Koningin Beatrix 70 jaar

Vandaag, 31 januari 2008, mag Hare Majesteit Koningin Beatrix haar 70e verjaardag vieren. Graag willen we haar van harte de zegen des Heeren toewensen. Het is waarlijk geen eenvoudige taak om in een tijd als die waarin wij leven, staatshoofd te zijn van een verdeeld en op drift geraakt volk. Om haar taak naar behoren te kunnen uitoefenen, geve de Koning der koningen onze vorstin wijsheid en kracht. Hijgedenke haar in haar weduwschap en lere haar de vreze des Heeren, die het beginsel is van alle ware wijsheid (red.)

Onder de lindeboom

Op 14 april 1568 verzochten afgevaardigden van de Nederlandse gewesten op de Dillenburg in Duitsland prins Willem van Oranje om steun in hun strijd tegen koning Filips, de Spaanse dwingeland. De prins en de gedeputeerden ontmoetten elkaar onder een lindeboom bij het Nassause stamslot. Waarom werd dit verzoek juist tot hém gericht? Wel, voorheen al waren telgen uit zijn geslacht in de Nederlanden actief. De eerste die zich in Breda vestigde, was graaf Engelbert I van Nassau. Hij trouwde in 1403 met de rijke erfdochter Johanna van Polanen. Hendrik III, hun achterkleinzoon, was de "rechterhand" van keizer Karel V. Door Hendriks huwelijk met Claudia van Chalon-Orange zijn de huizen Nassau-Breda en Oranje verenigd. De Nassau's bekleedden al spoedig belangrijke functies. Zij waren stadhouder of officier

Prins Willem en zijn broers waren bereid goed en bloed voor de (godsdienst)vrijheid van de Nederlanders op te offeren. Er is een vergelijking mogelijk met zowel de Heere Jezus als met de pelikaan, die in zware tijden haar jongen voedt met haar eigen bloed. De spreuk in het plafondreliëf in de Evangelische Kirche van Dillenburg symboliseert de inzet van de broers: "Der Herr Christus sprengt uns mit seinem Blut, Wie Pelican seinen Jungen thut".

Toen op 21 juni 1884 kroonprins Alexander overleed, de jongste zoon van koning Willem III, was hij de laatste Oranjeprins. Treffend: bij zijn sterven werd tijdens een hevige onweersbui de genoemde Dillenburgse linde door de bliksem getroffen. Men plantte in de nabijheid een loot. De dode boom bleef nog tientallen jaren staan, doch was op den duur een gevaar voor passanten. Daarom is hij in 1962 uiteindelijk omgehakt. Enige tijd nadat zijn kroon de aarde raakte, overleed de allerlaatste échte Oranje- Nassau, Wilhelmina, de dochter van Willem III. Met haar stierf het geslacht in feite uit, hoewel bij de wet de naam Oranje-Nassau voor het nageslacht bewaard bleef. Zo siert die "Oranjeboom" nóg ons land, ook door ons, calvinisten gewaardeerd.

Lief en leed

Het vorstenhuis en de Nederlanders deelden eeuwenlang lief en leed. Bij haar veertigjarig regeringsjubileum, in 1938, herinnerde koningin Wilhelmina aan de woorden van haar vader: "Oranje kan nooit, ja nooit genoeg voor Nederland doen". Deze uitspraak was een stimulans voor de vorstinnen die sinds 1890 over Nederland hebben geregeerd, het jaar waarin de koningin-weduwe Emma regentes werd voor de tienjarige Wilhelmina. Er bestond scepsis. Twee voormannen van de ARP, Kuyper en Keuchenius, verwachtten weinig van Emma en Wilhelmina. En kon een "zwaidce vrouw" zweren dat zij de Grondwet zou handhaven? Maar juist Emma en Wilhelmina wisten de band met het volk te verstevigen.

Beatrix geboren

Op 31 januari 1938 is zij geboren: Beatrix Wilhelmina Armgard, de eerste dochter van prinses Juliana en prins Bernhard van Lippe-Biesterfeld. De naam Beatrix wekte verwondering. Men had gerekend op de roepnaam Wilhelmina, of Emma. Tóch was er al iemand met die naam in het voorgeslacht. Eén der stamvaders, Rupert 1, trouwde circa 1135 met Beatrix van Limburg-Lotharingen. Beatrix wil zeggen: zij die gelukkig maakt. Het is interessant te lezen in Pligten der ouders (1673) wat ds. Jacobus Koelman van die naam vond. De andere namen herinneren aan de beide grootmoeders. Beatrix werd op 12 mei gedoopt in de Grote Kerk te Den Haag en is door Juliana zélf ten doop gehouden. Ds. Blaauwendraad sprak over "God is liefde". Koning Leopold III van België was bereid haar peetvader te worden.

Haar eerste jaren

In de winter van '38/'39 maakte Beatrix haar eerste buitenlandse reis, naar Zwitserland. Zij trok grote aandacht in haar crèmekleurige kinderwagen, bewaakt door een sint-bernardshond. Nog vele buitenlandse reizen zouden volgen. Gezien de oorlogsdreiging was het een spannende angstige tijd. Op 30 april 1940 maakten Juliana, Bernhard, Beatrix en Irene een rijtour door Den Haag. Koningin Wilhelmina schreef later: "Ik zag ze vertrekken... en er ging veel in mij om". Enkele dagen later vielen de Duitsers ons land binnen en moest het prinselijk gezin in een gepantserde auto van De Nederlandsche Bank naar IJmuiden gebracht worden. Vandaar staken zij met een Engels oorlogsschip de Noordzee over. Een bom, uitgeworpen door een Duits vliegtuig, viel naast het schip in het water. Zo bleef onze huidige vorstin als peuter wonderlijk bewaard! Later woonde het gezin te Ottawa in Canada, waar zij vanaf 1941 een kleuterschool bezocht. Prinses Juliana gaf bijbels onderwijs; de "verwerking"

Bij haar veertigjarig regeringsjubileum, in 1938, lierinnerde koningin Willielmina aan de woorden van haar vader: "Oranje kan nooit, ja nooit genoeg voor Nederland doen".

vond soms plaats door middel van het opvoeren van toneelstukjes. Uit later tijd dateren de Oranjefoto's die geallieerde vliegtuigen boven Nederland uitwierpen. Beatrix' stemmetje was te beluisteren via een grammofoonplaat, die radio-Oranje uitzond. Deze was opgenomen in de studeerkamer van president Roosevelt van de V.S..

Haar tienertijd

Terug in Nederland, in de zomer van 1945, genoot Beatrix een opvoeding die erop gericht was dat zij eenmaal vorstin werd. In Bilthoven bezocht zij voor het lager onderwijs de school "De Werkplaats" van de idealistische onderwijzer Kees Boeke. Al jong besefte Beatrix wat er van haar verwacht werd. Als dertienjarige sprak zij: "Koningin zijn is moeder zijn van je land. Iedereen ziet naar een koningin op zoals een kind naar zijn moeder. Zij moet altijd het goede voorbeeld geven. Dat is een vreselijke verantwoordelijkheid". Beatrix studeerde in Leiden. Toen zij achttien werd, is een statiefoto gemaakt van onze drie vorstinnen uit de 20ste eeuw. Op achttienjarige leeftijd legde Beatrix ook haar geloofsbelijdenis af bij ds. H.J. Kater, een vrijzinnig hervormd predikant. De prinses had een brede belangstelling. Tot de verbeelding spreekt dat zij, gekleed als heilssoldate, de rosse buurt van Amsterdam bezocht, vergezeld door majoor Bosshardt van het Leger des Heils.

Op 10 maart 1966 trouwde zij met de Duitse diplomaat Claus Von Amsberg, een huwelijk dat aanvankelijk weerstand opriep. Rookbommen te over! De prins maakte zich echter geliefd. Wat koningin Juliana ons volk ten tijde van de verloving voorhield, werd waarheid: "Heus, het is goed!" Ds. H.J. Kater zegende het huwelijk in en ds. J.H. Sillevis Smitt hield de prediking. Prins Claus was niet de eerste uit zijn geslacht die in ons land kwam; zijn betovergrootvader, George Von dem Bussche-Haddenhausen, sneuvelde in 1794 bij Arnhem in het leger van de prinsgezinden tegen de binnengetrokken Franse troepen.

Op 27 april 1967, na 117 jaar, kreeg ons land weer een prins van Oranje: Willem-Alexander. Al in de 19de eeuw waren er twee Alexanders. Willem III had zowel een broer als een zoon met die naam, die terugvoert naar de Russische tsaren. Door het huwelijk van Willem II en Anna Paulowna waren de Romanovs familie geworden. De drie zonen van de koningin en de prins kenden een betrekkelijk onbezorgde jeugd. Zij zijn later als leerling ingeschreven op het Eerste Vrijzinnig Christelijk Lyceum in Den Haag. Het vrijzinnige lag in de lijn der opvoeding. Prins Willem-Alexander was deelnemer aan een gespreksgroep over religieuze onderwerpen, onder leiding van ds. CA. ter Linden. Als inleiders werden bekende personen uitgenodigd, zoals rabbijn A. Soetendorp, bisschop Bar en een remonstrants hoogleraar. Op 30 april 1980 is koningin Beatrix te Amsterdam ingehuldigd. Zij herinnerde daarbij aan de passage in ons volkslied: "Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God, mijn Heer". Opnieuw was het erg onrustig in Amsterdam.

Inmiddels werd de koningin ook grootmoeder, een voorrecht dat niet alle Oranjes geschonken is. Toen op 6 december 1792 de latere koning Willem II is geboren, was stadhouder Willem V zo dankbaar - hij was de eerste van zijn geslacht die een kleinzoon mocht zien! - dat hij bij de wieg op zijn knieën viel om God daarvoor te danken.

Een toegewijd vorstin

Koningin Beatrix is een toegewijd vorstin. Dat wordt in binnen- en buitenland erkend, ook door republikeinen. In 1988 vertelde zij tijdens een interview: "Dit is de opdracht van mijn leven. Dit moet ik nu eenmaal doen. Maar dan wil ik het ook goed doen (...) en zo goed mogelijk geïnformeerd zijn". Zij gaat professioneel, met een eigentijdse dynamiek, te werk en straalt bij de uitoefening van haar ambt waardigheid en gezag uit. Sinds 1980 zijn vele groten der aarde van het toneel verdwenen. De koningin mag er nog zijn, in kennelijke gezondheid. Andere volken leefden onder (communistische) tirannen. Tot op zekere hoogte heersen in ons land vrede en welvaart. Hoe lang nog? Niet zonder reden wees de koningin in haar kerstboodschap op tolerantie. Zal zij hierbij ook gedacht hebben aan de acties die tegen de S.G.R beraamd zijn?

Vóór 1795 was ons land een Republiek, met een stadhouder als voornaamste dienaar van de regenten. In 1757 verdedigde de uitgever en jurist Elie Luzac het stadhouderlijk systeem en stelde dat een stadhouder uitstekend geschikt was om als "saambinder" te fungeren bij interne verdeeldheid en op te treden bij corruptie en machtsmisbruik van de regenten. Ook Beatrix is iemand die boven de partijen staat en bij vreugde en verdriet aanwezig is.

De grondwet van 1840 schonk elke Nederlander vrijheid van godsdienst, behalve de koning. Die moet lid zijn van de Nederlandse Hervormde Kerk. (Zou er nog een wijzigingsvoorstel komen om hier PKN van te maken? ) De Oranjes zijn wel de enige regerende, calvinistische dynastie ter wereld! Koningin Wilhelmina voelde zich écht protestants.

Beatrix' zestigste verjaardag

Bij haar 60ste verjaardag in 1998 ontving zij 160 "royals" onder wie zes regerende Europese vorsten. Er was een feestelijk programma, afgesloten met een oecumenische cantatedienst in de Westerkerk te Amsterdam, die onder leiding stond van ds. Nico ter Linden. Een aantal genodigden was 8 hierbij niet aanwezig: zij verkozen een rooms-katholieke mis of voeren met een rondvaartboort door de grachten. De dominee sprak onder andere: "Daarom bent u hier, lieve jarige, om een geleefd levensjaar in Gods handen neer te leggen en om een nieuw levensjaar van Hem te ontvangen. U was hier met name op bijzondere dagen van uw leven. En nu wilt u ook dit kroonjaar hier in ons midden voor Gods aangezicht vieren en wij bidden het met u mee, voor u en ook voor onszelf: dat wij het mogen leren, voor Gods aangezicht, om zo onze dagen te tellen, dat wij een wijs hart bekomen". Natuurlijk werd ook het "U zij de glorie" gezongen, één van de meest geliefde gezangen van ons koningshuis, bij vreugde én verdriet. Inmiddels hoopt de vorstin op 31 januari 2008 zeventig te worden. Mozes zegt het in Psalm 90: "Zo wij sterk zijn..."

Een wens voor de toekomst

Het heeft de Heere van hemel en aarde behaagd ons tot op heden te laten regeren door dit vorstenhuis. Ondanks onze nationale zonden is de band tussen God, Nederland en Oranje, niet verbroken. Er is geen macht, dan van God (Rom. 13:1). Nog iedere wetafkondiging vangt aan met: "Wij, Beatrix, bij de gratie Gods, koningin der Nederlanden". En artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis stelt "dat onze goede God, uit oorzaak der verdorvenheid des menselijken geslachts. Koningen, Prinsen en Overheden verordend heeft..."

De Oranjes in de 16de en de 17de eeuw zetten zich in voor de zuivere, calvinistische religie. De Heere wilde ook Zijn genade verheerlijken in de harten van verschillende leden. Willem van Oranje maakte een vast verbond met de "Potentaet der Potentaeten". Wat is dat inmiddels ver weg. Hoe werelds leeft ons vorstenhuis nu? Hoe brengt men Gods dag door? Wij constateren dat met verdriet in het hart. Het is wel de realiteit! Heeft prinses Maxima - die zich in het protestantisme zou gaan verdiepen - al een dienst in één van onze gemeenten bijgewoond en daar met de kerkgangers de zegen ontvangen? Enige weken geleden met haar man wél die van een boeddhistische priester in Nepal. In dezen prijzen wij hen niet! Prinses Sophie, zuster van koning Willem III en gehuwd met Karel- Alexander, de groothertog van Saksen-Weimar (nadat Wilhelmina onze koningin werd, is zij op hoge leeftijd nog onze kroonprinses geworden!) reed eens in haar land langs een roomse kerk in aanbouw. Zij zag met belangstelling toe, maar weigerde pertinent één stap in die kerk te zetten. Zij liet die door een hofdame bezichtigen en deze moest haar daarover rapporteren. Toen men de groothertogin vroeg waarom ze zélf geen kijkje nam, luidde haar antwoord: "Ik moet de kerk bouwen voor mijn katholieke mensen en dat doe ik en dat betaal ik. Indien ik echter niet vanwege officiële redenen ertoe ben gedwongen, zal ik er niet binnengaan, want ik ben een vorstin van het huis van Oranje en protestants van geloof". Zou dat nog van de koningin geaccepteerd worden? Duidelijk is dat tijdens Beatrix' regering - we beseffen dat haar macht en bevoegdheid beperkt zijn - de kerk steeds meer naar de rand van de samenleving werd verschoven.

Nogmaals een boom

De naam Beatrix betekent niet alleen "zij die gelukkig maakt"; in het Hebreeuws is het woord "geluk" nauw verbonden met "zaligheid". Wij wensen de vorstin toe eenmaal te mogen delen in de zaligheid, die in haar naam verklaard ligt.

Ik begon dit artikel met die oude boom in Dillenburg en eindig ook met een boom. In Openbaring 22:2 leest men over de boom des levens: "de bladeren des booms waren tot genezing". Moge zowel ons vorstenhuis als ons volk iets van deze "genezing" van alle zonden leren kennen! De bekeerde. Joodse "Oranjeklant" Isaac da Costa dichtte het zo:

't Geheim van alle zegen - Oranje en Nederland, hoort! - Is in Gods vrees gelegen, Zijn dienst. Zijn gunst. Zijn Woord.

Zwijndrecht

C.R. van den Berg

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen