Dominocratie

HOOFDARTIKEL

Het vreemde woord boven dit artikel heeft nauwelijks enige toelichting nodig. Zoals democratie wil zeggen: regering door het volk, en zoals monarchie betekent: regering door een monarch, zo duiden we met dominocratie aan: regering door dominees, door predikanten. Het hoeft, denk ik, niet gezegd te worden dat dominocratie in strijd is met het beginsel van de Reft)rmatie. De kerken die uit de Reformatie zijn voortgekomen, zijn presbyteriaal. De presbyter, de ouderling, is de centrale figuur. Niet de bisschop, zoals bijvoorbeeld in de roomse kerk. Het is één van de grote ontdekkingen van de Reformatie geweest dat de ouderling weer is gesteld op de plaats die de Bijbel hem toekent. Naar ik meen is de uitspraak van Noordmans: "Met de pion van de ouderling heeft de Reformatie de paus schaakmat gezet".

Toch moest het kerkvolk in de eerste tijd na de Reformatie eraan wennen dat de gemeente nu ouderlingen had, die (samen met de predikant) een kerkenraad vormden. De predikant was in zekere zin nog te vergelijken met de pastoor. Hij had gestudeerd en kwam meestal van elders, hij werd als de centrale figuur in het kerkelijk leven beschouwd. Maar de ouderlingen werden gekozen uit het volk, behoorden dus tot de gemeenschap en hadden die het nu voor het zeggen? Geen wonder dat haast automatisch de predikant meer respect genoot dan de ouderling!

Dat werd ook in de hand gewerkt door de kerkelijke praktijk. Op de eerste synoden (Emden, Dordrecht, Middelburg) waren veel meer predikanten dan ouderlingen. Ook op de latere classicale vergaderingen waren de predikanten vèr in de meerderheid. Daarvoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. In de eerste plaats hield, met name in de begintijd, een dominee een preek die dan door zijn collega's werd beoordeeld. De ouderlingen konden gemakkelijk het idee krijgen dat zo'n bijeenkomst niet voor hèn bedoeld was... Vervolgens hadden de vergaderingen van de classis in de regel overdag plaats, de ouderlingen moesten dan hun taak of beroep verzuimen. En stond er al een boete op het niet bijwonen van de classis, dan betaalden ze liever die boete dan dat ze hun inkomsten zouden missen. Kortom, ook op de classes maakten de dominees in vele gevallen de dienst uit.

Op locaal niveau hebben de dominees zelf eraan meegewerkt dat zij werden beschouwd als de voornaamste ambtsdragers. Vooral op dorpen waren de ouderlingen vaak analfabeten: in oude akta is te zien dat ze soms allemaal tekenden met een kruisje... Op vergaderingen van de kerkenraad had de dominee - die immers gestudeerd had en er allicht meer van wist dan zij - een doorslaggevende stem. Bovendien stond die dominee 's zondags twee keer op de preekstoel en de broeders zaten in de bank. Dit alles werkte eraan mee dat de kerk lange tijd werd gezien als een instituut waarin dominees het hoogste en het laatste woord hadden.

Nogmaals, één en ander is in strijd met de opvatting van de Reformatie die van het begin af heeft gesteld dat het ene ambt niet zal heersen over het andere, omdat de ambten in wezen gelijk zijn. De predikant is niet méér dan de ouderling en de ouderling staat niet boven de diaken.

Van Ruler heeft ons, als studenten, dikwijls met de neus op de feiten gedrukt wanneer hij, speels als hij was, zei dat de ouderling met zijn dominee op huisbezoek ging en niet omgekeerd! Of het ook door gemeenteleden altijd zo wordt gezien is de vraag. Of liever, ik weet wel zeker dat de gemeente het zo niet ziet. Nog heden ten dage wordt soms de klacht gehoord dat er niemand van de kerk is geweest, terwijl men bedoelt dat de dominee verstek liet gaan. Bezoek van een ouderling wordt blijkbaar niet meegeteld.

De diagnose stellen is één, de therapie aanwijzen is twee. Ik denk dat de do-minees niet moeten nalaten de jeugd, maar ook de hele gemeente ervan te doordringen dat de kerkenraad verantwoordelijk is voor de dienst van het Woord. Dat blijkt duidelijk in geval van een vacature. Dan gaat een hoorcommissie op stap, namens de kerkenraad, en het beroep wordt uitgebracht door de kerkenraad. Aan het begin van iedere dienst is er ook de handdruk van de ouderling waarmee hij de vóórgaande predikant machtigt om het Woord te bedienen. Hij en zijn collega's zitten "op de leer", m.a.w. zij luisteren of er gepreekt wordt naar Schrift en belijdenis. En mèt de predikant houden ze toezicht op de handel en wandel van de gemeenteleden.

De dominee is in feite één van de ouderlingen, en wel met een bijzondere opdracht, de bediening van het Woord. Daarvoor heeft hij gestudeerd, en daarvoor is hij vrijgesteld. Méér niet.

Het zal af en toe gezegd moeten worden in de kerkenraad, maar vooral in de praktijk gebracht wat Christus tegen Zijn discipelen zei: "Eén is uw Meester, en gij zijt allen broeders".

W. van Gorsel, Bergambacht

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen