Vaderlandse Geschiedenis

Godsdienstige geschillen. Toen de spaanse troepen vertrokken waren, schaarden de steden ïn het Noorden zich om de Prins. Ook Amsterdam werd Geus; niet vrijwillig, maar omdat de Geuzen de haven geblokkeerd hadden, waardoor de handel werd stil gelegd.

De vroedschappen der pas overgekomen steden bedongen echter alle, dat de roomse godsdienst onaangetast zou blijven. Maar hiervan kwam niet veel.

En toen de spaanse troepen op hun schreden terugkeerden en bij Gembloux de bekende overwinning behaalden, sloeg de Calvinisten, hetgeen te begrijpen is, de schrik om het hart.

Overal ontstonden anti-roomse bewegingen: in Antwerpen, Maastricht, Utrecht, Friesland, Haarlem, Amsterdam.

Spaansgezinde regenten werden weggejaagd, roomse kerken in beslag genomen, godsdienstoefeningen verstoord. Hier en daar zag men weer beeldstormerij. In de St. Bavo van Haarlem werd een priester na de misbediening doodgestoken. De bisschop van Haarlem moest vluchten, vermomd als veedrijver.

Het katholieke Gelderland kreeg de Calvinist Jan van Nassau tot stadhouder. In 1580 werd in Friesland en Groningen de roomse eredienst verboden, in 1582 ook in Gelderland.

In 1580 was de laatste aartsbisschop van Utrecht overleden. Maar vooral in Gent ging het roerig toe. De Calvinisten onder leiding van Hembyze en Rijhove en in de prediking aangevuurd door de bekende Petrus Dathenus veroorzaakten, dat de beelden en altaren uit de kerken werden verwijderd en de roomse godsdienst Werd verboden.

De Gentenaren namen zelfs hun stadhouder, de hertog van Aerschot, gevangen. Hessels, oud-lid van de Raad van Beroerten, en Visch hingen zij op.

Datheen vertrouwde de Prins niet: Hij zei van deze, dat hij even gemakkelijk van godsdienst veranderde als van kleren. Dat de Roomsen begonnen te vrezen, ook

voor de Prins, laat zich begrijpen. Deze zat dan ook in een lastig parket.

Hij had geijverd voor een pacificatie van Rooms en on-Rooms om samen de algemene vijand te weerstaan en zo de staatkundige vrijheden der Nederlanden te handhaven; en zie daar, nu vielen de klappen van twee kanten. Die één hadden moeten zijn, mistrouwden hem en de Pacificatie wankelde.

De slimme Parraa zou van de stemming onder de katholieken van het Zuiden handig profijt trekken.

Godsdienstvrede. Toch heeft de Prins nog getracht de verdeeldheid te keren door het sluiten van de „Godsdienstvrede"; zo iets als in Duitsland de Godsdienstvrede van Augsburg.

Noch de Roomsen, noch de Calvinisten moesten er echter iets van hebben. De Prins zag juist het tegenovergestelde gebeuren van wat hij beoogde: de twee groepen kwamen nog scherper tegenover elkaar te staan.

De hertog van Anjou. Te midden van al dit geharrewar was de Prins ook bezig in het buitenland hulp te zoeken; vooral het oog richtend naar Frankrijk. Het bleek toch, dat dit land zich nog al eens tegenover Spanje stelde.

De Prins stelde zich daarom in verbinding met de hertog van Anjou, de broer van koning Hendrik. De Prins had juist op hem het oog laten vallen, omdat hij nog al veel aanhangers in het Walenland had.

Anjou had er wel oren naar en in 1578 werd hij benoemd tot „Beschermer van de vrijheden der Nederlanden." Tevens werd hem toegezegd, dat hij onze landsheer zou worden, als wij soms veranderden.

Eigenlijk had hij hogere aspiraties gehad. Het ging dan ook niet met hem en in 1579 is hij boos heengegaan.

Het zoeken van bijstand bij Frankrijk had Elisabeth genoopt ons enige hulp te verlenen. Zo betaalde zij het hulpleger van Emst Casimir van de Paltz, waarmee deze in de Nederlanden verscheen.

Verder bood koning Hendrik van Navarre hulp. Ieder zal begrijpen, dat het zoeken van protestantse helpers de waalse gewesten ver van aangenaam was. Juist in die tijd had men ook de bewegingen tegen de Roomsen zoeven geschetst. Zware krijgslasten drukten juist op de waalse gewesten, want Holland en Zeeland onttrokken zich, Brabant was in spaanse handen.

Zelfs een deel van het krijgsvolk, vooral de waalse benden (men noemde ze Malcontenten), onttrok zich uit ontevredenheid over de slechte verzorging en plaatste zich onder aanvoering van Montigny tegenover de Staten-Generaal. Kortom, alles was gunstig om Parma's plan, de Pacificatie van Gent te breken, in het Zuiden een zuiver katholieke beweging te krijgen, benevens verzoening met de koning, te doen gelukken.

's Prinsen werk ging, wat de samenvoeging van Noord en Zuid betreft, mislukken.

De Unie's van Atrecht en Utrecht

Parma. Alexander Farnese was de zoon van Ottario Farnese, hertog van Parma en de bekende Margaretha van Parma, onze voormalige landvoogdes.

Men heeft hem wel genoemd een man met een houwdegennatuur; duelleren was in zijn jonge jaren zijn lust en zijn leven.

Hij verenigde in zich twee eigenschappen: hij was namelijk een uitmuntend veldheer en een geslepen staatsman; eigenschappen, die hem de landvoogdij van 1578—1592 zeer te pas kwamen.

Dat hij niet meer resultaten geboekt heeft, lag heus niet aan hem maar natuurlijk aan de dwaasheden van Philips.

Op 't eind van zijn leven werd hij door de koning voor een veldtocht naar Frankrijk gezonden.

Zodoende kreeg onze Maurits volop gelegenheid in onze landen zijn slag te slaan en een serie belangrijke veroveringen te bewerkstelligen.

De Unie van Atrecht. Parma had bij zrjn komst de situatie gauw door. Hij knoopte daarom onderhandelingen aan met de ontevreden edelen van de waalse gewesten Henegouwen, Artois, Rijsel, Douay en Orchies. Het resultaat was, dat in Mei 1579 een verdrag tot stand kwam, de Unie van Atrecht geheten.

De bepalingen luidden o.m. aldus: handhaving van de katholieke godsdienst en het gezag des konings; handhaving van de privilegiën; bevestiging van de Pacificatie van Gent en de Unie van Brussel; wegzending van de vreemde troepen en vervanging door een nationaal leger.

Wie deze bepalingen goed leest en nadenkt zal zeer zeker de slimheid van Parma ontdekken.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen