nog wil zegenen.

Wim van der Lee is lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Capelle aan den IJssel. Hij was als procesbegeleider betrokken bij de opheffing van de kerken van Rotterdam-West en Klundert.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen