Anna Maria van Schuurman, leerlinge van Voetius

Anna Maria van Schuurman werd op 5 november 1607 te Keulen geboren. Haar ouders waren van adel en welgesteld. Ze behoorden tot de „nieuwe leer" zoals de Reformatie toen genoemd werd en waren in dc verboden kruisgemeente te Keulen getrouwd. Zij kregen vier kinderen. Anna Maria was de jongste cn het enige meisje. In 1615 verstigden zij zich tc Utrecht, waaraan nog een gedenksteen in het pand „Achter de Dom nr. 8" herinnert. Vader Schuurman, een wiskundige, was een vurig Calvinist. Een gelovig man die leefde naar wat hij beleed. De godsdienstige vorming van hun kinderen vertrouwde het echtpaar aan niemand dan aan zichzelf toe. Diepe indrukken lieten de vaderlijke lessen na over de eerste beginselen van de geopenbaarde godsdienst, en de kinderlijke gebeden en gezangen die zij aan moeders schoot leerden stamelen. Anna Maria herinnerde zich op oudere leeftijd nog vaak deze gelukkige dagen. Opvallend is dat zij zich reeds op driejarige leeftijd van haar innige liefde tot de Heere bewust is. Toen zij ruim drie jaar oud was. had zij niet alleen de gehele Bijbel gelezen, maar zij begreep die ook. Op vier-jarige leeftijd kon zij de eerste vraag van de Heidelbergsche Catechismus uit het hoofd opzeggen, en ze werd bij de woorden „dat ik niet mijns maar mijns getrouwen Zaligmaker Jezus Christus eigen ben", met zulk een onuitsprekelijke vreugde en innig gevoel van de liefde van Christus vervuld, dat alle volgende jaren de gedachten hieraan niet konden uitwissen. Uit bovenstaande blijkt wel dat Anna Maria meer dan normaal begaafd was.

Hoewel Frederik aanvankelijk niet van plan was zijn dochter een geleerde opvoeding te geven, is hij haar toch behulpzaam geweest bij hel aanleren van de oude talen. Bekend is dat Anna Maria op elf-jarige leeftijd toen haar broers haperden bi j het opzeggen van de Latijnse lessen, hen door influistering te hulp kwam. In korte tijd was zij de Latijnse taal meester en kon haar niet alleen lezen en verstaan, maar ook schrijven en spreken. In het vlug en juist spreken van het latijn overtrof zij vele beroemde geleerden van haar tijd.

Snel hierna greep zij ook naar dc Griekse boeken, maar het eigenlijke doel van haar studie van het grieks was toch het beter verstaan van de Bijbel. Met hetzelfde doel waarmee zij de studie van het grieks begon, nam Anna Maria ook de studie van het hebreeuws ter hand. Hierin werd zij terzijde gestaan door Gijsbertius Voetius, een groot geleerde van die tijd. Hij was als professor in de theologie verbonden aan de Akademie van Utrecht, waaraan hij verschillende keren rector magnificus is geweest. Zijn gezag cn invloed in de beginjaren van de Akademie was zeer groot. Deze had dan ook de bijnaam Academica Voetiana. Voetius had zich met al zijn gaven en talenten ingezet voor het akademisch onderwijs gegrond op het onfeilbaar Woord van God en de belijdenis die op de Dordtse Synode was vastgesteld. Bovendien diende hij als predikant de gemeente van Utecht. Voetius zag de theologie als de kroon van alle kennis, de belangrijkste wetenschap.

Anna Maria was de eerste vrouw die toestemming kreeg om aan de universiteit van Utrecht te studeren. Voetius had hier eerst bezwaar tegen maar Anna Maria schreef een boekje met 14 stellingen waarmee zij pleitte voor het recht van

de vrouw op studie. Enkele van die stellingen luidden:

- Aan een christin past de beoefening der wetenschap. Dc natuur maakt niets vergeefs, dus ook niet de begeerte om te weten.

- l)e theologische kennis van de Heilige Schrift past aan alle christenen, zowel man als vrouw.

Professor Voetius stelde veel belang in de studie van Anna Maria. Het kon takt met de familie Voetius werd het eerst gelegd toen een broer van Anna Maria 2ijn studie in Franeker voltooid had en zij weer in Utrecht gingen wonen. Anna mocht van Voetius' bibliotheek gebruik maken. Zij legde hem vele vragen voor. De studie theologie had haar grootste belangstelling, waarbij ze in Voetius een leermeester vond. Voetius heeft veel invloed gehad op Anna Maria. Hij stimuleerde haar in de studie en beïnvloedde haar opvattingen over de wetenschap. Zij zagen beide de wetenschap als een groot goed. wanneer deze verbonden was met de godzaligheid. Zij nam vooral van Voetius over: de liefde voor de christelijke zedenkunde. De praktijk van het leven der godzaligheid nam bij haar dus de belangrijkste plaats is. In haar opvattingen over de sabbath werd ze sterk beïnvloed door de geschriften van Voetius, Teellinck en Brakel. Hoewel zij Voetius als haar tweede vader beschouwde en zijn denkbeelden navolgde, kreeg zij andere opvattingen over het kerkelijk leven. De vriendenkring van Anna Maria was groot. Eén van haar meeste geliefde vrienden was Jaeoh Cats met wie zij reeds in 1622 een briefwisseling onderhield. De eerste brief die zij hem schreef, is ook de eerste die van haar in druk verscheen. Jacob Cats was een van de eersten die zijn tijdgenoten opmerkzaam maakte op de talenten van Anna Maria. Hij droeg een dichtbundel aan haar op.

Zij bracht een groot deel van haar tijd door met schrijven. Niet alleen haar familieleden hield zij op de hoogte van alles wat haar beroerde, maar korrespondeerde ook met allerlei geleerden en kunstenaars. Dit was echter in de eerste plaats een soort scholing. Men schreef elkaar over wetenschappelijke problemen en hield elkaar op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. Bij dc inwijding van de Utrechtse universiteit schreef zij op verzoek van Voetius een latijnse feestzang. Voetius had dit aan haar gevraagd omdat zij de beste latinisre van dc stad was.

Haar godsdienstige gedachten heeft zi j neergeschreven in de ..Eueleria of verkiezing van het beste deel". Dit boekwerk heeft zij in het latijns opgesteld en in het Hoog-en Nederduits vertaald. De titel slaat op Lukas 10:42 „Doch Maria heeft het goede deel uitgekozen, hetwelk van haar niet zal worden weggenomen". Anna Maria heeft dit boek in de laatste jaren van haatleven geschreven. Zij deed dit om te verklaren waarom zij zich bij de labadisten aansloot. Jean de Labadie was een lange tijd voorganger in Genève. waar hij te werk ging als een tweede Calvijn. maar hij vond de reformatie niet radikaal genoeg. Op uitnodiging van Anna Maria kwam hij naar Nederland, vertoefde eerst in Utrecht, maar nam een beroep aan naar Middelburg. Er was veel verdachts aan de labadisten: e hadden gemeenschap van goederen, een rare mening over trouwen, de extase bij het avondmaal en hun bezwaren tegen de kinderdoop.

Zo is Voetius niet tot het eind van haar leven de leidsman van Anna Maria gebleven. Zij brak met haar verleden en werd een volgelinge van Jean de Labadie. Velen betreurden haar overgang naar het labadisme. zoals Voetius. en van Lodenstein. Zij was blind voor alle gevaren verbonden aan de leer van de labadisten. Na veel omzwervingen betrokken de labadisten het slot Waltha in Wieuwerd. een dorpje in Friesland. In dit kleine dorpje is Anna Maria van Schuurman op 4 mei 1678 op 71-jarige leeftijd overleden. Haar lichaam werd bijgezet in de grafkelder van de Hervormde Kerk te Wieuwerd. Haar laatste woorden vatte het doel van haar leven samen in een zin: ..Ik verlang niets dan mijn God zelj”.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen