Uitvoeringsovereenkomst van Schengen

Vorige week vond de behandeling plaats van de Uitvoeringsovereenkomst van Schengen. Schengen kan gezien worden als proeftuin voor een Europa zonder binnengrenzen. Bij de Uitvoeringsovereenkomst gaat het om de afschaffing van de controle op het personenverkeer aan onze binnengrenzen. Straks kunnen vreemdelingen — waaronder ook niet-EG burgers — ongehinderd via de binnengrenzen ons land binnenkomen, zonder dat wij het recht hebben hen te controleren.

Politiek belang

Tijdens het hoofdlijnendebat van eind januari heeft de Kamer reeds een eerste oordeel gegeven. De tijd heeft intussen niet stil gestaan. Op het vlak van de Europese integratie heeft zich een nieuwe ontwikkeling voorgedaan. Het Deense volk heeft zich in meerderheid uitgesproken tegen het verdrag van Maastricht.

Het Deense „nee" is ondertussen exemplarisch voor de groeiende kloof tussen europolitici en de man in de straat. De politiek slaagt er blijkbaar niet in om de ingrijpende voorstellen tot verdieping van de Europese integratie duidelijk aan de burger uit te leggen. Dat is een teken aan de wand. Niet alleen onder de Deense bevolking begint men na te denken. Ook in ons land lijkt geleidelijk een meer fimdamentele publieke gedachtenwisseling los te komen. Dat is winst. Het gaat immers om de toekomst van ons voortbestaan als zelfstandige natie. En juist onze nationale zelfstandigheid komt steeds meer onder druk te staan van het Europese integratieproces. De opheffing van de persoonscontrole aan de binnengrens — hét centrale element in de Uitvoeringsovereenkomst — is daar een treffend voorbeeld van.

Door alle fracties is op de Uitvoeringsovereenkomst stevige, om niet te zeggen fundamentele kritiek geleverd. Een meerderheid heeft sterk gepleit voor een communautaire aanpak. Inmiddels is duidelijk dat andere landen daar thans niets in zien. Dat betekent dat aan een aantal andere wensen van de Kamer, neergelegd in moties, niet tegemoet zal worden gekomen. Een bevoegdheidsverlening aan het Europese Hof van Justitie zit er niet in. Simpelweg omdat andere Schengenlanden er geen behoefte aan hebben de Overeenkomst alsnog op dit punt aan te vullen of te amenderen.

Deelstaat van een verenigd Europa

De regering onderstreept vooral het grote politieke belang van de overeenkomst. Een afwijzing van Schengen betekent een gevoelige slag voor het Europese intergratieproces. Het lijkt erop dat de coalitie dit koste wat kost wil voorkomen.

Ingrijpend

Afschaffing van binnengrenzen hoort thuis in een federatieve staat (voorbeeld: Verenigde Staten). In zo"n staat is controle aan de binnengrenzen van de deelstaten inderdaad ongerijmd. Maar het gaat ons te ver om Nederland te degraderen tot een deelstaat van een Ver- enigd Europa, ook al is dat dan voor- lopig nog in het verband van een proeftuin. De Uitvoeringsovereen- komst van Schengen raakt het wezen van onze staat. We verliezen de soe- vereine zeggenschap over onze gren- zen. Natuurlijk kan men zeggen dat Schengen hierin niet uniek is. We hebben immers reeds de Benelux. Maar Schengen is wel van een geheel andere orde. De samenwerking is breder en anders van opzet en het aantal landen dat mee doet is veel groter. De consequenties van Schen- gen zijn dan ook veel ingrijpender.

Positieve elementen

De inhoud van de Uitvoeringsovereenkomst is voor de SGP-fractie natuurlijk niet enkel kommer en kwel. Er zitten zeer nuttige elementen in. Ik noem de grensoverschrijdende politiesamenwerking. Omdat de misdaad, met name de georganiseerde vorm daarvan, niet bij de grens halt houdt, is grensoverschrijdende samenwerking inderdaad hard nodig. Daarvoor zijn afspraken tussen de landsregeringen onontkoombaar.

Hetzelfde geldt ten aanzien van de asielproblematiek. Ook hier is het nodig dat de lidstaten van de Gemeenschap hun nationale beleid op elkaar afstemmen. Het gaat echter niet aan om e.e.a. direct te koppelen aan het doen vervallen van de controle aan de binnengrenzen. Die relatie is er niet. De zaken die ik zo juist genoemd heb zijn ook te bereiken zonder de grenscontroles volledig af te schaffen.

Terecht kunnen we bevreesd zijn dat we met het vervallen van de binnengrenscontrole een belangrijk vangnet kwijtraken. Want hoe men het ook wendt of keert, het huidige systeem van grenscontrole vervult wel degelijk een nuttige functie. Ik denk aan de drugsvangsten aan de oostgrens. Die zullen tot het verleden gaan behoren. De regering is veel te optimistisch over de effectiviteit van een naar het binnenland verschoven controle. Controle direct aan de grens is relatief veel gemakkelijker dan een naar het binnenland verschoven controle. Verhoudingsgewijs is een veel grotere inspanning nodig om tenminste hetzelfde effect te kunnen sorteren. De inzet van tweehonderd extra marechaussees is dan ook veel te mager.

We zijn in ons land hard bezig om onze greep op de harde criminaliteit te verliezen. Als klap op de voiurpijl wil de regering nu de binnengrenzen gaan opheffen. Moeten we niet vrezen dat niet zozeer de burger, alswel de georganiseerde criminaliteit zal gaan profiteren van een Europa zonder grenzen?

Communautarisering

De Uitvoeringsovereenkomst heeft een intergouvernementele opzet. Over de status van het Uitvoerend comité en de door haar te nemen besluiten bestond aanvankelijk nogal wat verwarring. In tegenstelling tot de Raad van State beschouwt de regering het Uitvoerend Comité als een volkenrechtelijk orgaan in de zin van artikel 92 van de Grondwet. De SGP-fractie kan zich in deze visie vinden. Voorts is duidelijk dat aan dit orgaan nationale bevoegdheden worden opgedragen. In een recent artikel in het Nederlandsejuristenblad wordt de stelling opgeworpen dat het Verdrag van Maastricht op twee punten in strijd zou zijn met de Grondwet. Eén van die punten betreft het vreemdelingenbeleid.

Ook in de Uitvoeringsovereenkomst worden in diverse artikelen, waaronder artikel 17, bevoegdheden op dit terrein opgedragen aan het Comité. Het is dus enigszins merkwaardig dat de vraag naar een mogelijke strijdigheid van de Uitvoeringsovereenkomst met de Grondwet tot nu toe niet is gesteld. Dat de Raad van State deze vraag niet heeft gesteld kan verklaard worden uit het feit dat hij het comité niet beschouwt als een volkenrechtelijke organisatie. De regering doet dat echter wèl. Daaruit kan afgeleid worden dat de regering voor haarzelf wèl de vraag naar mogelijke strijdigheden met de Grondwet gesteld en beantwoord heeft.

Rol parlement

Dan het vraagstuk van de parlementaire controle. Aanvulling van de democratische controle op de besluitvorming van het Uitvoerend Comité in de optiek van de SGP-fractie overbodig. De besluitvorming in het Uitvoerend Comité vindt plaats op basis van unanimiteit. Dat betekent dat Nederland — evenals de andere Schengenlanden — de facto een veto-recht heeft. Dit feit, gekoppeld aan de toezegging van de regering dat zij vroegtijdig overleg zal plegen met de Kamer, betekent dat materieel gezien, de Kamer zijn controlerende taak optimaal kan blijven uitoefenen. Een soort Deens model dus. En daarin kunnen wij ons op zich wel vinden.

Nadere uitwerking

De overeenkomst bevat een flink aantal elementen die nog nader uitgewerkt moeten worden. Ik noem: de invoering van een al of niet beperkte identificatieplicht. Het „veilig-land" criterium. De invoering van een uniform visum. De harmonisatie van het asielbeleid. Maar ook op het gebied van de infrastructuur van Schiphol en met betrekking tot de internationale strafrechtelijke samenwerking moet nog heel wat gebeuren.

Men kan de vraag stellen of het wel verantwoord is om de Uitvoeringsoverenkomst reeds in werking te laten treden terwijl een groot aantal — beslist niet onbelangrijke — zaken nog niet afdoende geregeld zijn. Het kabinet moet nog komen met een wettelijke regeling voor de identificatieplicht. Aan te nemen valt dat die regeling er zeker niet vóór 1 januari '93 zal zijn. Te meer niet daar het hier gaat om een controversieel onderwerp. Dat betekent dus dat er op het vlak van de persoonscontrole een gat dreigt te vallen.

Afwijzing

Bij de behandeling van dit wetsvoorstel is gebleken dat de Kamer zich in 1985 niet heeft gerealiseerd wat er allemaal aan deze Uitvoeringsovereenkomst vast zou gaan zitten! Er is veel te optimistisch gedacht over de gevolgen van Schengen. Daar komt bij dat nationale grenzen sneller en gemakkelijker zijn afgeschaft, dan dat zij weer kunnen worden ingesteld. In die zin is de Uitvoeringsovereenkomst van diepingrijpende aard. De SGP-fractie heeft geen principieel bezwaar tegen intergouvernementele vormen van samenwerking op het gebied van politie en justitie, het asiel- en vreemde- Hngenbeleid. Maar dit neemt niet weg dat Schengen onderdeel is van een sluipend proces van communautarisering. We kunnen Schengen niet los zien van die context. Wel is te constateren dat de uitkomst van Schengen de voorstanders van een communautaire aanpak zwaar heeft teleurgesteld. De beoordeling van Schengen dient dus wel degelijk in het bredere kader van de voortschrijdende Europese integratie plaats te vinden. Zoals bekend ziet de SGP geen heil in een verdieping van de Gemeenschap. De SGP stemde dan ook tegen goedkeuring van deze Uitvoeringsovereenkomst van Schengen.

Drs. E W. den Boef

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen