Kerkgeschiedenis

6. Het slot van de Hugenotenoorlogen.

Nog eenmaal willen we terugkomen op dit slot en op het einde van het Koningshuis Valois in de persoon van Hendrik III (1574-1588).

Hier blijkt weer overduidelijk, dat God de volken regeert als hoogste Souverein en Zijn gerechtigheid openbaart als de souvereinen zich niet schikken onder Zijn opperhoogheid, Zijn heilige wil geopenbaard in Zijn getuigenis.

Erger wordt het als die souvereinen niet willen regeren „dan op voorwaarde van het rijk van Jezus Christus uit te roeien" (Marnix). Dan wordt de rampspoed voot zulk een land nog groter.

Hendrik van Navarre, na Coligny's dood de Hugenoten aanvoerder, was na de Bartholomeüsnacht uitgenodigd tot het Katholicisme over te gaan. Hij keerde echter op zijn schreden terug en kwam weer bij de Calvinisten terecht. De katholieke partij (de Ligue) die, gelijk bekend, werd aangevoerd door Karei de Guise, kreeg na diens dood tot leiders de beide jongere de Guises, namelijk

hertog Hendrik de Guise en kardinaal Lodewijk de Guise, a.b. van Reims.

In 1576 stiehtte de eerste van dit tweespan „de heilige Ligue" tussen Philips II, de paus en zich. Doel was de vernietiging van de Hugenoten. Zij werden daarbij krachtig geholpen door de Jezuïeten, die alom bezig waren de roomse bevolking tegen de Hugenoten op te hitsen.

Voor koning Hendrik III werd de toestand onhoudbaar. Hij werd de tyrannie van de Guises zo moe, dat hij beiden, Hendrik en Karei, liet vermoorden.

Maar zo kreeg hij al zijn roomse aanhangers tegen, vluchtte naar een Ilugenotenkamp en werd daar door een monnik, Jacques Clément, O.P., vermoord (1538). Het huis Valois was verdwenen. Wie moest 1111 koning worden? De naaste erfgenaam was.... Hendrik van Navarre de Hugenotenaanvoerder!

Maar dat zou de Ligue nooit tolereren. Een ketter op de troon var Frankrijk? De strijd laaide weer hevig 0 Hendrik werd wel koning (1589), maar in 1593 ging hij onder de leus van: „Parijs is wel een mis waard", weer tot de roomse kerk over. Of hij daarmee ook de rust in zijn land bereikte? Dan moesten er geen jezuïeten geweest zijn!

In zóver is Hendrik 1 V te prijzen, dat hij zijn vroegere geloofsgenoten niet vergat. Om aan al dat bl< < dvergieten een eind te maken en de Hugenoten enigermate veilig te stellen, \ aardigde hij in 1598 het Edict van Nautes uit.

Wij willen hier voor onze lezers'enkele bepalingen neerschrijven, om de opheffing van dit Edict in 1685 door Lodewijk XIV duidelijker te maken.

Het zal dan blijken dat de opheffing later een gevolg is èn van de strijd Rome-Reformatie (Jezuïtisme) èn van de werking van het staatsabsolutisme (Lodewijk XIV en zijn 1' état c'est moi — de staat ben ik).

Om dan enkele punten van het E. v. N. te noemen: De Hugenoten werden — n.b. — beperkt geduld. Zij ontvingen gewetensvrijheid, het recht van uitoefening van de gereformeerde godsdienst — n.b. — overal, waar zij in 1597 bestonden (met enige uitzonderingen), gelijke burgerrechten, toetreden van staatsambten, gemengde gerechtshoven. Verder verkregen zij „zekerheidsplaatsen" als onderpand voor 8 jaren. (o.a. La Rochelle). In de huwelijkswetgeving en in het vieren van de R.K. feestdagen waren zij echter niet vrij.

Men ziet het: de Hugenoten namen echt een uitzonderingspositie in en vormden in feite een staat in de staat: voor het staatsabsolutisme een onduldbare zaak. Hendrik IV heeft echter in dezen de grootste moeite gehad met zijn roomse onderdanen (de Jezuieten!) om de doorvoering van het Edict te bewerkstelligen. In 1610 is hij door Ravaillac vermoord.

Dr. Berkhof bezigt een mooie zin: „Zc leefden de franse gereformeerden als een kleine, maar hoogstaande en tot heden invloedrijke minderheid te midden van hun volk."

II. Engeland.

1. De Reformatie in Engeland.

Voor een goed overzicht zullen wij deze eerst behandelen en de contra-reformatie laten volgen.

Engeland was het land van Wiclif (eind 14e eeuw) maar veel was er niet van overgébleven. En van het continent kwam van de gereformeerde beginselen blijkbaar niet veel over naar dat land. De kerk was rooms.

In het begin der 16e eeuw (1509-1547) regeerde daar Koning Hendrik VIII. Hij schijnt in zijn jeugd voor geestelijke bestemd geweest te zijn, maar hij werd koning" met bijna onbeperkte macht. Zijn oude liefde schijnt hem niet verlaten te hebben; want in de strijd tegen Luther deed hij ook een duit in 't zakje en schreef een boekje tegen Luther! Wat deed hij in de kou!

Maar paus Leo was er zo mee ingenomen, dat hij de koning tot „defensor fidei" (— verdediger des geloofs) verklaarde. Men noemt hem in de geschiedenis ook koning „Blauwbaard". Waarom, dat zullen we aanstonds bemerken. Hij was'gehuwd met Catharina van Arragon. Maar omdat hij meer voelde voor zijn hofdame Anna Boleyn, wilde hij zich laten scheiden van Catharina. De paus wilde daarvoor geen dispensatie verlenen.

N11 moet men weten, dat zijn gemalin Catharina de weduwe van Hendriks broer was geweest; de toenmalige paus had toen maar de dispensatie verleend! Maar de tegenwoordige paus bedankte hiervoor; weigerde kort en goed om dat te doen. Het werd een groot conflict en de engelse geestelijken werden „uitgenodigd" de Koning als „Opperhoofd" der engelse kerk te erkennen. De paus was toch ook maar „bisschop van Rome!"

De scheiding volgde nu spoedig en Hendrik huwde met Anna Boleyn. Maar 5 jaar later liet hij deze op het schavot onthoofden. Zij is de moeder van de beroemde Elisabeth geweest. Na Anna Boleyn heeft hij nog 4 hawelijken gesloten! Zo ontstond in 1531 in Engeland de Anglicaanse kerk.

De kloosters werden opgeheven, de kloostergoederen kwamen aan de Staat, of wilt ge aan de Kroon; maar in kerkinrichting en dogma bleef zij volmaakt papistisch. Inderdaad een „reformatie" met een luchtje er aan!

Hoe de koning dacht over de Luthersen van de overzij kwam wel uit in het jaar 1539, toen hij het z.g. „Bloedig Statuut" uitvaardigde, dat, kort gezegd, puur rooms in dogma was en menigeen de dood injoeg. Onder de slachtoffers was ook Thomas Cromwell, in 1540 onthoofd. Op Hendrik volgde zijn zoon Eduard VI (1547-1553). Hij werkte meer in de richting van echte reformatie. De mis werd afgeschaft en het H.A. in lutherse zin gevierd.

Vooral Thomas Cranmer a.b. van Canterbury heeft toen een voorname rol gespeeld.

Tn 1549 nam het Parlement het „Book of common Prayer" (— algemeen gebedenboek) aan met allemaal engelse gebeden voor kerkelijke en huiselijke doeleinden.

Tn 1552 volgde een Geloofsbelijdenis met 42 artikelen, waarin een volledige lutherse rechtvaardigmakingsleer en een calvinistische avondmaalsleer.

Deze tijd was bijzonder gunstig voor een „reformatorische invasie". Toen er op het continent vervolging heerste, kreeg men in Engeland veel vluchtelingen. Bekend is de Londense vluchtelingengemeente onder leiding van de Pool Joh. a Lasco. Verder heeft Bucer ginds een tijdlang gewerkt (te Cambridge). Het ligt voor de hand, dat door hun bemiddeling ook Calvijn hier meer en meer aan invloed won. Trouwens hij hield al briefwisseling met de koning en andere hooggeplaatste Engelsen. O. hoe spoedig zou 't verkeren!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen