Een bijzonder jubileum

Maar er is meer. Ik denk dan vooral aan de Dordtse Kerkorde, kortweg DKO, die ook door deze synode werd vastgesteld. In mei 1619, nadat de leer van de Remonstranten was veroordeeld, nam de synode nog een aantal andere onderwerpen in behandeling. Daarvan was de vaststelling van de kerkorde wel de belangrijkste. Dat betekent dat de DKO deze maand 400 jaar bestaat.

Het bijzondere is dat deze kerkorde in een aantal kerkverbanden, waaronder onze Gereformeerde Gemeenten, nog steeds functioneert als basis voor het kerkelijk leven. Een document, dat na 400 jaar nog zo’n belangrijke rol speelt, is wel bijzonder! In deze korte serie willen we aan dit jubileum aandacht geven. Nu gaat het over de totstandkoming en betekenis van de DKO. In de twee volgende afleveringen willen we stilstaan bij de inhoud van de DKO en de geschiedenis daarvan tot op vandaag. En uiteraard de vraag: wat betekent deze nu nog in ons kerkelijk leven?

Waarom een kerkorde?

De kerk op aarde is de zichtbare gestalte van het geestelijk lichaam van Christus. Zoals iedere vorm van samenleving heeft ook de kerk ordening en structuur nodig. Daartoe dient het kerkrecht; de kerkorde vormt daarvan de basis. Ook in de kerk moet alles geschieden overeenkomstig Gods Woord. In het Nieuwe Testament vinden we al de grondslagen voor het kerkrecht; denk aan de instelling van de ambten.

Het is goed te beseffen dat een kerkorde niet zomaar vergeleken kan worden met een wetboek, zoals dat in onze samenleving geldt. Het kerkelijk recht heeft een andere aard dan het recht van de staat. Het draagt een geestelijk karakter en heeft als doel de vrede in de kerk te dienen (zie 1 kor. 14:33). De Heere heeft immers in Zijn Woord bevolen dat alles in Zijn gemeente eerlijk en met orde zal toegaan (1 Kor. 14:40).

De Reformatie van de zestiende eeuw bracht niet alleen een breuk met de kerk van Rome wat betreft de leer, maar eveneens op het punt van de kerkregering. Gebroken werd met het dwingende stelsel van pauselijke hiërarchie en de daarbij behorende dikke, kerkelijke wetboeken. Ook voor de inrichting van de kerk geldt immers het Sola Scriptura!

De aanloop naar de DKO

De ontwikkeling van een georganiseerd kerkelijk leven was na de Reformatie vanwege de vervolgingen in ons land moeilijk. Het waren kerken ‘onder het kruis’. In het buitenland ontstonden georganiseerde vluchtelingengemeenten. In 1571 werd in Emden de eerste nationale synode gehouden. Hier is de grondslag gelegd voor een Bijbels gefundeerd verband van calvinistische kerken in Nederland. In de Acta van deze synode vinden we in feite de eerste complete kerkorde. Deze bepalingen vormen de grondslag voor alle daaropvolgende gereformeerde kerkordes en zijn ook in de DKO duidelijk terug te vinden.

De visie van Calvijn, en vooral ook de kerkorde van de Franse Hugenoten, zijn bepalend geweest voor de inhoud van de kerkorde van Emden. Zodra de situatie dat toeliet, zijn na de synode van Emden verschillende nationale synodes gehouden. Deze hebben waar nodig aanpassingen van de kerkorde vastgesteld, zonder afbreuk te doen aan de beginselen van Emden. De laatste daarvan is geweest de synode van ’s-Gravenhage van 1586. De door deze synode vastgestelde kerkorde is in feite de basis van onze huidige DKO.

De vaststelling van de DKO

De toegenomen spanningen tussen Remonstranten en Contra-remonstranten in het begin van de zeventiende eeuw stonden lang het bijeenroepen van een nieuwe nationale synode in de weg. Dit hoewel de in ‘s-Gravenhage vastgestelde kerkorde bepaalde dat binnen drie jaar een nieuwe synode moest worden bijeengeroepen! De kerken drongen sterk aan op het bijeenkomen van zo’n synode ter beslechting van de grote leergeschillen. Maar ook wilden zij graag een kerkorde, die door de overheid zou worden goedgekeurd om de eenheid in het kerkelijk leven te bevorderen. Extra moeilijkheid was nog dat de Remonstranten en Contra-remonstranten ook op het punt van de ordening van het kerkelijk leven vaak lijnrecht tegenover elkaar stonden. Remonstranten waren sterk voor grote overheidsinvloed in de kerk, terwijl de gereformeerden dat principieel afwezen. We kennen de geschiedenis. Als gevolg van de gewijzigde politieke omstandigheden, mede door ingrijpen van prins Maurits, werd toch een nationale synode samengeroepen. Die kwam in november 1618 bijeen. In de slotfase van de synode kwam binnen zeer korte tijd de nieuwe kerkorde tot stand. Deze heeft nationaal en internationaal grote invloed gekregen en kan worden beschouwd als het fundament van het gereformeerde kerkrecht. De volgende maal willen we de inhoud wat nader bezien.

(wordt vervolgd)

J.T. van den Berg, Nunspeet

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen