Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Huwelijk en echtscheiding

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Huwelijk en echtscheiding

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

(N.a.v. H.J. Selderhuis, Huwelijk en echtscheiding bij Martin Bucer, 437 blz., ƒ 39,90 (bij intekening op de serie Kerkhistorische Monografieën ƒ32,50), Uitgeverij J.J. Groen en Zoon-Leiden)

Huidige denkklimaat

De dissertatie van Selderhuis verscheen als eerste deel in de serie Kerkhistorische Monografieën. We willen wat uitvoeriger bij de inhoud van dit boek stilstaan dan doorgaans het geval is.

Waarom? Omdat we een tijd beleven waarin al meer huwelijken worden ontbonden en dat op gronden die niet naar Gods Woord zijn. Ook onder kerkmensen komen gedachten voor die niet stroken met wat de Bijbel zegt over huwelijk en echtscheiding. Het gevaar is niet denkbeeldig dat men niet allereerst vraagt naar wat de Heere eist in bepaalde omstandigheden, maar dat men vraagt naar datgene wat naar onze gedachten haalbaar en goed is voor de betrokkenen. Veelal wordt meer gekeken naar de persoonlijke omstandigheden dan naar de normen van Gods Woord. Het welzijn van de individuele mens prevaleert boven de Wet van God. Daarbij wordt niet voldoende beseft dat de Wet van God heilig, heilzaam en goed is, dus het welzijn van de mens dient. Het welzijn van de mens wordt alleen gediend wanneer gehandeld wordt naar de normen van Gods Woord. Die normen van Gods Woord dienen bepalend te zijn voor de omstandigheden. Hoe vaak wordt het onder ons ook niet gezegd: Het was toch eigenlijk geen leven meer. Het is maar beter dat die twee uit elkaar zijn gegaan. Het lijkt al meer geaccepteerd te worden zo te denken en te spreken. Al minder wordt gelet op datgene wat de Heere in Zijn Woord van ons eist.

Inhoud dissertatie

De dissertatie van Selderhuis is een werk van wetenschappelijk niveau wat zich toch goed laat lezen. Dit is een grote verdienste. Eerst wordt de huwelijksbeleving in de 16e eeuw getekend bij Rome, humanisten en de Reformatie. Dan volgt een biografisch deel over Bucer waarin we lezen over zijn eigen huwelijksleven en de rol die hij gehad heeft bij Philips van Hessen (bigamie) en Hendrik VIII, koning van Engeland. Het derde deel van het boek is het systematische deel. Dit deel is het meest uitvoerig. Het handelt over het huwelijk, over echtscheiding en celibaat. Als echtscheidingsgronden worden genoemd: Overspel, verlating en verbanning, psychische en fysieke factoren, privilegium Paulinum (echtscheiding is geoorloofd wanneer de ongelovige huwelijkspartner niet langer met de gelovige partner samen wenst te leven), mishandeling, bijzondere roeping (wanneer een van beiden in het klooster gaat of in een ver land het Evangelie gaat verkondigen waardoor het niet langer mogelijk is de echtelijke plichten na te komen) en criminele gronden. Tenslotte volgt een concluderend deel: Evaluatie, reacties op Bucers ideeën en doorwerking van Bucers ideeën. Het boek besluit met registers en curriculum vitae (levensloop).

Eigen visie van Bucer

Bucer heeft een eigen visie ontwikkeld op huwelijk, echtscheiding en de gronden die hij daarvoor laat gelden en een tweede huwelijk. Andere reformatoren, zoals Luther, Calvijn en Beza hebben het standpunt van Bucer niet nagevolgd. Bucer week in zijn tijd af van de gangbare opvattingen. Zo is Bucer er voor dat ook de aan echtbreuk schuldige partij kan hertrouwen. “Immers, God wil niet, dat iemand vanwege zijn eigen schuld - laat staan vanwege die van een ander - gedwongen wordt zo te leven, dat hij voortdurend bedreigd wordt door de zonde.

Dit geldt natuurlijk als hij de zonde haat en de gerechtigheid liefheeft, want God heeft, om ons van de dwang tot zondigen te bevrijden, Zijn Zoon gezonden en wie in Hem gelooft, heeft het eeuwige leven en is waarlijk vrij” (blz. 354). Bij overtreding van het zevende gebod vindt Bucer wel dat er straf moet volgen. “Maar de straf mag nooit zodanig zijn, dat men iemand verbiedt opnieuw te trouwen terwijl de persoon in kwestie het huwelijk nodig heeft om hoererij te vermijden. Immers, wanneer men hem niet met de dood straft - zoals eigenlijk zou moeten - moet men hem om eerbaar te leven een vrouw toestaan, want anders dwingt men hem tot zondigen” (blz. 357). Ook stelt Bucer dat echtscheiding geoorloofd is als een man geen echtgenoot of een vrouw geen echtgenote meer kan zijn. Roomse en protestantse theologen wezen de ruimere opvattingen van Bucer af. Calvijn heeft veel overgenomen van Bucer als het gaat over het huwelijk, maar hij verschilt duidelijk ten aanzien van de echtscheiding. Calvijn veroordeelt theologen (waaronder dus Bucer) die meer echtscheidingsgronden aangeven dan Christus Zelf in Mattheüs 19 doet. Voor Calvijn is alleen overspel grond voor de echtscheiding en onder bepaalde, strikte voorwaarden kan ook kwaadwillige verlating daaronder vallen. Als bijvoorbeeld een vrouw slecht behandeld wordt door haar man, heeft zij te bedenken, dat God haar wel zal straffen voor haar eigen zonde van opstand tegen God en dat slechte huwelijken gevolg zijn van de zondeval en daarom evenals zoveel andere gevolgen in geloof en vertrouwen gedragen zullen moeten worden. Als een vrouw door haar man mishandeld wordt, acht Calvijn slechts scheiding van tafel en bed toegestaan en dan alleen als het om een levensbedreigende situatie gaat. Ook later hebben de gedachten van Bucer niet doorgewerkt. Het gaat Bucer niet om de letter van de wet maar om de bedoeling van de wet. Hij hanteert hierbij het begrip aequitas (billijkheid) als middel om de wet juist te hanteren. Hier zien wij de invloed van Erasmus die dit begrip ter sprake brengt als hij meer ruimte voor echtscheiding propageert. We willen besluiten met de conclusie weer te geven (blz. 412): “Cloncluderend kan gezegd worden, dat Bucers ideeën nergens definitief in praktijk zijn gebracht. Ondanks zijn inspanning en argumentatie veranderde er in het huwelijksrecht nauwelijks iets en bleef echtscheiding in protestantse gebieden net zo moeilijk te verkrijgen als in rooms-katholieke.”

Beoordeling

De verschenen dissertatie is een belangrijk kerkhistorisch werk waar we veel waardering voor hebben. Er is veel werk verzet om het gedachtengoed van Bucer op schrift te stellen. Een kloek en keurig uitgevoerd boekwerk ligt voor ons. Het boek draagt een sterk kerkhistorisch karakter, wat op zichzelf uiteraard geen bezwaar hoeft te zijn. Dit zal met zich mee gebracht hebben dat er aan Bucer geen of niet meer kritische vragen gesteld zijn vanuit de Schrift, de Reformatie en de hedendaagse reformatorische theologie. Doordat dit niet is gebeurd is het gevaar niet denkbeeldig dat Bucer gebruikt zal worden om een ruimere echtscheidingspraktijk te verdedigen zonder dat voldoende kritische toetsing van de gedachten van Bucer heeft plaatsgevonden. Dan zouden kerkhistorische gegevens gebruikt worden om een ethische omwenteling tot stand te brengen zonder dat er voldoende toetsing van de kerkhistorische gegevens heeft plaatsgevonden. Als het om huwelijk en echtscheiding gaat is het goed kennis te nemen van de gedachten van o.a. dr. W.H. Velema, dr. J. Douma en dr. J. van Bruggen. Op grond van Gods Woord trekken zij de hoofdlijn van de Reformatie door tot in onze tijd. In dit verband geven wij een citaat van dr. J. van Bruggen in “Het huwelijke gewogen” blz. 62: “De Schrift verbiedt gescheiden mensen om een tweede huwelijk aan te gaan: zij moeten zich weer verenigen met hun man of vrouw, dan wel ongetrouwd blijven. Dit verbod is echter niet toepasbaar op de situaties waarin het huwelijk door overspel tot ontbinding kwam. In zulke situaties gelden de adviezen die Paulus geeft: het is goed ongetrouwd te blijven, maar als men zich niet beheerst moet men trouwen.” Het zou een goede zaak zijn wanneer dr. Selderhuis of een ander het gedachtengoed van Bucer kritisch zou doorlichten allereerst vanuit de Schrift zelf maar ook vanuit het werk van de andere reformatoren zoals Luther, Calvijn en Beza en daarbij ook zou betrekken wat er verder tot in onze tijd toe gepubliceerd is door reformatorische theologen. Dit zou ongetwijfeld een nieuw boekwerk opleveren dat richtinggevend zou kunnen zijn temidden van de vele vraagstukken die er zijn in onze tijd ten aanzien van huwelijk en echtscheiding. Een boek dat minder exclusief kerkhistorisch van aard zou zijn, een boek meer gericht op het terrein van de ethiek. Het vele materiaal dat dr. Selderhuis op tafel heeft gelegd is het zeker waard nader doordacht en getoetst te worden.

Dit artikel werd u aangeboden door: Bewaar het Pand

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 3 augustus 1995

Bewaar het pand | 8 Pagina's

Huwelijk en echtscheiding

Bekijk de hele uitgave van donderdag 3 augustus 1995

Bewaar het pand | 8 Pagina's