De eredienst, vroeger en nu

(4.)

De openbare eredienst

De Heilige Schrift geeft geen nauwkeurige richtlijnen voor de eredienst. We weten ook niet, welke liturgie bij de eerste Christengemeenten in gebruik is geweest. Daardoor kan alleen de Reformatorische eredienst in zekere zin maatstaf zijn, maar we zagen reeds in het voorgaande artikel dat ook de Reformatie uiterst sober is geweest in haar voorschriften. De eredienst is niet een samenkomst van een groep mensen, die elkaar wensen te stichten, maar de ontmoeting tussen de levende Christus en Zijn Gemeente. Die ontmoeting vindt plaats midden in de wereld, midden in het volle dagelijkse leven. De kerkdienst staat naar twee zijden open: naar de hemel en naar de aarde. Naar de hemel omdat God met Zijn Woord en Geest daar wil zijn, waar twee of drie in Zijn Naam vergaderd zijn en naar de aarde, omdat het Evangelie aan alle creaturen wordt gepredikt. De kerkdienst is openbaar, ze wordt openbaar aangekondigd en ze wordt openbaar gehouden.

De kerkdienst wordt openbaar aangekondigd. Vroeger geschiedde dat bijna overal door klokgelui. Tegenwoordig hebben vele kerken geen toren en geen klokken en waar ze er zijn, beschouwt men het als een soort traditie. Het is de torenklok, die iedereen uitnodigt om op te gaan naar Gods huis. Die boodschap is dringend, want het geluid dringt in alle woningen door; ze is ook eenvoudig, omdat ze woerdenloos is. Een metalen stem verkondigt aan de gehele burgerlijke gemeente het uur der genade. God gaat in deze wereld Woord en Sacramenten bedienen en ieder moet dat weten. Dat is de betekenis van het klokgelui.

De kerkdienst wordt ook openbaar gehouden. Het is een zinvolle reformatorische traditie dat de kerkdeuren de gehele godsdienstoefening door, open bleven staan. Later heeft men om de straathonden uit de kerk te houden, de deuren gesloten, maar ze mogen in geen geval op slot! Want de dienst is openbaar en voor ieder toegankelijk, voor de gelovigen en de belijders, maar ook voor het meest gevaarlijke individu in de samenleving: de moordenaar, de dief en de dronkaard. God heeft geen lust in de dood van de goddeloze, daarom staan cle deuren van Zijn huis ook voor hem open.

Vóór de dienst

Terwijl de gemeente samenkomt, zijn de ambtsdragers reeds bijeen 111 de kerkeraadskamer. Als het goed is, zijn de drie ambten van Christus daar vertegenwoordigd: Het Koninklijk ambt in cle ouderlingen, het Priesterlijk ambt in de diakenen en het Profetisch ambt in cle Dienaar des Woords. (We laten cle ambten nu verder buiten beschouwing). Met opzet noemen we het ambt der ouderlingen eerst, omdat niet bij cle predikant, maar bij de ouderlingen cle leiding van cle eredienst berust. Een kerkdienst zonder predikanten is mogelijk, een kerkdienst zonder ouderlingen is geen kerkdienst. Geen enkele predikant mag het Woord bedienen, zonder clat daarbij een ouderling aanwezig is.

Uit de kerkeraad is telkens één ouderling naar toerbeurt „ouderling van dienst." Hij vertegenwoordigt de kerkeraad in zijn geheel en machtigt, ook weer uit naam van de hele kerkeraad, de predikant om de leiding te nemen van cle te houden kerkdienst.

Tot cle taak van deze „ouderling van dienst' behoort het uitspreken van het gebed in de consistorie. Dat gebed is een ambtsgebed, waarin gevraagd wordt om cle hulp en de leiding van de Heilige Geest, voor cle dienaar in het spreken, voor de gemeente in het luisteren. Het is dezelfde ouderling, clie de predikant naar cle kansel geleidt en hem daar de hand drukt. Die handdruk betekent, clat cle predikant de dienst zal leiden, daartoe gemachtigd door.de kerkeraad; ze kan niet gewijzigd worden, want de predikant treedt op met medeweten en toestemming van cle kerkeraad.

Na cle dienst volgt deze handdruk opnieuw, clan echter om namens cle kerkeraad instemming te betuigen met het gehoorde. Een weigering van deze handdruk is mogelijk, wanneer, naar het oordeel van cle kerkeraad, door de predikant de fundamenten van cle Kerk zouden zijn aangetast, (dus nooit om persoonlijke gevoelens van voorkeur of afkeuring!) Beide handdrukken dienen in het openbaar, aan de voet van de kansel te worden gegeven.

Waar de voorlezer nog in functie is, dient ook cle ouderling van dienst deze taak te vervullen.

Voor zover mij bekend, hebben de Ger. Gem. overal nog voorlezers, vele Chr. O ' Ger. Kerken eveneens, in de Ger. Kerken zijn ze bijna overal verdwenen, in cle Herv. Kerk zijn ze bezig te verdwijnen. Dit is meer een praktische dan een principiële kwestie. Maar het is wel Reformatorisch dat de kerkeraad de Schriften opent, en clat de predikant de Schriften verklaart. De predikant is geen „liturg", maar „Dienaar des Woords." De gemeente te weiden, te leiden door haar Wet en Evangelie voor te houden, is cle taak van de kerkeraad. Als dit wordt gedaan door de predikant, dan is dat meestal om praktische redenen, bijvoorbeeld omdat de voorlezer niet verstaanbaar zou zijn. Er is dan alleen een over-

„Stil gebed"

Het is een goede gewoonte clat ieder voor zichzelf vóór de aanvang van de dienst een zegen vraagt. In sommige kerken geschiedt dit terstond bij het innemen van z'n plaats; in andere gemeenten wordt het , , stil gebed" gezamenlijk gebeden. Als de kerkeraad met de predikant is binnen gekomen, heersen er enige ogenblikken volkomen stilte. Deze laatste gewoonte verdient de voorkeur boven cle eerste; men kan z'n gedachten beter concentreren dan onder orgelspel, geschuifel en gefluister.

Tn andere kerkformaties komt het voor clat de predikant en cle kerkeraad het „stil gebed" niet meebidden. Men vindt ' cl clat, na het gebed in de consistorie „dubbel-op". Toch ligt hier een onderscheid. Het gebed in de consistorie is een ambtelijk gebed, het , , stil gebed" is persoonlijk. Het is stijlvol dat cle predikant aan de voet van de kansel voor zichzelf een zegen vraagt bij de bediening van het Woord en het is stijlloos, zomaar cle kan-

sel op te gaan. Een andere vraag is of het stil gebed staande of zittende moet worden gebeden. In cle meeste kerken is het gebruikelijk clat de mannen staan en de vrouwen zitten. Vroeger schijnt de hele gemeente te hebben gestaan en in sommige Hervormde Kerken is deze gewoonte aan het herleven. In andere kerken blijven allen zitten, zowel bij het stil gebed

als bij het gebed vóór en na de preek, om het gestommel bij het opstaan en bij het weer gaan zitten te voorkomen. Aan elk van deze gewoonten zijn zowel voorals nadelen verbonden. Een algemeen voorschrift voor deze dingen is niet gemakkelijk te geven. in een volgend artikel willen we het verloop van de dienst verder nagaan en eikonderdeel van de eredienst wat nader beschouwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen