Parttime predikantschap: BEZINT EER GIT BEGINT!

TENDENS

Al lange tijd is het in onze kerken mogelijk om een predikant in deeltijd te beroepen. Tot voor kort betekende dat meestal dat twee of meer gemeentes, die afzonderlijk van elkaar geen predikant zouden kunnen onderhouden, gezamenlijk tot beroepingswerk overgingen. Daarbij zou de predikant zijn aandacht verdelen over de betreffende gemeentes, maar wel fulltime predikant zijn.

Er is echter een nieuwe tendens zichtbaar. Sommige gemeentes zijn kleiner geworden en hebben minder draagkracht dan voorheen. Daarom wordt er ook gezocht naar mogelijkheden om een predikant parttime te beroepen, zonder dat het overige van zijn werktijd in een andere gemeente ligt.

Zelf ben ik fulltime predikant en heb nimmer als parttimer gefunctioneerd. Dat maakt me voorzichtig in het beoordelen van de wenselijkheid en mogelijkheid van deze tendens. Afgezien van de vraag of het principieel mogelijk is om in deeltijd een ambt te bekleden, blijken er echter allerlei haken en ogen van praktische aard aan het deeltijdpredikantschap te kleven. Een verkenning.

SITUATIES

We richten ons op de situatie, waarin een predikant parttime een gemeente dient en voor het overige zijn taak heeft in werk dat slechts raakvlakken heeft met het predikantswerk. Het kan dan gaan om pastoraal werk in een zorginstelling, docentschap aan een theologische opleiding of missionair werk buiten de eigen gemeente. Het combineren van twee werkvelden kan in de praktijk erg lastig zijn. Dat wordt vermoedelijk alleen maar lastiger, naarmate de parttime predikant werk heeft dat slechts in beperkte mate raakvlakken heeft met het predikantschap en de genoten opleiding. Ik reken daartoe predikanten, die in het middelbaar onderwijs werken of (in het geval van een latere roeping) deels hun oude werk weer oppakken.

EIGEN BELEVING

Welke praktische knelpunten kunnen er voorkomen bij een parttime predikantschap? Als eerste moeilijkheid zie ik wat ik maar noem de ‘eigen beleving’ van het predikantswerk. In dit blad is meer dan eens de zoektocht aan de orde geweest van veel kerkenraden in het beroepingswerk naar de spreekwoordelijke ‘duizendpoot’. Van de dominee wordt verwacht (en hij eist het soms ook van zichzelf!) dat hij diepgravende preken houdt, die tegelijk ook voor de kinderen goed te volgen zijn. Hij moet een goed contact met de jeugd hebben op de catechisaties, maar die ook didactisch op orde hebben. In het pastoraat wordt er van hem verlangd geestelijk leiding te kunnen geven. De kerkenraadsvergaderingen moeten strak worden geleid. Bij conflicten moet hij optreden als mediator. Het liefst moet hij het gezicht of minstens de aanjager zijn van het missionaire werk. Maar hij moet ook zeker het ouderenpastoraat niet veronachtzamen.

Wanneer er nu binnen het predikantswerk al een behoorlijke versnippering is, hoeveel te meer treedt die op wanneer de predikant zijn aandacht moet verdelen over twee arbeidsterreinen met elk hun eigen takenpakket, deadlines, verplichtingen en sociale wenselijkheden.

Een voorbeeld kan dit concreet maken. Predikant X is voor 75 procent predikant van gemeente Y. Voor de andere 25 procent is hij werkzaam in het onderwijs. Een combinatie waarnaar vaak zal worden gezocht. Uitgaande van een werkweek van 40 uur betekent dit dat hij 10 uur per week in het onderwijs werkt. Nu wil het geval dat juist op de dag waarop hij buiten de gemeente werkt een stel wil trouwen of er een begrafenis gepland wordt. Moet in dat geval de consulent de diensten leiden? Dat zal niet gewenst zijn, zowel niet voor gemeente als predikant.

TIJDSBESTEDING

Nauw hieraan verwant is een volgend probleem: de tijdsbesteding. Uitgaande van het bovenstaande voorbeeld: de predikant geeft 10 uur per week les. Echter: daar komt nog wel lesvoorbereiding bij. Die moet op de dag of avond voorafgaande daaraan gebeuren. Daarnaast kan een werkkring ook sociale verplichtingen met zich meebrengen, als een eindejaarsreceptie, een kerstdiner, een personeelsuitje etc. Voor een fulltime leerkracht zijn het ongetwijfeld hoogtepunten. Voor de parttime leerkracht die daarnaast predikant is echter een bron van stress. Moet hij nu al weer deze sociale bezigheid aan zich voorbij laten gaan? Mogelijk hebben zijn collega’s wel begrip, maar misschien ook niet.

In de praktijk zal predikant X meer tijd kwijt zijn aan zijn tweede baan dan precies de afgesproken 25 procent. En andersom zal het ook gelden. Aangezien 75 procent predikant zijn nog altijd betekent dat hij 100 procent een ambt bekleedt, zal de dominee toch op bezoek willen gaan bij een broeder of zuster en toch die vergadering bezoeken waarvan hijzelf (en mogelijk ook zijn kerkenraad) vindt dat hij niet gemist kan worden.

Nu zullen ‘zakelijk ingestelde’ lezers wellicht opmerken, dat een predikant dan zijn agenda beter moet beheren en er strakke afspraken moeten worden gemaakt hoeveel tijd hij waaraan besteedt. Toch is het nog maar de vraag of dat wel kan. Gemeentes die in deeltijd beroepen mikken nogal eens op een kandidaat. Wie echter nog maar net begint, kan onmogelijk inschatten hoeveel tijd hij kwijt is aan zijn afzonderlijke taken. Daar komt bij dat dat per persoon verschillend is. De ene collega heeft een volle werkdag nodig voor het maken van een preek. Een ander heeft minder tijd nodig en werkt er liever meer versnipperd over de week aan. Het combineren van twee werkkringen kan een aanzienlijk hoge werkdruk geven. En is het ambt van predikant wel uit te drukken in aantal uren werk?

IS ER PERSPECTIEF OP EEN TWEEDE BAAN?

Het lijkt me essentieel dat een kerkenraad, die overweegt om een predikant parttime te beroepen, goed op de hoogte is van de praktische mogelijkheden die er zijn voor een tweede baan. Dat vraagt enerzijds een goed contact vooraf met de predikant die eventueel beroepen zal worden. Wat zijn zijn mogelijkheden? Wanneer een predikant (en zeker een kandidaat die wellicht niet meer dan dat ene beroep krijgt) min of meer gedwongen wordt om aanvullend werk te zoeken, is het de vraag of hij ook wel de gaven daarvoor heeft. Theologen uit Apeldoorn zijn er niet direct voor opgeleid om bijvoorbeeld les te geven!

Anderzijds moet een kerkenraad zich voordat het beroep wordt uitgebracht ook op de hoogte stellen van de plaatselijke situatie op de arbeidsmarkt. Wat zijn de kansen dat de predikant of kandidaat überhaupt aan het werk komt? En dan ook nog binnen de tamelijk korte termijn tussen beroep en bevestiging…

FINANCIEEL

Dan is er nog het financiële aspect. Op 1 oktober 2009 kopte het RD: ‘Krapte bij predikanten knaagt nog steeds.’ In het artikel werd de situatie geschetst van heel wat predikanten in de PKN, die elk dubbeltje moeten omdraaien om de kosten van de bewoning van een oude pastorie, de studie van de kinderen, de aanschaf van een nieuwe auto (onmisbaar voor een predikant), etc. Nu is de situatie in de PKN vast niet helemaal te vergelijken met die in onze kerken. Toch is er ook bij ons na de GS van 2004 onderzoek gedaan onder predikanten naar hun financiële situatie. Dat bleek noodzakelijk te zijn. Kerkenraden hebben erop toe te zien dat hun predikant zonder zorg kan leven.

Bij parttime predikanten wordt het totaal van de financiën erg onhelder. Het is vooraf moeilijk in te schatten hoe e.e.a. precies zal lopen. Het bewonen van een pastorie is een vorm van betaling in natura en onderdeel van het traktement. Bij parttime predikantschap zal mogelijk de predikant - naar rato van het percentage dat hij in de gemeente werkt - een vergoeding voor het bewonen van de pastorie moeten betalen. Daarnaast bepaalde de GS van 2007 dat alle vergoedingen (emolumenten) slechts voor het percentage dat de predikant in de gemeente werkt, uitbetaald hoeven te worden. Bij veel van deze vergoedingen zal het echter zo zijn, dat de kosten even hoog blijven als voor een fulltime predikant. Denk aan de kosten voor de aanschaf van boeken of representatiekosten.

Het is zaak hier te waken voor verzakelijking! Stel u voor dat er een predikant opstaat die zijn overuren gaat declareren, tot schrik van de penningmeesters…

De situatie wordt complexer, wanneer de gemeente geen pastorie aanbiedt maar de predikant zelf op zoek moet naar een huis. Aan een pastorie worden tenslotte geheel eigen eisen gesteld. Als het al lukt om een geschikt huis te vinden, zijn de kosten aanzienlijk.

Wanneer een gemeente parttime beroept, is het beleid van de kerkenraad nogal eens gericht op kandidaten. Het is echter voor beginnende predikanten (zeker wanneer die nog jong zijn) waarschijnlijk onmogelijk om de benodigde gelden op te brengen voor het bekostigen van een hypotheek. Daarnaast kan er sprake zijn van een studieschuld die afgelost moet worden, een auto die moet worden aangeschaft en de kosten voor een opgroeiend gezin.

De kerkelijke gemeente zal alert moeten zijn of de door haar te beroepen predikant/kandidaat niet een (te) zware kostenlast om de nek gehangen krijgt!

Nog een ander aspect op het financiële vlak: levert de tweede baan voldoende geld op om aan een behoorlijk inkomen te komen? Een predikant is wetenschappelijk opgeleid en daar mag een redelijke vergoeding tegenover staan. De bijbaan kan op een ander niveau liggen en minder goed betaald worden.

POSITIEF

Is er dan niets positiefs te noemen? Zeker wel. De afwisseling van taken kan als boeiend worden ervaren. Een predikant werkt vaak solo. De tweede baan kan ook een kring van collega’s naast je opleveren. Afhankelijk van de situatie kunnen de twee werkvelden ook elkaar positief beïnvloeden en interessante wisselwerking geven.

Toch zal blijkens het voorgaande duidelijk zijn dat goed moet worden nagedacht over de praktische haalbaarheid van het parttime predikantschap. Het is van zwaarwegend belang om goede afspraken te maken en daarbij regelmatig te bezien of deze afspraken nog in orde zijn. Dan is er veel mogelijk. Maar de gouden regel blijft: “bezint eer gij begint!”

ds. Van der Rhee (1977) is predikant te Capelle aan de IJssel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen